Morgunblaðið - 25.11.1982, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1982
23
Kr. % af verði
Innkaupsverð 4,42 71,3%
Opinber gjöld 0,18 2,9%
Alagning 0,67 10,8%
Verðjöfnun 0,18 2,9%
Tillag til innk -
reikn. og vegna
gengisbreytinga 0,75 12,1%
Samtals 6,20 100,0%
Eins og fram kemur í þessu yf-
irliti, er kostnaður við birgðahald
12,1% af verðinu, vegna þess að
þjóðfélagið tekur olíuna að láni í 3
mánuði. Spyrja má, hvort ekki sé
eðlilegt, að þjóðfélagsheildin beri
þennan kostnað. útgerðin þarf í
dag að greiða olíuna á því verði,
sem hún raunverulega kostar eftir
3 mánuði. Hvergi þekkist að olía
til skipa sé á sama verði og til
almennra notenda. Olíukaup skipa
eru svo mikil að magni, að eðlilegt
er að hún sé á heildsöluverði. Olíu-
félögin hafa komið sér upp dýrum
búnaði til afgreiðslu á olíu til
skipa með því að aka henni nær
allri á bílum í stað þess að af-
greiða olíu frá leiðslu, sem skipin
yrðu flutt að. Það yrði meiri fyrir-
höfn fyrir skipseigendur, en allt
verður að gera til þess að halda
þessum kostnaði niðri við núver-
andi aðstæður. Hætt er við að
dreifingarkerfið sé alltof dýrt og
verðlagning á olíunni tekur mið af
þessum kostnaði og verðsam-
keppni er engin. Viðskiptaráð-
herra hefur nú nýlega skipað
nefnd til þess að kanna verð-
grundvöll fyrir olíu og eigum við
aðild að henni.
Mikið hefur verið um það rætt
að undanförnu, að unnt sé að
draga úr olíukostnaði með aukn-
um olíusparnaði. Hafa verið
nefndar í þessu sambandi háar
upphæðir. Verulegt átak hefur
verið gert til olíusparnaðar með
aukinni notkun svartolíu og með
auknum búnaði til þess að stjórn-
endur skipa geti betur en áður
fylgst með olíunotkun. Ávinningur
af notkun svartolíu er þó oft stór-
lega ýktur, því þá er ekki reiknað
með því aukna viðhaldi, sem
svartolíunotkun veldur. Ekki virð-
ist henta að brenna svartolíu á
miklu fleiri skipum en nú er gert.
Mikilvægasta atriðið til aukins
sparnaðar á olíu er, að um það
semjist við sjómenn, að olía verði
að hluta til eða öll dregin frá
óskiptu aflaverðmæti, þannig að
sjómenn hefðu ávinning af minni
olíunotkun. Gæti slík breyting í
hlutaskiptum komið m.a. í stað
núgildandi olíugjalds.
Spár fiskifræðinga
Nýlega birtist skýrsla Haf-
rannsóknastofnunar um ástand
þorsk3tofnsins og um aflahorfur. I
skýrslunni segir, að ástand stofns-
ins sé til mikilla muna verra en
áður hefur verið talið. Á undan-
förnum árum höfum við veitt
nokkru meira en Hafrannsókna-
stofnunin hefur mælt með. Á
hverju ári hefur stofnunin mælt
með, að við mættum veiða á næsta
ári það sem við veiddum á árinu á
undan. Á þessu ári mælti stofnun-
in með því, að við veiddum 450
þúsund lestir, en við munum ekki
veiða nema 370 þúsund lestir. í
skýrslunni er nú mælt með, að við
veiðum 350 þúsund lestir, þótt í
skýrslunni í fyrra hafi mátt ætla,
að unnt yrði að veiða 450 þúsund
lestir á því ári einnig.
Þetta eru svo mikil umskipti að
ætla verður, að vitneskja um
stofnstærð sé af mjög skornum
skammti og vísindaleg þekking til
ráðgjafar takmörkuð. Þetta er al-
varleg fullyrðing, en þó óhjá-
kvæmileg. Einkennilegt er að sjá í
þessari skýrslu orð eins og „ýmsar
tilgátur eru hugsanlegar til skýr-
ingar á því, að þessi árgangur er
eða virðist nú verulega minni en
ætlað hefur verið". Kemur fram,
að um allt að 28% frávik geti verið
að ræða, og hafðar eru uppi tilgát-
ur um, hvort árgangurinn frá 1976
sé jafn stór og talið hefur verið,
eða verulega mikið minni. I
skýrslunni segir að „þorskstofninn
muni minnka talsvert ef veidd
verða 400 þúsund tonn á ári, en
nokkuð minna ef miðað er við 350
þúsund tonna ársafla. Á hinn bóg-
inn má búast við að hann standi í
stað næstu ár, ef afli er takmark-
aður við 300 þúsund tonn“.
I framhaldi af þessum hugleið-
ingum er lagt til að leyfilegur há-
marksafli verði 350 þúsund lestir,
en það merkir að stofninn muni
minnka. Hvaða vísindi eru þetta?
Eru mennirnir að semja við sjálfa
sig um hámarksafla? Mjög alvar-
legt er til þess að vita, að þekking
okkar á þessum málum skuli ná
svo skammt miðað við þá þjóðar-
hagsmuni, sem hér eru að veði.
Þessa skýrslu er ekki hægt að hafa
nema til viðmiðunar, en gæta
verður þó hófs í ákvörðun um há-
marksafla, því margt bendir til
þess, að ástand stofnsins sé ekki
eins gott og talið hefur verið.
Þessa ályktun dreg ég af gangi
veiðanna á þessu ári og hef því
fyrir löngu leitað álits fiskifræð-
inga á þeirri skoðun, en fengið
neikvætt svar, þar til nú að þessi
skýrsla birtist.
Mikið hefur verið rætt um það,
að áhafnir togara og togskipa hafi
í sumar veitt mikið af smáum
þorski og hafi umtalsverðu magni
verið hent aftur í sjóinn. Er illt til
þess að vita, ef rétt er, því allir
ættu að geta gert sér grein fyrir,
hvaða afleiðingar það hefur á
veiðar okkar í framtíðinni. Svo
virðist, að veiði smáfisks fari í
vöxt, þegar aflabrögð eru treg.
Enda þótt trollmöskvi hafi verið
stækkaður í 155 mm, virðist það
eitt ekki duga. Því þarf að efla
veiðieftirlitið og loka veiðisvæð-
um, þar sem smár fiskur heldur
sig. Með hinum stóraukna togara-
flota og aukinni togveiði báta, sem
áður stunduðu loðnuveiðar, er
hætta á, að við veiðum of stóran
hluta af okkar heildarafla, sem
ókynþroska fisk og getur það haft
alvarlegar afleiðingar í framtíð-
inni.
Á undanförnum árum, eða frá
árinu 1979, hefur verið greidd
verðuppbót á karfa og ufsa úr
Verðjöfnunardeild Aflatrygg-
ingasjóðs í þeim tilgangi að stuðla
að veiðum á vannýttum fiskstofn-
um. Hefur verðuppbótin numið
um 25%, og er fjár aflað með út-
flutningsgjaldi á allar fiskafurðir.
Verðuppbót á karfa mun nema um
70 milljónum króna á þessu ári.
Horfur eru á, að við munum
veiða 110—115 þúsund lestir af
karfa á þessu ári. Hafrannsókna-
stofnunin mælir hins vegar með,
að við veiðum 60 þúsund lestir.
Það er því enginn fiskstofn eins
ofveiddur og karfastofninn. Nú er
karfi mjög hægvaxta fiskur og
ofveiði getur haft varanleg áhrif
og tekið langan tíma að byggja
stofninn upp að nýju. Sýnist því
augljóst, að endurskoða þurfi
greiðslu á verðuppbót á karfa og
jafnvel að fella hana með öllu
niður.
Utvegsmenn hafa verið sam-
mála Hafrannsóknastofnuninni
um bann við loðnuveiðum, meðan
stofninn er að rétta við, þótt það
hafi verið mikið áfall fyrir útgerð-
ina. Hins vegar á að koma til álita
að veiða mjög takmarkað magn til
þess að viðhalda markaðsaðstöðu
okkar á loðnu til manneldis, því
ella fylla aðrir í okkar skarð.
Síldveiðar
Úthlutun síldveiðileyfa var nú
með öðrum hætti en verið hefur
undanfarin ár. Vegna nauðsynlegs
banns við loðnuveiðum var ákveð-
ið að þeir bátar, sem þær veiðar
hafa stundað, hefðu sama rétt til
síldveiða og aðrir bátar. Með
þeirri aukningu á veiðiskipum var
ljóst, að nauðsynlegt var að leyfa
helmingi hringnótabáta veiðar nú
og hinum næsta ár. Með þeim
hætti var hægt að tvöfalda aflann
á hvert skip. Hefur þetta fyrir-
komulag mælst betur fyrir en bú-
ist var við. Eigendur reknetabáta
kusu að stunda veiðarnar án
skiptingar báta milli ára. Er hætt
við, miðað við núverandi verðlag á
síld, að afkoma á þeim veiðum
verði óviðunandi. Óhentugt hefur
verið, að síld var ekki fryst jafnóð-
um og saltað var, og er verðlagn-
ingu á síld kennt um. Nauðsyn ber
til, að þessi atriði verði tekin til
áthugunar fyrir næsta haust, og
reynt verði að læra af reynslu
þessa árs.
Gædi fiskafla
Gæði fiskafla og sjávarvöru-
framleiðslu hafa verið mjög til
umræðu að undanförnu og ekki að
ástæðulausu. Veruleg mistök hafa
átt sér stað með útflutningi á gall-
aðri vöru. Leita menn nú skýringa,
hvort fiskurinn sé lakari en verið
hefur, þegar hann kemur að landi,
eða hvort honum sé spillt í
vinnslu, eða hann ranglega metinn
til útflutnings. Líklega er öllu
þessu til að dreifa.
Á undanförnum árum hefur
orðið stórfelld bót á meðferð fisks
í togurum með notkun fiskkassa.
Ekki á að hafa orðið nein breyting
hér á. Hins vegar spillir það fisk-
gæðum, ef fiskur er geymdur í
landi í marga daga, áður en hann
er unninn og kemur það of oft
fyrir.
Með aukinni skreiðarverkun
virðast fiskgæði fara versnandi og
sl. vetur var Vs hluti netafisks
dæmdur í 3. gæðaflokk, sem er
óhagstæðara hlutfall en undan-
farin ár. Við þessar aðstæður gæt-
ir vaxandi tilhneigingar til þess að
hafa of mörg net í sjó og þarf með
öllum tiltækum ráðum að hindra
það. Bent hefur verið á, að ef
skreiðarverkun verður ekki mögu-
leg vegna markaðsaðstæðna, geti
svo farið næsta vetur, að 3. flokks
netafiskur verði óseljanleg vara
og aðeins nýtanlegur til mjöl-
framleiðslu.
Það má ekki henda okkur að
veiða þorsk til mjölvinnslu, eða
henda ómældu magni af undir-
málsfiski fyrir borð.
Þáttur Framleiðslueftirlits
sjávarafurða hefur mjög komið til
umræðu varðandi gæði fiskafla og
sjávarvöruframleiðslu. Það hefur
lengi verið sjónarmið útvegs-
manna, að á þeirri stofnun þurfi
að gera verulegar breytingar og
þær helstar að auka ábyrgð við-
komandi veiði- og vinnslugreina.
Það virðist löngu tímabært að
setja þessari stofnun stjórn, þar
sem útgerðin og fiskvinnslan
hefðu yfirstjórn á framkvæmd
ferskfiskmats og sölusamtökin á
útflutningsmati. Með því að gera
þessa aðila ábyrga fyrir fram-
kvæmdinni, í stað þess embættis-
valds sem nú ríkir, væri líklegra
að ná mætti árangri. Gæðaeftirlit
sölusamtaka á frystum fiski hefur
reynst vel og er til fyrirmyndar.
Ákvæði kjarasamninga um
helgarfrí á veiðum með netum
stuðla ekki að bættum gæðum
fiskafla, né helgarvinnubönn
verkalýðsfélaga. Nýsett vinnu-
verndarlöggjöf, þar sem vinnutími
er takmarkaður, hindrar eðlilega
framkvæmd við fiskvinnslu. Við
verðum að átta okkur á, að við
búum í þessu landi vegna þess að
við veiðum fisk og þess vegna
verðum við að sætta okkur við
óreglulegri vinnutíma en aðrar
þjóðir. Gæði fiskframleiðslu ráða
úrslitum um verð á okkar fram-
leiðslu. Við verðum því að aflétta
öllum þessum boðum og bönnum,
ef við meinum eitthvað með því,
að við ætlum að bæta framleiðsl-
una, sem brýna nauðsyn ber til.
Á undanförnum árum höfum
við í vaxandi mæli nýtt okkur
grálúðustofninn við landið. Hafa
veiðarnar aðallega farið fram á
vorin, því þá hefur hún verið auð-
veiðanlegust. Reynslan hefur sýnt
okkur, að á þessum tíma er grá-
lúðan í sárum eftir hr>rgningu, og
því mjög óheppileg til vinnslu.
Ekki er æskilegt að hafa opinber
afskipti af því hvenær grálúðan er
veidd, en hjá því virðist ekki kom-
ist, að banna grálúðuveiðarnar í
apríl og maí, því þá er hún illa
fallin til vinnslu og nánast ekki
markaðsvara.
Stærð flotans
Stjórnvöld hafa á undanförnum
árum haldið áfram að stuðla að
stækkun fiskiskipaflotans í and-
stöðu við samtök útvegsmanna og
sjómanna. Allt bendir nú til þess,
að loks ætli að verða hér einhver
breyting á með ákvörðun um bann
á innflutningi fiskiskipa. Á sama
tíma er þó ákveðið að smíða skip
og togara, án þess að kaupandi sé
fyrir hendi. Verð þessara skipa er
svo hátt, að útilokað er, að unnt sé
að standa við greiðsluskuldbind-
ingar. Það er eðlilegt, að almenn-
ingur fái ekki skilið hvað vakir
fyrir stjórnvöldum, sem beita sér
fyrir smíði togara, sem á að vera
til afhendingar í vetur og kosta
mun 8,2 milljónir dollara, eða 132
milljónir króna miðað við núver-
andi gengi. Ljóst er, að skipið mun
ekki fiska nema fyrir hluta af
fjármagnskostnaði, og hvað þá
með allan rekstrarkostnaðinn?
Nýtt skip var afhent frá íslenskri
skipasmíðastöð fyrir nokkrum
vikum og kostaði 50 milljónir
króna. Á sama tíma kom sam-
bærilegt skip til landsins, sem er
3ja ára gamalt, og kostar 17 millj-
ónir króna. Talsmenn skipasmíða-
stöðvanna klifa á því að endurnýja
þurfi bátaflotann, vegna þess hve
gamall hann sé. Hið rétta er, að
við höfum of mörg skip og þörfn-
umst ekki nýrra. Bátaflotinn hef-
ur að verulegu leyti verið endur-
bættur með marg\’íslegum lagfær-
ingum sem reynst hafa vel. Verk-
efni fyrir skipasmíðastöðvarnar
eiga því að vera við viðhald fiski-
skipaflotans um sinn.
Þörf aukinnar ábyrgðar
Svo virðist, sem ábyrgð og ráð-
deild fari þverrandi, samfara auk-
inni verðbólgu, sem er nú meiri en
nokkru sinni fyrr. Vextir eru
hækkaðir til að hindra verðrýrnun
lánsfjár. Vaxtakostnaðurinn er þó
að sliga atvinnureksturinn, og al-
menningur hefur ekki trú á
stjórnarfarinu og keppist við að
eyða hverri krónu sem aflað er.
Atvinnurekendur og verkalýðsfor-
ingjar sátu mánuðum saman í vor
og sömdu um kauphækkanir, þeg-
ar þjóðartekjur fóru minnkandi.
sömu verkalýðsforingjar sam-
þykkja nokkrum dögum síðar að
taka kauphækkunina til baka með
löggjöf. Hefði ekki verið eðlilegra
að verkalýðsforustan hefði sýnt
ábyrgð og samið um óumflýjan-
lega kjaraskerðingu, í stað þess að
þvinga fram kauphækkun og nota
í þeim tilgangi óábyrga vinnuveit-
endur í byggingariðnaði, sem
endurselja öðrum hækkunina?
Er ekki kominn tími til að menn
verði gerðir ábyrgari gerða sinna.
Á þetta jafnt við um okkur sem
aðra vinnuveitendur. Það gerist
hins vegar ekki, ef launþegum
líðst að gera kröfur, án þess að
vera látnir bera ábyrgð á þeim.
Kaupbreytingar, sem eru umfram
greiðslugetu atvinnuveganna, eiga
að leiða til atvinnuleysis en ekki
sífeildrar rýrnunar á gjaldmiðli
okkar. Með öðrum hætti lærir fólk
ekki að gæta hófs í kröfugerð og
fyrr verður ekki tekist raunveru-
lega á við verðbólguna. Atvinna,
sem haldið er uppi með erlendum
lántökum, er blekking, sem kemur
niður á niðjum okkar.
Enginn má skilja orð mín svo,
að ég sé með þessum orðum að
mæla með atvinnuleysi, sem vafa-
lítið er eitt mesta þjóðfélagámein,
sem um ræðir. En ég vil undir-
strika, að sífelldar yfirlýsingar
stjórnmálamanna um fulla at-
vinnu slævir vitund launþega og
vinnuveitenda um ábyrgð þeirra á
gerð kjarasamninga.
Útvegsmenn eru hér eftir sem
hingað til tilbúnir til samstarfs
við stjórnvöld um aðhaldsaðgerð-
ir, en sætta sig ekki við að
atvinnustarfsemi þeirra sé ógnað
með ráðleysi stjórnvalda, sem
leiðir til taprekstrar og skulda-
söfnunar undirstöðuatvinnuvegar
þjóðarinnar. Því verða útvegs-
menn á varðbergi, þegar ákvarð-
anir verða teknar um rekstrarskil-
yrði útvegsins fyrir næstu áramót.
Eg þakka samstarfsmönnum
mínum í stjórn LÍÚ fyrir ánægju-
legt samstarf á árinu og starfs-
fólki LIÚ fyrir vel unnin störf og
segi þennan 43. aðalfund LÍÚ sett-
an.
Ný hljómplata
Ingveldur Hjaltested: Sextán einsöngslög
Ingveldur Hjaltested sópransöngkona hefur vakiö mikla athygli á söngskemmtunum sem
hún hefur haldiö hér á landi sem erlendis á síöari árum. Jafnframt hefur túlkun hennar á
hinum vandasömustu óperuhlutverkum vakiö veröskuldaöa hrifningu. Á þessari fyrstu plötu
sinni syngur hún sextán íslensk lög, ýmist þjóöleg eöa lög eftir kunn tónskáld. Jónína
Gísladóttir leikur undir á píanó af listrænni smekkvísi.
Missiö ekki af þessari tíundu einsöngsplötu SG-hljómplatna, sumar hinna fyrstu eru þegar
0rðnarsa,n9ripir SG-hljómplötur
Heildsala — smásala,
Ármúla 38, sími 84549.