Morgunblaðið - 25.11.1982, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1982
19
Ætt og umhverfi
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Torfi Þorsteinsson, Haga. LÍFS-
MÖRK í SPORI. 157 bls. Skjald-
borg. Akureyri, 1982.
Torfi Þorsteinsson er þekktur
fræðimaður. »Minningar og fróð-
leiksþættir*, stendur á titilblaði
þessarar bókar. Og það reynast
orð að sönnu. Höfundur blandar
saman eigin endurminningum og
fróðleik um fólk og atburði fyrri
tíðar sem hann hefur geymt í
minni eða viðað að sér. Höfundur
kynnir sig sem mætan mann og
þjóðrækinn, en fyrst og fremst
kannski ættrækinn. í endurminn-
ingu hans er bjart yfir bernsku og
æsku. Þar er söguhetja sem ber
öðrum ofar: móðir höfundar. Af
henni er sérstakur þáttur. Síðan
kemur kafli sem ber yfirskriftina
Afi minn á Ekru, þá Bernskuár við
Berufjörð og svo framvegis. í síðari
hluta bókarinnar er svo almennari
fróðleikur: Síðasti sóknarprestur að
Stafafelli í Lóni, Laxárbrú í Nesjum,
Þá var hringvegurinn ókominn, svo
dæmi séu tekin.
Margt er gott í bók þessari.
Skemmtilegur er t.d. kaflinn Afi
minn á Ekru. Annars staðar hætt-
ir Torfa til að gerast of hátíðlegur
í máli og fjölyrða um sjálfsagða
hluti. Óþarft sýnist t.d. að taka
fram að: »Um íslenskar konur hef-
ur margt verið snilldarlega mælt.
Þjóðskáldin hafa ort um þær dýr-
ar drápur, sem skipa öndvegi ís-
lenskra bókmennta. Aðrir ritsnill-
ingar hafa minnst þeirra á verð-
ugan hátt í órímuðu máli með
snjöllum frásögnum.* — En svona
hefst bókin, það er þátturinn af
móður höfundar. Torfi vill minn-
ast hennar ræktarlega og fer um
hana fögrum orðum. Lýsing sú,
sem hann gefur af henni, er þó
ekki sérlega glögg og þátturinn of
sundurlaus og óskipulegur. Til
dæmis er hún nefnd með nafni
Torfi Þorsteinsson
strax á fyrstu síðu og sagt að hún
»fæddist að Fagurhólsmýri í Ör-
æfum þann 6. júlí 1873.« En
skömmu síðar er sem höfundur
hafi gleymt þessu því þar er
endurtekipn fæðingardagur og
ártal og hvaðeina: »Ekki höfðu
þau afi minn og amma lengi búið á
Fagurhólsmýri, þegar ný mann-
vera fæddist inn í fjölskylduna.
Rétt í byrjun heyanna, þann 6. júlí
1873, fæddist þeim hjónum lítil
stúlka, sem var móðir mín.« —
Það er kannski smámunasemi að
minnast á þetta. Hinu er ekki að
leyna að smáatriði af þessu tagi
gefa oft til kynna hversu vel hefur
verið unnið. Og efni, sem höfundur
gefur út á prenti, er ekki lengur
einkamál hans sjálfs, jafnvel þótt
um einkamál sé fjallað.
En eins og fyrr segir: þrátt fyrir
lýti af þessu tagi er bók Torfa
hvergi ólæsileg og víst lumar hún
á ýmsum fróðleiksmolum sem
skírskota munu til þeirra sem
kannast við umhverfi það og
mannlíf sem Torfi segir frá.
Heimilisbiblío-
tekið og fleira
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Sverrir Kristjánsson:
RITSAFN.
Annað bindi.
Mál og menning 1982.
Eiginlega er það ekki við hæfi
að verið sé að fjalla um Ritsafn
Sverris Kristjánssonar í Morgun-
blaðinu. Margt af því sem Sverrir
skrifáði fer beina leið inn í heimil-
isbiblíótek íslenskra sósíalista.
Slíkt efni í öðru bindi Ritsafnsins
er til dæmis: íslensk verkalýðs-
hreyfing og sögulegar erfðir, Sósí-
alistaflokkurinn 25 ára. í sögu-
legum skilningi var þessi fámenni
hópur forustulið íslensks verka-
lýðs. Kreppan og valdið og síðast
en ekki síst greinar um Ottó N.
Þorláksson og Einar Olgeirsson og
fleiri menn tengda málstaðnum.
En þótt allt sem Sverrir skrifaði
mótaðist af þjóðfélagsskoðunum
hans kom það ekki í veg fyrir að
hann gæti gert hinu ólíkasta efni
skil. Það væri til dæmis ekki bók
eftir Sverri Kristjánsson nema
Jóns Sigurðssonar væri getið.
Hann er fyrirferðarmikill í grein-
unum Verslunarfrelsi Islands aid-
ar gamalt, Hugmyndin um há-
skóla á íslandi á dögum Jóns Sig-
urðssonar, Jón Sigurðsson, bak-
svið og barátta og Vestlendingar.
Um afmælis- og eftirmálahöfund-
inn Sverri Kristjássnon eru auk
samherjagreinanna góð dæmi: Dr.
Björn K. Þórólfsson skjalavörður
sjötugur, Helgi Hjörvar, Pétur
Benediktsson bankastjóri. Á kost-
um fer Sverrir í grein um Karítas
Skarphéðinsdóttur.
Ég leiði hjá mér ýmsa þjóð-
málaumræðu Sverris, sumt af því
efni er einum of upphafið fyrir
minn smekk. Það er eins og hann
sé að tala við heilaþvegna menn.
En gaman hafði ég af greininni
um Benedikt á Auðnum og Benna
í Leyniþjónustunni. Þetta er að
mörgu leyti réttmæt gagnrýni á
Samvinnuhreyfinguna og bóka-
útgáfu hennar Norðra. En þó
fannst mér Sverrir ósanngjarn í
garð Benna; ætli hann hafi ekki
verið orðinn of fullorðinn til þess
að njóta strákabóka W.E. Johns
kafteins?
Önnur grein var skemmtileg
upprifjun (fyrst birt í Tímariti
Máls og menningar 1970), hún
nefnist Þjóðfélagið og skáldið. í
þessari ádrepu á Halldór Laxness
og okkur Matthías Johannessen
nær Sverrir sér vel á strik. Það er
vissulega rétt hjá honum að skáld-
ið verður ekki slitið úr samhengi
við þjóðfélagið þótt það fegið vildi.
En Sverrir einfaldar eins og fleiri.
Enginn þeirra sem deilt er á hefur
snúist gegn því að fjallað væri um
þjóðfélagsmál í skáldskap, en
sumir höfðu áhyggjur af tendens
sem var að verða allsráðandi um
þessar mundir og sáu á honum
ýmsar veikar hliðar. Það var ekki
síst til varnar skáldskapnum sem
menn fundu að ýmsu hjá samfé-
lagsgagnrýnendum.
Þeir sem vilja veita mér adstod
og upplýsingar vegnaprófkosninganna
eru beönir um ad hafa samband í síma
24340 eöa 24079.
Ellert B. Schram.
argus
CITIZEN
Vasahljóðritinn
Bráðnauðsynlegur lítill hljóðriti fyrir þá, sem eru
á ferð og flugi. Nýtir tímann á skrifstofunni, í
bílnum, í flugvélinni, á sýningum — alls staðar þar
sem þörf er á minnisatriðum og samningu bréfa
á skömmum tíma.
"Secretary 60” afspilari einnig fáanlegur.
£

SKRIFSTOFUVELAR H.F.
%
Hverfisgötu 33
Simi 20560
PRÓFKJÖR
SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
28. og 29. NÓV. 1982
f
v PETUR
\SIGURÐSSOIM
Skrifstofa
stuðningsmanna
Péturs er að
SKIPHOLTI 31
vestan við Tónabíó.
Báða kjördaga bjóðum
við uþþ á kaffi og
aðstoð við að
komast á kjörstað.
SÍMAR: 25217 og 25292
SJÁLFSTÆÐISFÓLK!
VIÐ SKULUM VEUA:
- Reynslu
- Skilning
- Þekkingu
- Framtak
Veljum
Pétur Sigurðsson
alþingismann
Stuðningsmenn
,An oetauix^sDnyineup ^nodoiusAritá