Morgunblaðið - 05.12.1982, Page 4
52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. DESEMBER 1982
„BEAU GESTE“ heitir nýr framhaldsmyndaflokkur í
átta þáttum, sem sýningar hófust á fyrir skömmu í
brezka sjónvarpinu og er byggður á samnefndri og
víðfrægri skáldsögu eftir P.C. Wren um horfínn gim-
stein, ógoldna þakkarskuld og hrottaskap í frönsku
Utlendingahersveitinni. Beau Geste er ein af mörgum
lífsseigum söguhetjum úr rómantískum ævintýra-
skáldskap. Hann er eina minnisstæða sögupersóna P.C.
Wrens sem var þó mjög afkastamikill rithöfundur, en
það er ekkert einsdæmi. Sömu sögu er að segja um Sir
Percy Blakeny, söguhetjur d’Orczy barónessu, Raffles,
söguhetju E.W. Hornungs, og Bulldog Drummond,
söguhetju „Sappers“.
P.C. Wrwi, hötundur
„B*au QmIC.
BBC gerir framhaldsmyndaþátt
eftir frægri sögu P.C. Wren
um „syni eyðimerkurinnar“
Wi-en, sem hét fullu
nafni Percival
Christopher Wren,
var einn fyrrver-
andi brezkra liðs-
foringja, eins og „Sapper" og
Dornford Yates, sem lögðu fyrir
sig skáldsagnagerð að lokinni her-
mennsku, náðu miklum vinsældum
og auðguðust vel. Hann hafði bar-
izt í brezka hernum á Indlandi og
frönsku Útlendingahersveitinni,
en veiktist þráfaldlega af malaríu
og drí sig í hlé, settist að í Bourne-
mouth og gerðist rithöfundur.
Fyrsta bók hans, „Dew and
Mildew", kom út 1912 þegar hann
var 37 ára gamall. Síðan sendi
hann frá sér eina bók á ári að með-
altali þar til hann lézt 1941. En
hann varð dangfrægastur fyrir
„Beau Geste“, sem kom út 1924.
Bókin fékk strax geysigóðar við-
tökur ritdómara jafnt sem al-
mennings. Gagnrýnendur líktu
honum við Dumas og Kipling.
Blaðið „The Daily Telegraph"
sagði um bókina: „Hún kemur
blóðinu á hreyfingu og ýtir við
ímyndunaraflinu."
Wren var maður snyrtilegur og
hermannlegur með yfirskegg og að
mörgu leyti steyptur í sama mót og
söguhetjur hans. Hann vissi ná-
kvæmlega hvernig bækur hann
ætlaði að skrifa og handa hverjum.
Hann lýsti skoðunum sínum í
fáum orðum 1932: „Þótt ég græði
nú allmargar þúsundir (punda) á
ári er ég ekki „atvinnurithöfund-
ur“, hvað þá síðhærður bók-
menntafræðingur. Lesendur mínir
eru upp til hópa hreinlynt mann-
dóms- og útivistarfólk af báðum
kynjum ...“
Æsispennandi
„Beau Geste“ er sígilt dæmi um
æsispennandi ævintýraskáldsögu
og fáar vinsælar skáldsögur grípa
athygli lesandans eins sterkum
tökum strax frá byrjun. Björgun-
arsveit kemur til afskekktrar
stöðvar Útlendingahersveitarinn-
ar, Zinderneuf-virkisins, sem
stríðsmenn úr Tuareg-ættflokkn-
um hafa haldið í umsátri. Bókin
lýsir síðan einkennilegum atburð-
um, sem hermenn Útlendinga-
hersveitarinnar komast að raun
um að þar hafa átt sér stað.
Atburðarásin er hröð og Wren
skrifar af þekkingu og á þrótt-
miklu, ljósu og skýru máli. Hann
kryddar frásögn sína lifandi lýs-
ingum á eyðimörkinni, hljóðum
hennar og lykt, þannig að lesend-
unum finnst þeir þekkja staðinn.
Hann notar óspart heiti á frönsku
og arabísku og lesandanum finnst
að höfundurinn búi yfir sérþekk-
ingu og leyfi þeim að eiga aðild að
henni. Það hefur líka kitlandi
áhrif á lesendur að þeim finnst
höfundurinn telja að þeir viti hvað
hann er að tala um.
Wren víkkar út og fullkomnar
hina rómantísku þjóðsögu um
frönsku Útlendingahersveitina í
bókum sínum, en þjóðsagan var
upphaflega verk skáldkonunnar
Ouida, sem var af frönskum ætt-
um. Hún var frumherji litríkrar
hefðar ævintýraskáldsagna, sem
Wren lýsti á þann veg að þær fjöll-
uðu um „eyðimerkurhernað,
grimmd og drenglyndi Araba,
bardaga í ’návígi, með sverðum
eins og á fyrri tímum, hetjudáðir,
Tuareg-stríðsmenn, konur sveipað-
ar blæjum, leyniborgir Mára, vinj-
ar, hillingar, sandrok og undur
Afríku."
Bræður
Munurinn á Wren og Ouida var
sá að konur gegndu mikilvægu
hlutverki í bókum Ouida, t.d. í
„Undir tveimur fánum", þar sem
meðaumkunarverð kona er fylgir
hermönnum á ferðum þeirra, Cig-
arette, verður ástfangin af enskri
hetju og deyr þegar hún reynir að
bjarga lífi hans. í „Beau Geste"
beinist athyglin hins vegar að
gagnkvæmri tryggð Geste-bræðr-
anna, Michaels, sem er kallaður
„Beau“ vegna glæsimennsku sinn-
ar, gáfna og almennra yfirburða,
Digbys og Johns. Þeir eru gamlir
skólabræður úr Eton-menntaskól-
anum, pípureykingamenn (öruggt
einkenni áreiðanleika) og heið-
ursmenn, sem alltaf breyta eftir
ströngum, enskum siðareglum,
sem leggja m.a. áherzlu á tryggð,
ráðvendni, skyldu og heiður.
Wren tekur skýrt fram að það sé
menntun þeirra og einkenni sem
heiðursmanna, sem geri þeim
kleift að þola harðræði og þreng-
ingar lífsins í Útlendingaher-
sveitinni. En það sem skiptir jafn-
vel meira máli til þess að þeir geti
þraukað er gagnkvæm tryggð
þeirra. Þannig geta þeir lifað af
bardaga og uppreisnir, hita og
eyðimerkurbrjálsemi, sem hlýzt af
endalausum leiðindum og hrotta-
skap Leajune yfirliðþjálfa.
Fram til þessa hafa verið gerðar
þrjár Hollywood-kvikmyndir eftir
„Beau Geste", allar teknar í Yuma,
Arizona, og ein skopútgáfa eftir
Marty Feldman.
Árið 1929 færði Basil Dean upp
leikrit byggt á sögunni, en það var
algerlega misheppnað. Mikið var
lagt í sýninguna og notuð voru
fimm leiksvið og leikendur voru
120 talsins, þar á meðal Laurence
Olivier, Robin Irvine og Jack
Hawkins, sem léku hina þrjá
bræður. Sýningin stóð í rúma fjóra
tíma, leikritið var illa gert og
tæknilegir erfiðleikar háðu sýn-
ingunni. Sýningum var hætt eftir
aðeins fjórar vikur. Hins vegar lá í
augum uppi að bókin var kjörin til
þess að kvikmynd væri gerð eftir
henni.
Sölumynd
Leikstjórinn Herbert Brenon
varði meira en einni milljón doll-
ara í gerð þögullar kvikmyndar
eftir sögunni 1926 og fáar þöglar
kvikmyndir gáfu eins mikið í aðra
hönd. Söguþræðinum var fylgt
samvizkusamlega, Wren lét í ljós
ánægju með val Ronald Colemans,
Neil Hamiltons og Ralph Forbes í
hlutverk fóstbræðranna og margir
kvikmyndasagnfræðingar telja
þessa kvikmynd endalega útgáfu
sögunnar á hvíta tjaldinu.
En sú útgáfa hennar, sem flestir
kannast við, var gerð 1939 undir
frábærri stjórn Williams Well-
mans, en sviðsetningu annaðist Al-
fred Newman. Þetta var sígild
ævintýrakvikmynd frá Hollywood
með Gary Cooper, Robert Preston
og Ray Milland í hlutverkum
bræðranna og þótt val aðalleikar-
anna kunni að virðast undarlegt
gafst það vel, en Brian Donlevy
stal senunni með túlkun sinni á
sadistanum Leajune.
í litmyndinni sem Feldman ger-
ði eftir sögunni 1965 var Beau
breytt í bandarískan verðbréfasala
og Digby og mestöllum söguþræð-
inum sleppt. Michael York lék
Beau og Guy Stockwell og Telly
Savalas bræðurna. Þetta var
ömurleg mynd, sem bezt væri að
gleyma. Þar skorti allt sem skýrir
stöðugar vinsældir bókarinnar og
hinnar endanlegu kvikmyndaútg-
áfu „Beau Geste„ — það sígilda og
magnþrungna aðdráttarafl sem
riddaramennska, rómantík og
ævintýri hafa.
Árés Tuarug-atrföwnunnu
Zinderneuf-virkið