Morgunblaðið - 24.11.1982, Qupperneq 42
42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. NÓVEMBER 1982
Minning:
Karl Guðmundsson
frá Valshamri
Fæddur 19. nóvember 1885
Dáinn 8. nóvember 1982
í dag er til moldar borinn, frá
Fíladelfíukirkjunni í Reykjavík,
Guðmundur Karl Guömundsson
frá Valshamri í Geiradal. Karl var
fæddur árið 1885 í Arnkötludal í
Strandasýslu. Foreldrar hans voru
þau Guðmundur Sæmundsson,
bóndi þar, og eiginkona hans,
Guðbjörg Magnúsdóttir. Karl ólst
upp í Arnkötludal í stórum systk-
inahópi, en alls urðu þau nítján og
er Karl þeirra síðastur að kveðja
þennan heim. Fjórtán ára gamall
missti Karl móður sína og í kjöl-
far þess var heimilið leyst upp.
Eftir það var hann í vinnu-
mennsku á ýmsum stöðum eins og
þá var alsiða. Hann var í tvö ár á
Tindum í Geiradal, hjá Magnúsi
bónda Sigurðssyni, sem síðar bjó
lengi á Kinnastöðum í Reykhóla-
sveit. Þá fór Karl til Guðjóns
bróður síns, og var hjá honum í
vinnumennsku á hinum ýmsu
stöðum í tíu ár. Eftir það var hann
nokkur ár á Reykhólum hjá Há-
koni Magnússyni bónda þar. Þá
fór hann sem ráðsmaður að Haga
á Barðaströnd til Hákonar alþing-
ismanns Kristóferssonar og var
þar í sex ár. Síðustu fjögur árin
var hann oddviti hreppsins.
Þann 28. desember 1925 gekk
Karl að eiga Ingibjörgu Sumar-
liðadóttur frá Borg í Reykhóla-
sveit og bjuggu þau fyrstu ár hjú-
skapar síns á Patreksfirði og í
Borg. Vorið 1929 hófu þau búskap
á Valshamri og bjuggu þar rausn-
arbúi í fjörutíu ár. Af ótrúlegri
eljusemi og dugnaði byggði Karl
öll hús Valshamars og bjó sér og
sínum myndarheimili. Karli bún-
aðist vel, enda var hann annálaður
fyrir þrek, karlmennsku og dugn-
að. Gekk hann að hverju verki
með ósérhlífni og atorku og á
sinni löngu ævi féll honum aldrei
verk úr hendi. Þegar litið er til
baka sætir undrum hverju hægt er
að áorka á einni mannsævi. Á
Valshamri var gestkvæmt og til
Karls á Valshamri kom enginn
bónleiður til búðar, hann var
hjartagóður og hrærðist til með-
aumkunar með þeim sem bágt
áttu og miðlaði þeim oft ein-
hverju. Hann var glaðvær og góð-
ur husbóndi og fjölskyldufaðir. Á
búskaparárum sínum á Valshamri
gegndi Karl ýmiskonar félags-
málastörfum fyrir sveit sína og
byggðarlag — var í hreppsnefnd,
var ullarmatsmaður, forðagæslu-
maður og endurskoðandi kaupfé-
lagsreikninga. Honum var falið að
sjá um útrýmingu fjárkláða í
A-Barðastrandarsýslu og þurfti
hann þá að ferðast um og skipa
baðstjóra og líta eftir að lögboðn-
ar baðanir á sauðfé væru fram-
kvæmdar. Þetta var ábyrgðarmik-
ill starfi og að sama skapi óvin-
sæll, en Karli fórst þetta vel úr
hendi. Karl var hraustmenni svo
af bar, en þó átti mannkærleikur-
inn stóran hlut í eðli hans og á
Valshamri var fjórum gamal-
mennum þjónað undir dauðann.
Karl var ákveðin sjálfstæðis-
maður og fylgdist gjörla með
framvindu þjóðmála og hafði fast-
mótaðar skoðanir á mönnum og
málefnum. Allt fram á síðustu
stund fylgdist hann með þjóð-
málaumræðu og hafði á hraðbergi
tilvitnanir í þingræður og málatil-
búning á sviði stjórnmálanna.
Eftir miðjan aldur vaknaði Karl
til trúar og tók hann á móti Jesú
Kristi sem persónulegum frelsara
sínum og leiðtoga í lífinu. Aft-
urhvarf hans var af einlægni og
risti djúpt og hafði mótandi áhrif
á allt hans líf og framgöngu. Karl
tók staðfasta afstöðu með verki
hvítasunnumanna á Islandi og
lagði þar gjörva hönd á plóginn.
Hann eignaðist marga og trygga
vini úr systkinahópi hvítasunnu-
hreyfingarinnar. Þar má nefna
Guðmund Markússon trúboða,
sem hann mat mikils og varð hon-
um til mikiliar blessunar, og aðra
boðbera fagnaðarerindisins sem
áttu ætíð griðastað á Valshamri.
Á efri árum lagði Karl alla sína
trú og traust á frelsara sinn
Drottin Jesúm Krist, og ætíð er
Guðsorð og bæn var höfð um hönd
meyrnaði hjarta hans og andi.
Síðustu fimmtán búskaparár
Karls og Ingibjargar á Valshamri
bjuggu dóttir þeirra, Sigríður,
ásamt manni sínum, Rúti Oskars-
syni, á móti þeim á hálfri jörðinni.
Eftir að þau brugðu búi fluttust
þau til Hafnarfjarðar og keyptu
húsið að Strandgötu 35b og bjuggu
þar í átta ár. Fluttust þau síðan til
dóttur sinnar, Sigríðar, og tengda-
sonar, Rúts Óskarssonar, á Sval-
barð 12, Hafnarfirði. Þar hafa þau
búið síðustu æviár Karls og notið
einstakrar umhyggju og kærleika
þannig að lengra verður vart kom-
ist í þeim efnum.
Hinn 30. marz 1978 var Karl
sæmdur Riddarakrossi hinnar ís-
lensku fálkaorðu fyrir félagsmála-
störf.
Karli og Ingibjörgu varð fimm
barna auðið. Þau eru Guðmundur
og tvíburabróðir hans, Loftur, sem
dó tveggja daga gamall Guðmund-
ur er vélstjóri við Laxárvirkjun í
Þingeyjarsýslu og er hann kvænt-
ur Erlu Sörladóttur og eiga þau
fimm dætur; Jóhanna, ekkja Guð-
na Guðmundssonar frá Hafnar-
firði og eiga þau sjö börn; Guð-
björg, gift Emil Hallfreðssyni frv.
bónda á Stekkjarholti í Geiradal
og eiga þau fjögur börn; og Sigríð-
ur, gift Rúti Óskarssyni blikk-
smíðameistara og eiga þau fimm
syni.
Persónuleg kynni mín af Karli
spanna tíu síðustu æviár hans. Á
þessum árum kynntist ég þeim
eðlisþáttum hans sem hér að
framan eru raktir. Þrek hans og
heilsa entust fram á síðustu ár og
í fari hans og framgöngu allri
leyndi sér ekki að þar fór maður
sem var vel af Guði gerður til
anda, sálar og líkama. Frásagn-
argleði hans var rík og kærleikur
hans til náttúru og landsgæða
þessa lands var mikill. Oft batt
hann frásögn sína við sauðkind-
ina, en hann átti ætíð gott fé og
fór vel með. Samferðamönnum
sínum hin síðustu ár var hann
ekki byrði, heldur gleði og það er
fjölskyldu hans þakkarefni að
hafa fengið að hafa hann á meðal
sín svo lengi, en Karl hefði orðið
níutíu og sjö ára í vikunni sem
hann lést.
Nokkru fyrir andlát Karls átti
ég með honum bænastund og þar
ríkti trúarfullvissa um að hann
væri reiðubúinn til sinnar hinstu
ferðar. Ég trúi því að hann sé ei-
lífum, algóðum Guði falinn og að
heimferð hans hafi verið dýrðleg.
Gunnar Þorsteinsson
í dag verður mannvinurinn Karl
frá Vaíshamri til grafar borinn og
kvaddur hinstu kveðju af eigin-
konu og afkomendum, skyldum og
óskyldum vinum.
Karl Guðmundsson var fæddur
19. nóvember 1885 að Armkötludal
við Steingrímsfjörð í Stranda-
sýslu. Þar ólst hann upp og dvaldi
lengst af í þeirri sveit til tuttugu
ára aldurs. Fluttist hann þá suður
í Barðastrandarsýslu og gegndi
þar ýmsum störfum þar til árið
1929, er hann hóf búskap á jörð-
inni Valshamri í Geiradalshreppi
og var þá þegar og æ síðan við jörð
sína kenndur.
Vinfengi Karls var engin tilvilj-
un. Þar var byggt á þeim grunni er
aldrei brást. Áð sjálfsögðu eru
foreldrar hans og stór hluti sam-
ferðafólksins komið á undan hon-
um undir ættjarðarsvörðinn og
þar með aðdáendur barnsins,
unglingsins og tvítugs íullhugans
Karls Guðmundssonar. En blóma-
skeið hans var langt og aðdáend-
urnir endurnýjuðust.
Minnist ég þar næst þess fólks
sem var heimilisfólk með honum í
Haga á Barðaströnd, þegar hann
var þar ráðsmaður. Það eru for-
eldrar mínir, sem höfðu þá nýlega
sett saman bú og bjuggu þar í
dyralofti, en faðir minn vinnu-
maður hjá Hákoni. Til áréttingar
vináttu þeirra við Karl, létu þau
einn son sinn heita í höfuðið á
honum.
Þá eru það þeir Bjarni Ólafsson
og Böðvar Guðjónsson, Tungu-
múla. Aðrar tvær manneskjur
nefni ég, Þorstein Ólafsson, Litlu-
hlíð, og Björgu Jónsdóttur, Haga.
Allt þetta fólk veit ég að verður
með hugann við útför hans.
I Haga var fjöldi vinnuhjúa á
þessum tíma fyrir utan marga
aðra sem þar voru vegna umkomu-
leysis. Allt þetta fólk átti Karl að
vini. Sá kafli úr ævi hans sem við
getum kallað Haga-tímabilið, var
stórkostlegur. Jafnframt því að
vera öllu þessu fólki sú brjóstvörn
sem þeirrar tíðar fólki var nauð-
syn, þá bylti hann um jörðinni til
túnræktar. Sú saga lifði lengi er
hann hafði tólf þaksléttur undir
eitt vorið. Þá rak hann ær og sauði
til beitar að vetrinum lengri leið
en ég hefi annars staðar heyrt get-
ið um.
Þó Karl hefði með sér vinnu-
menn, þá stóð hann ekki álengdar
þá er unnið var. Nei, hún væri þá
ekki til sagan um það þegar hann
sló Hagaveituna á undrastuttum
tíma, sem ég man nú ekki lengur
hver var. Kjöttökuna hafði hann
með höndum, fyrst á blóðvelli
heima í Haga, en lét síðar byggja
sláturhús við Hagasjóinn og hafði
það starf á hendi lengi eftir að
hann fór frá Haga. Karl kom ekki
reynslulaus að Haga, þar sem
hann hafði áður verið á stórbýlinu
Reykhólum í Reykhólasveit, hlotið
menntun á Núpi í Dýrafirði, auk
þess að vera uppaiinn við sveita-
störf. í Haga var hann í sex ár og
undi hag sínum vel.
Ekki hafði Karl gleymt blóm-
skrúði Reykhólasveitarinnar á
þessum tíma. Hann fer þangað af-
tur 1925 og kvæntist einni heima-
sætunni á Borg í sömu sveit, Ingi-
björgu, dóttur hinna mætu hjóna
Jóhönnu Loftsdóttur og Sumarliða
Guðmundssonar pósts. Karl var
kunnugur á Borg áður en hann fór
að Haga. Þá var þar að alast upp
nafni hans, Karl Árnason, nú
bóndi á Kambi, og voru miklir
kærleikar með þeim nöfnum.
Fyrstu samvistarárin voru þau
Ingibjörg og Karl ýmist á Pat-
reksfirði eða á Borg hjá foreldrum
hennar, þar til 1929 að þau flytjast
að Valshamri í Geiradal eins og
áður getur. Þar þurfti hann að
byrja á því að byggja upp öll hús,
sem hann gerði og var til alls
vandað sem best mátti vera. Þegar
ég kem til hans árið 1935, voru
allar byggingar komnar upp og
jarðrask sem því hefur fylgt, frá-
gengið að fullu. Tún og girðingar
bætt að sama skapi. Ærnar voru
þá 160, allar af Kleifakyni, en á
fjárrækt Stefáns á Kleifum hafði
Karl miklar mætur. Þá átti hann
góðar kýr og var vel birgur með
hesta, sem hann notaði mikið við
bústörfin.
Mér er minnisstætt atvik frá
þessum vetri, sem sýnir hvernig
Karl var efnahagslega staddur
eftir kreppuárin sex og áður um-
getin umsvif á Valshamri. Hann
sendi mig niður í Króksfjarðarnes
á útlíðandi vetri eftir heimilis-
nauðsynjum og lét mig hafa til
heimflutninganna jarpan, stóran
hest, feiknmikinn dráttarhest,
sem Karl hafði mikið dálæti á.
Þegar ég kem niður eftir, voru þar
fyrir nokkrir menn úr Reykhóla-
sveit og á undan mér við búðar-
borðið. Fyrir innan borðið var Jón
Ólafsson kaupfélagsstjóri og Helgi
Helgason yngri frá Gautsdal af-
greiðslumaður. Þá tek ég eftir því
að Jón er eitthvað að líta í bækur
og hefur um það orð að varlega
skuli fara vegna lítillar innstæðu.
Þegar að mér kom, var ég sjálf-
sagt óþarflega orðhvatur og
spurði hvort Karl á Valshamri
fengi nokkra úttekt. Jón sneri sér
snöggt við og sagði með nokkru
fumi, að mér myndi óhætt að
koma allt árið án þess að nokkuð
væri lagt inn. Svona mikill bóndi
var Karl á Valshamri.
Ekki get ég sagt um hversu góð
jörð Valshamar var. Þar var snjó-
þungt á vetrum og við ásetning
reiknað með tuttugu vikna inni-
stöðu. Vont var með vatn, aðeins
einn brunnur í brunnhúsi heima
við fjós. Þaðan var vatnið flutt til
fjárhúsa og fénu brynnt inni, sem
ekki var algengt í þá daga. En
Karl sagði, að því meira vatn sem
ærnar drykkju, þeim mun meira
hey gætu þær étið. Hann náði eins
miklum árangri í afurðum ánna
með heyinu þá eins og best gerist
nú til dags með hinni miklu fóð-
urbætisgjöf.
Þann sið hafði Karl frá því hann
sleppti fénu á vorin og fram að
slætti að fara snemma á fætur á
hverjum sunnudagsmorgni og
ganga fram á afrétt. Hvort
tveggja var það til að líta eftir
fénu og svo var eins og heiðarnar
sjálfar seiddu hann til sín.
Kannski hefur það verið frá þeim
tíma, að hann hafði umsjón með
vörðuhleðslu á Tunguheiði. Hann
hafði þá líka fyrir mörgum árum
verið verkstjóri við vörðuhleðslu á
Þorskafjarðarheiði og Þing-
mannaheiði. Hann var góður vegg-
hleðslumaður og hafði yndi af að
fást við grjót og þeim mun meira
sem steinarnir voru stærri. Ég
held það hafi verið hliðstætt því
sem nú gerist með laxveiði-
manninn. Hann var með afbrigð-
um duglegur ferðamaður og þoldi
vel stórviðri og bylji.
Sem dæmi um það er þegar þeir
björguðu sér af Þingmannaheiði,
hann og Sumarliði póstur. Það
hefur líklega verið haustið 1936 að
þeir voru að koma vestan af
Barðaströnd og eru komnir upp á
Þingmannaheiði þegar bylur
skellur á, og var almennt talið að
karlmennska þeirra tengdafeðga
hefði skipt þar sköpum. Frásögn
af þessari þrekraun færði Karl í
letur og birti.
Karl hafði beðið Eyjólf á Bakka
að líta til á Valshamri, ef á þyrfti
að halda. Það brást heldur ekki,
hann var kominn að Valshamri
áður en bylurinn skall á. Fénu var
bjargað í hús, enda hafði því verið
haldið saman undanfarna daga að
ráði Eyjólfs. Svo harður var þessi
bylur í Geiradal, að fé var vart
hamið á húsahlaði. Eyjólfur á
Á AÐALFUNDI Félags viöskipta-
fræðinga og hagfræðinga sem hald-
inn var 17. nóvember sl., var Þórður
Friðjónsson hagfræöingur kosinn
formaður félagsins. Aðrir í stjórn
voru kjörnir: Eggert Á. Sverrisson
varaformaður, Guðmundur Arnalds-
son ritari, Arndís Steinþórsdóttir
gjaldkeri, Kristján Þorsteinsson,
formaður kjaranefndar, Kristján S.
Jóhannsson, formaður fræðslunefnd-
ar, og Brynjólfur Sigurðsson með-
stjórnandi.
Fráfarandi formanni, Tryggva
Pálssyni, voru þökkuð góð störf, en
Tryggvi hefur setið í stjórninni í
fjögur ár, þar af tvö sem formaður.
Bakka var góður vinur Karls á
Valshamri. Hann var forkur dug-
legur og með eindæmum harður
veðramaður. Hann er nú látinn
fyrir ári.
Félagsmálaþátturinn í ævi
Karls var stór. Þeim kafla í lífs-
hlaupinu er ég ekki nógu kunnug-
ur til að gera grein fyrir því sem
vert væri, enda býst ég við að það
muni aðrir gera. En eitt get ég
fullyrt, að Karl á Valshamri hefur
ekki látið duga að nefna sig til
starfa. Auk kjöttökunnar sem áð-
ur er nefnd, var hann forðagæslu-
maður í 32 ár, í hreppsnefnd í 35
ár, endurskoðandi Sparisjóðs
Geiradals milli 30 og 40 ár, endur-
skoðandi Kaupfélags Króksfjarð-
ar í 10 ár og ullarmatsmaður í 12
ár. í skattanefnd var hann meðan
hún starfaði í sveitinni. í fjölmörg
ár var Karl í nefnd með tveimur
öðrum, sem virða átti allar ný-
byggingar í sveitinni til bruna-
bóta. Hann var skipaður til að sjá
um útrýmingu fjárkláðans í
A-Barðastrandarsýslu og var þaí
hvorki létt verk né vinsælt, kost-
aði ferðalög á hestum og funda-
höld. Karl var í fimm ár slátur-
hússtjóri í Króksfjarðarnesi og
þegar fjárskiptin fóru fram, var
honum falið að taka á móti fé, sem
flutt var sjóleiðina frá Snæ-
fellsnesi til Króksfjarðarness og
koma því til Hólmavíkur. Hann
var um tíma formaður Búnaðarfé-
lags Geiradalshrepps og sat þá
þing Búnaðarsambands Vest-
fjarða, sem haldið var í Hólmavík.
Heimilisbragur á Valshamri var
til fyrirmyndar. Stjómsemi fram-
kvæmd með hógværð og stillingu
af húsbændanna beggja hálfu.
Börnin sérlega skemmtileg og vel
upp alin. Þau eru fjögur og öll
mikið myndarfólk. Én eitt barn
misstu þau hjón í frumbernsku.
Uppeldið virtist þeim hjónum
leikur einn og var slíkt ekki lítils
virði í þá daga, þegar heimilið var
allt í senn, barnaheimili, öryrkja-
og elliheimili. Þessu hlutverki
gegndi Valshamarsheimilið lengst
af og fórst vel.
Nú, þegar Karl á Valshamri er
allur, vil ég taka saman tilgang
þessara minningabrota. Hann var
sómi sinnar stéttar, mannvinur
mikill og tilkomumikið karlmenni.
Hann var sæmdur fálkaorðunni
1978.
Ég átti tal við Karl liðlega ní-
ræðan. Þau bjuggu þá enn í eigin
húsi í Hafnarfirði. Hann sagðist
sætta sig við það sem koma skyldi,
en vonaði að heilsan yrði bærileg
meðan biðin varði. Þau hjónin
fóru þá ekki löngu seinna til dótt-
ur sinnar. Karl átti þá eftir að
reyna stór áföll hvað heilsuna
snerti, en umönnunar konu og
dætra naut hann til hinstu stund-
ar, og er það besta hlutskipti þeim
sem hafa unnið langan ævidag og
bætt við löngu kvöldi.
Ingibjörg mín. Þér og fólki þínu,
sem eigið svo góða minningu um
fráfallinn ástvin, óska ég alls hins
besta.
Blessuð sé minningin um Karl
frá Valshamri.
Júlíus Þórðarson
Þá var gerð úttekt á starfi sl. árs.
Kom þar m.a. fram, að unnið er að
útgáfu á viðskipta- og hagfræð-
ingatali sem koma á út á næsta ári.
Gerð hefur verið könnun á launum
félagsmanna, en þeir eru nú tæp-
lega 800 talsins. Tilgangur félags-
ins er að vinna að bættum kjörum
félagsmanna og auka þekkingu
þeirra.
Á aðalfundinum talaði Þráinn
Eggertsson um Nóbelsverðlauna-
hafann í hagfræði 1982, George J.
Stigler, sem nú er prófessor við há-
skólann í Chicago og er hann ellefti
Bandaríkjamaðurinn sem hlýtur
þessi verðlaun.
AðaJfundur Félags viðskipta- og hagfræðinga:
Þórður Friðjónsson
kosinn formaður