Morgunblaðið - 25.11.1982, Side 32

32_____________________________
Framleiðslueftirlit sjávarafurða:
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1982
Gæðamálin verða ekki leyst
nema með samstilltu á-
taki og auknum mannafla
— segir Jóhann Guðmundsson, forstjóri
Skreiðin hengd upp. ErfWlegi befur gengiA að seljn nkreið úr landi að
undanfornu auk þess, sem komið hafa upp alvarlegir gallar i skreið, sem
send hefur verið til ftaliu. Nú eru í landinu skreiðarbirgðir að verðmæti um
einn og hálfur milljarður króna.
„ÞAÐ er Ijóst, að gæðamál innan
fiskiðnaðarins verður að bæta, en svo
verður ekki gert eins og málin standa
nú. Það hafa vissulega orðið mistök í
mati, en á meðan hver kennir öðrum
um, fæst ekki lausn þessara mála.
Togarasjómenn kenna bátasjó-
mönnum um og öfugt, síðan kenna
þessir aðilar í sameiningu fiskverkun-
arstöðvunum um og þær aftur sjó-
monnunum. I>á er þannig búið að
Framleiðslueftirliti sjávarafurða, að
það er ekki fært um að sinna starfi
sínu, nema með auknum mannafla og
fjármagni," sagði Jóhann Guð-
mundsson, forstjóri Framleiðslueftir-
litsins, er Morgunblaðið ræddi við
hann um gæðamál fiskiðnaðarins.
Jóhann sagði ennfremur, að
margra skýringa vaeri þörf vegna
þeirra skakkafalla, sem upp hefðu
komið á þessu ári og rakti hann þær
helztu: „Það, sem segja má um ís-
Ienzkar sjávarafurðir almennt, er
það, að þær eru yfirleitt í mjög há-
um gæðaflokki. Skakkafalla hefur
orðið vart, en hið almenna er mikil
gæði og það sannar verðið, sem við
fáum fyrir afurðir okkar erlendis.
Stærsta framleiðslugreinin er
freðfiskurinn og stærsti markaður-
inn er Bandaríkjamarkaðurinn,
sem er sá kröfuharðasti, sem til er.
Þar fáum við hærra verð en keppi-
nautarnir og ástæða þess er aðeins
ein, meiri gæði. Nú er síldarvertíð
að Ijúka og síldarsölumál því í
brennidepli og þar er það sama að
segja, á þeim mörkuðum, Svíþjóð og
Sovétríkjunum, fáum við einnig
hærra verð en keppinautarnir.
Saltfiskurinn hefur verið dálítið í
brennidepli undanfarið. Fram-
leiðsla hans hefur aukizt verulega
undanfarin ár og er nú um 60.000
lestir á ári. Það hefur verið þannig,
að kvartanir vegna saltfisks hafa
verið hverfandi þangað til á þessu
ári, en athyglisvert er, að þær koma
ekki frá kröfuhörðustu markaðs-
löndunum, sem eru Grikkland, ítal-
ía og Spánn, heldur frá Portúgal og
þá vegna lélegri gæðaflokkanna. Þá
var kvartað vegna gæða og ein
skýringa þess er sú, að samdráttur
er í Portúgal og einkenni þess eru
auknar kröfur. Tekin hefur verið
alls konar tækni í notkun í salt-
fiskvinnslunni og hefur hún komið
vel út hvað vinnuhagræðingu varð-
ar, en hefur komið nokkuð niður á
gæðum fisksins. Megin gallinn á
fiskinum, sem kvartað var yfir í
Portúgal, var sá, að los var í honum,
sem stafar sennilega af því að hann
var of nýr, ekki fullverkaður er
hann var fluttur út. Hinu ber þó
ekki að neita, að þar urðu mistök í
mati.
Um skreiðina er það að segja, að
þar hefur ríkt hálfgert ævintýra-
ástand á undanförnum árum. Um
90% af skreiðinni eða meira hafa
farið á Nígeríumarkað en innan við
10% til Ítalíu. Um skreið höfum við
ekki fengið neinar umtalsverðar
kvartanir fyrr en núna á Ítalíu. ít-
alíumarkaðurinn er yfirfullur eins
og stendur og Norðmenn eru senni-
lega með um 5.500 lestir af 1. og 2.
flokks skreið á Ítalíu eða um 2.000
lestum meira en markaðurinn ræð-
ur við. Við þá erum við að keppa
með 3. flokks skreið, Edduskreið.
Það er alveg ljóst, að við höfum
vanrækt þennan markað. Það eru
margar fiskvinnslustöðvar í Noregi,
sem framleiða skreið gagngert fyrir
Italiumarkaðinn. Við framleiðum
ekki 1. flokks skreið, en nokkuð af 2.
flokks. Uppistaða þess, sem við
framleiðum fyrir Ítalíu, er því 3.
flokks skreið. Það er ljóst að við
höfum verið smitaðir af Nígeríu-
ævintýrinu og matsmennirnir eru
sennilega fyrst og fremst þjálfaðir í
mati á Nígeríuskreið. Það er ekki
nokkur vafi á því, að þarna er átaks
þörf og að þarna hafa orðið mistök
í mati. Það er ekki hægt að skýra
þetta eingöngu með markaðs-
ástandinu þó það sé innlegg í málið.
Það, sem hefur háð okkur hjá
Framleiðslueftirlitinu, er það, að
aðstaða okkar hefur farið versnandi
á undanförnum árum. Þá má benda
á það, að samfara stórkostlegri
aukningu í framleiðslu sjávaraf-
urða, um 60 til 70% í verkefnum,
hefur fjölgun starfsfólks stofnunar-
innar numið 5 til 10%. Það þýðir, að
álag á starfsfólk hefur aukizt um 50
til 60%, en í reynd er þetta svo, að
vegna þessarar gífurlegu aukningar
hefur eftirlit raunverulega minnk-
að. Þá var gerð breyting á reglugerð
fyrir nokkrum árum, sem var í því
fólgin, að áður réðu eftirlitsstofn-
anir menn til mats og létu þá meta
hjá framleiðendum sitt á hvað, en
eftir hana réðu framleiðendur
matsmenn sjálfir og þannig færðist
hluti af húsbóndavaldinu frá eftir-
litinu til framleiðenda. Matsmenn-
irnir hættu að miklu leyti að fara á
milli stöðva og höfðu matið ekki
lengur að aðalatvinnu, heldur mátu
þá yfirleitt á sama staðnum og voru
við önnur störf þess á milli. Þannig
er ekki lengur um beina atvinnu-
menn að ræða í matinu. Þegar þessi
breyting var framkvæmd átti að
ráða 5 til 7 samræmingarmenn,
sem samsvara allt að 14 mönnum í
dag miðað við aukningu. Þetta var
talin algjör forsenda fyrir breyting-
unni og þess vegna fékkst fiskmatið
á hana. Þessir samræmingarmenn
hafa hins vegar aldrei fengizt ráðn-
ir.
Við þurfum að meta fisk úr um
það bil 60.000 förmum á ári á 56
löndunarstöðum þannig að umfang-
ið er geysimikið. Við leitumst við að
halda matinu samræmdu og köllum
matsmenn saman til fundar nokkr-
um sinnum á ári. Ennfremur fer
yfirmatsmaður til mannanna
nokkrum sinnum í mánuði og leið-
beinir þeim. Þarna er um að ræða
ákvörðun um gæði fisksins og verð-
ið á fiskinum er háð þeirri ákvörð-
un. Þannig að hagsmunaaðilar
verða oft ekki sammála og okkur
berast kannski kvartanir frá tveim-
ur aðilum vegna matsins. Annar
segir matið ekki nógu strangt en
hinn, að það sé of strangt. Það er
svo, að menn kenna hverjir öðrum
um hvað varðar ferska fiskinn.
Bátasjómenn benda gjarnan á
langa útivist togara, togarasjómenn
benda svo á bátana, einkum neta-
fiskinn. Hvorir tveggja í samein-
ingu segja, að ekki sé farið nógu vel
með fiskinn í landi og þeir, sem
kaupa fiskinn, benda á að skipin
komi ekki með hann nógu góðan að
landi. Sannleikurinn er sá, að það
þarf að bæta ástandið alls staðar,
bæði á sjó og í landi. Sé vikið að
netafiskinum, er það staðreynd að
50 til 60% hans fara í 1. flokk og er
sú niðurstaða algjörlega óviðun-
andi, þetta er mikill hluti fram-
leiðslu okkar og fiskurinn kemur
nokkurra klukkustunda gamall upp
úr sjó að landi. Það er því raunveru-
lega furðulegt að menn skuli hafa
sætt sig við þetta. Ástæðan fyrir
þessu er of mikil netanotkun og úr
henni verður að draga. Hvað varðar
togarana er staðreyndin sú, að úti-
vist þeirra er of löng. Togarafiskur,
sem er vel með farinn, er í mjög
góðu ástandi viku til 9 daga gamall,
en þegar togararnir koma með mik-
ið magn að landi þarf að geyma
fiskinn nokkurn tíma í landi áður
en hann er unninn og það er eitt
aðalvandamálið í sambandi við tog-
arafiskinn. Fiskurinn verður því að
hafa nægilegt geymsluþol er hann
kemur að landi. Sé svo ekki verður
ekki hægt að vinna hann nema í
lægri gæðaflokkana. Þessu verður
ekki breytt nema með því að stytta
útivist togaranna.
Það er staðreynd, að úr þessum
lélegri hluta netafisksins og togara-
fiski, sem verður of gamall, eru
einkum framleiddar afurðir í lé-
legri gæðaflokka saltfisks og
skreiðar. Kaupendur þessara af-
urða eru tvö lönd, Potrúgal kaupir
saltfiskinn og Nígería skreiðina. í
Nígeríu er ekki teljandi innflutn-
ingur eins og er vegna efnahagsörð-
ugleika og í Portúgal gæti komið til
þess sama, þannig að við erum
þarna að leika stórhættulegan leik.
Lokist þessi lönd losnum við hrein-
lega ekki við framleiðslu úr lélegra
hráefninu. Við verðum að taka á
þessu þannig, að bæta verður gæði
ferska fiskins til þess að geta fram-
ieitt afurðir í hærri gæðaflokkum;
þær er yfirleitt ekki erfitt að selja.
Þá þarf að auka fræðslu í öllum
liðum framleiðslunnar þannig að
starfsfólki verði ljóst hvaða þýð-
ingu þær aðgerðir, sem farið er
fram á, hafa fyrir vöndun fram-
leiðslunnar. Aukin gæði og þar með
hækkað afurðavérð eru meðal ann-
ars hrein kjarabót fyrir starfsfólk-
ið. Það hefur orðið á þessu nokkur
breyting og maður verið ráðinn til
þess að annast fræðslumál. Vænt-
um við mikils af starfi hans, þess
hefur áður verið óskað, að slíkur
maður yrði ráðinn og er vel að svo
er orðið. Það verður að gera átak og
það verður ekki gert nema allir
standi saman.
Það er þá einnig ljóst, að bæta
verður aðstöðu Framleiðslueftir-
litsins til þess, að það hafi starfs-
krafta til að sinna verkefnunum, en
svo hefur ekki verið. Það hefur ver-
ið rætt um að breyta skipulagi og
það er alveg sjálfsagt, telji menn
það til bóta. Við erum opnir fyrir
öllum breytingum og það er enginn
starfsmaður eftirlitsins á móti því
að breyta. En það er alveg ná-
kvæmlega sama hvaöa kerfi er not-
að, ef aðstaða og mannafli er ekki
fyrir hendi, þá gengur það ekki,“
sagði Jóhann.

Púfeeró
bækumar
líka hjá okkur
Pað er afskaplega þægilegt að þurfa ekki að þeysa búð úr búð í ófærðinni
- að geta gert innkaupin á einum og sama staðnum.
Nú færðu bækurnar líka í Hagkaup. Bókadeildin er rúmgóð og björt og
þar eru allar nýju íslensku bækurnar. Við höfum líka úrval eldri bóka
og fjölda erlendra bóka á hagstæðu verði.
Að sjálfsögðu færðu einnig tímarit, ritföng, jólaskraut og jólapappír
hjá okkur.
Opiö til kl. 20 í kvöld.
4
HAGKAUP
Skeifunni15