Morgunblaðið - 21.12.1982, Blaðsíða 18

66
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 1982
„Þú ræður sjálfur hvernig
þér líður og hver þú ert...“
— eftir Steingrím
Sigurðsson
„Kkáldið Ragnar Ingi Aðalsteins-
son, leiðbeinandi að Staðarfelli í
Dölum, var nýlega á ferð í borginni.
Fyrir nokkrum dögum sendi hann
frá sér nýja Ijóðabók, Dalavísur. Af
því tilefni varð þetta spjall til, áður
en hann hélt af stað vestur í Dalina
vegna starfs síns.“
Það voru aðeins átta dagar til
jóla, og aðventukertin tindruðu í
gluggakistum húsanna í Selja-
hverfinu í Breiðholti. Þetta hafði
verið frostharður dagur, og eins og
borgarbúar vita, þá bítur frostið
snöggtum kaldara þar í kinnar þar
uppi á hæðardrögunum en niðri í
miðborginni.
Nokkrar manneskjur höfðu
komið saman til fundar kl. sjö þá
um kvöldið þar uppi á Gólanhæð-
um eins og þetta svæði er stund-
um kallað í góðu gamni. Þar var
skáldið mætt góðu heilli. Það var
ekki látið renna sér úr greipum, og
þvi að fundi loknum boðið upp á
trakteringar og viðmót heima að
Stífluseli eitt — öðru nafni að
Hæðardragi — sem sé upp á
hafragraut töluvert langsoðinn og
í þykkara lagi upp á vestfirzka
vísu og slátur og bansterkt te
bruggað úr einum fjórum tegund-
um að viðbættu brauði og síld og
osti.
Páum dögum áður en þetta
gerðist hafði skáldið Ragnar
skenkt Dalavísur sínar á silfurfati
í öldurhúsi við Tryggvagötu og þá
var honum jafnframt stefnt á
fundinn umrædda í andlegum til-
gangi.
Yfir grautnum og slátrinu og
teinu segir skáldið inni í eldhús-
inu: „Það er ég viss um, að þegar
ég er orðinn níræður, og þú ert
löngu dauður, og ég læt ævisögu
mína fyrst á þrykk út ganga, ekki
fyrr til öryggis, þá máttu bóka, að
ég eyði heillöngum kafla í frásögn
af því, þegar ég borðaði hafra-
graut með slátri hér heima hjá
Steingrími og segi frá því, sem hér
fer fram ..."
(Skáldið er þrjátíu og átta og
greinarhöf. fimmtíu og siö og
harla ánægður með það.) „Eg lifi
þig örugglega, skáld — ég hef
langlífi upp á hundrað og sjö ár
minnst læknisfræðilega skoðað,
skal ég segja þér, lagsi minn,“ seg-
ir húsráðandi stgr.
Nú þagnaði skáldið og fékk sér
vænan tesopa ofan á vellþykkan
vestfirzkan hafragrautinn.
Poeta Ragnar Ingi telst til aust-
firzkra.
„Af hverju yrkirðu ljóð, Ragn-
ar?“
Hann var spurður að þessu að
loknum málsverði inni í stáss- og
vinnustofunni.
„Ég fæ útrás við það. Allt sem
maður gerir, miðast yfirleitt að
því, að losa sig við einhvers konar
spennu. Maður spennist oft upp og
talar þá við einhvern og fær sér
jafnvel að borða svo að eitthvað sé
nefnt. Allt okkar líf gengur út á að
reyna að láta sér líða vel ... “
„Áttu við að vera meira í sátt og
samræmi við tilveruna?“
„Ég held, að allífið sé svona ...
eins og mætti líkja því við sin-
fóníu eða eitthvað þess háttar. Ef
maður er falskur, þá líður manni
ekki vel ... “
„Áttu við ... andlega óheiðar-
legur?"
„Ég tek sem dæmi,“ segir hann,
„hugsaðu þér eitt hljóðfærið í sin-
fóníuhljómsveitinni, sem er vit-
laust stillt, t.a.m. fiðlan. Ef hún er
stillt hálftón neðar en hin hljóð-
færin, þá mundi fiðluleikara og
fiðlunni ekki líða vel. Ég held, að
maður, sem lifir og hugsar skakkt,
sé eins og hljóðfæri, sem ekki er í
samræmi við hin hljóðfærin —
hann er ekki í harmoníu ..."
„Ragnar, ég vil fá skýringu á
þessu úr fyrsta ljóðinu: „ ... Hvar
vaknaði ég? ... Hvers vegna
vaknaði ég? ... og Hvenær vakn-
aði ég?“ Eg vil fá örlitla skýringu
á þessum línum ljóðsins, sem þú
kallar Þegar ég var barn — e.t.v. á
ekki að skýra út ljóð — það getur
orkað tvímælis ... “
„Þetta ljóð er ort á miklum
tímamótum," segir hann.
„Er þetta mottó ljóðabókarinn-
ar?“
„Nei, nei.“
Og nú þagnar Ragnar snögg-
lega. Hann er hættur að reykja;
það gerðist fyrir hálfu öðru ári
síðan — og hann vildi ekki einu
sinni fá sér þrælgott neftóbak í
nefið (brasilíanskt plús þýzkt apr-
íkósu plús íslenzka fjóshauginn).
En hann hafði flutt kínverska
fantinn með teinu inn í stofuna,
stærðar bollann góða, sem húsráð-
anda hafði hlotnazt beint úr
gjafabúð Clausens við Skólavörðu-
stíg rétt fyrir jólin í fyrra til þess
að auka á munað. Skáldið fékk sér
nú gúlsopa af sterku teinu og var
skáldlega að því farið. Hann hafði
í makindum hallað sér aftur á bak
í sítrónugula safarístólinn sem
keyptur hafði verið með vafasöm-
um slæmum víxli í Kaupfélaginu í
Króksfjarðarnesi fyrir fjórum ár-
um á leið til Vestfjarða til þess að
hafa í „Volkswagen-rúgbrauðinu"
aftur í sem auka sæti og til þess að
sitja í til hagræðis, þá málað var
út um gluggann til þess að minn-
ast við hrikalegt landslag á leið-
inni vestur, sem oft bar fyrir
augu.
„Voru þetta andleg umbrot hjá
þér?“
„Alveg geysileg. Það er upphafið
á því, þegar ég er að velta því fyrir
mér: „Hver er ég? Hvert fer ég?
Hvaðan kem ég?“. Þetta er ort rétt
eftir að ég kem úr meðferðinni. Ég
var þá svo undrandi yfir ýmsu
u
„ E r þetta uppgjör eða kannski
að nokkru leyti óuppgert upp-
gjör?“
„Þetta er ekkert frekar uppgjör
Ragnar Ingi Aöalsteinsson
— þetta er kannski sett fram sem
spurning — þetta endurspeglar
kannski líðan mína þarna á þessu
tímabili. Ég er þá ein spurning frá
upphafi til enda og skil ekkert í
þessu öllu saman, hvorki upp né
niður ...”
„Þú yrkir bókina „Ég er alkóhól-
isti“, þegar a.m.k. ár er liðið úr
meðferðinni?"
„Ég yrki hana þegar ég er búinn
að vera edrú í heilt ár.“
„Sérðu eftir því að hafa komið
út með þessa bók?“
„Nei,“ segir skáldið og leiðbein-
andi alkóhólista í meðferð að
Staðarfelli.
„Flögraði aldrei að þér, að þetta
yrði misskilið — hugsaðu þér ef ég
segði frá minni lífsreynslu ...
jæja, ég ætla samt að gera það
næsta sumar og nota hana í bók-
menntalegt verk.“
Skáldið viðurkenndi, að það
væri ábyrgðarhluti að setja vissa
hluti á borðið — en það væri ekki
spurning um viðtökur né borgara-
legt mat.
„Var þetta, Ragnar, í þágu hug-
sjónarinnar gjört — þ.e.a.s. þessi
bók, „Ég er alkóhólisti" — fremur
en í þágu ljóðlistar?"
Hann segir: „í þágu hugsjónar-
innar nær eingöngu."
„Ég fékk svarið, sem ég vildi fá
— skýrðu það nánar út: „Þykir þér
vænt um hugsjónina?"
„Að sjálfsögðu, Steingrímur."
„Er hún alltaf í fyrirrúmi hjá
þér?“
„Ég veit ekki, hvort ég á að
segja eða orða það þannig, að mér
þyki vænt um hana — hún er mér
eins nauðsynleg, sko svo nauðsyn-
leg ... að það er eins og ætti að
fara að spyrja mig, hvort mér
þætti vænt um súrefni."
„Þessi nýja bók er gerð, þegar
eitt og hálft ár, tvö ár, eru liðin
frá því þú fórst í meðferð — er þá
orðin andleg breyting á þér og þú
orðinn á vissan hátt þróaður inn í
nýtt líf, eins konar líflínu?"
„Að vísu er fyrsti kaflinn í
Dalavísum samtíningur frá hinum
og þessum tímabilum jafnvel áður
en ég hætti að drekka."
Hann sagðist hafa byrjað að
yrkja átta vetra gamall og kvaðst
hafa ort á skólaárum sínum í MA
fyrir norðan og í Menntaskólanum
að Laugarvatni (þaðan stúdent
’69).
„Varstu rekinn úr gamla MA?“
„Já, ég var rekinn."
„Það er gaman að tala við þig,
Ragnar Ingi — við höfum semsé
báðir verið reknir úr MA — ég
sem siðameistari og heyrari og
lærifaðir, þú sem mótþróagjarnt,
en efnilegt skáldmenni."
„Samt sem áður hef ég vinning-
inn,“ segir Ragnar, og fær sér
meira af teinu úr Gjafabúðarfant-
inum og gretti sig lítið eitt. Hann
sat þarna í safarífötunum og lét
fara vel um sig í safarístólnum úr
rúgbrauðinu sáluga að vestan og
rétti sig nú upp í sætinu og síðan
segir hann brosandi:
„Það voru tveir skólameistarar,
sem ráku mig, Þórarinn og Stein-
dór.“
„Heldurðu að þetta hafi haft til-
finningaleg áhrif á þig?“
„Það hafði geysilega mikil áhrif
& mig.“
„Varstu beiskur af því?“
„Það er dáldið lygilegt, að ég var
aldrei beiskur."
„Var það lundarfarslegt atriði
hjá þér — heldurðu, að þetta hafi
ekki skriðið eins og ormur inn í
sálina á þér og hreiðrað þar um
sig?“
„Það var ekki beiskja, en von-
leysi. Ég ætla að segja þér sögu,
sem skýrir þetta svolítið. Ég var
kominn langleiðina með fimmta
bekk — þá tilkynnti Þórarinn
Björnsson mér, að hann gæti ekki
haft mig lengur í skólanum, en ég
mætti ljúka vorprófunum — ég
fengi ekki skólavist næsta vetur,
og mér þótti þetta æðislega vont
... mig langaði ekki ... “
„Það er talað um sálina í hljóð-
færinu — í fiðlunni — það er pínu-
lítil tréflís, sem hefur mikil áhrif
á tóninn og óminn í hljóðfærinu —
mundirðu segja, að þú hafir fund-
ið sálina í nýju bókinni þinni —
veiztu hvað ég er að fara?“
„Það veit ég alveg upp á hár,
hvað þú átt við. Það leiðir af því,
að þegar ég er að skrifa bókina
„Ég er alkóhólisti", þá er ég búinn
að vera edrú í ár — það eru geysi-
lega miklar breytingar hjá mér —
maðúr er svolítið barnalegur á
þessu tímabili, maður er svo smár
í sér, já, og eiginlega voðalega
barnalegur hreint út sagt — það
eru ógurlega merkilegir hlutir að
gerast í kringum mann og í því
umhverfi geri ég þessa bók — hún
ber þess merki — það er ýmislegt
í þessari bók, sem ég mundi ekki
segja á þann hátt nú í dag — það
sé ég þegar ég fletti henni.“
Það er mál manna, sem stunda
hugsjón, að Ragnar Ingi þu.'fi ekki
að skammast sín eða fyrirverða
sig fyrir bók sína „Ég er alkóhól-
isti“ — það er mál fleiri manna en
þeirra í hugsjóninni. Hún og Dala-
vísur eru æði frábrugðnar hvor
annarri, eiginlega gerólíkar, enda
andlega skyldar á vissan hátt.
„Ég legg meiri áherzlu á hug-
sjónatjáningu í þeirri fyrri heldur
en í þeirri síðari," segir Ragnar,
„hún er þverskurðarmynd af and-
legu ástandi manns, sem er búinn
að vera ár í stofnunarmeðferð,
sjálfsmeðferð og andlegri rækt.
Dalavísur er fjórða bók mín.“
„En hvar er sálin í Dalavísum?"
„Það er uppgjörið í kvæðinu Til-
einkun, sem er kannski sálin í
bókinni. Án þess kafla hefði þessi
bók ekki verið, heldur einhver
önnur. Það, sem ég á við, er, að í
miðkaflanum í kvæðinu, þá geri ég
ákveðna hluti — það er tilfinn-
ingalegt uppgjör við sjálfan mig.“
Þegar Ragnar vann sína síðustu
bók, hafði hann verið andlegur
leiðbeinandi á Staðarfelli í eitt og
hálft ár — nú eru tvö ár liðin síð-
an hann fór að starfa þar.
„Telurðu, Ragnar, að þú hafir
lært mikið á því sem skapandi art-
isti að starfa sem andlegur leið-
sögumaður?"
„Kannski aldrei eins mikið og
undanfarið vegna þess að það
starf, sem ég vinn ... að það er
hæpið að finna starf, sem þroskar
mann annað eins. Sko, andlegur
þroski er kannski það eina, sem
hefur að segja fyrir mig sem
skáld.“
„Nú hitti ég einn roskinn
frænda minn ög kollega í dag, sem
vildi halda því fram að ég hlyti að
hafa misst eitthvað við að vera
alltaf edrú — ég sagði, að ég tæki
málaralistina öðru vísi en áður,
allt öðru vísi. Ég harðneitaði því,
að ég hefði misst nokkuð, en sagði
hins vegar að það væri erfiðara í
þessari nýju andlegu líflínu að
komast snögglega í þetta gamla
vinnuform, sem maður gat alltaf
fengið með gervikenndri örvun, en
þá vinnuformið kemur, er það
bæði eðlilegt ástand og heilbrigð-
ara og miklu meira spennandi."
Ragnar segir: „Þetta er akkúrat,
sem ég hef verið að tala um, já,
miklu meira spennandi. Ég hef svo
oft verið spurður, hvort ég hafi
ekki misst eitthvað við að verða
edrú — ég er nú ekki aldeilis á því.
Inspírasjónin er miklu meiri, þeg-
ar hún kemur, og hún er miklu
meira ekta og formskynið allt al-
gáðara. Það er alveg eins gaman
að vera til og miklu meira gaman
raunverulega. Þú veizt, að edrú-
mennskan er eins og að ganga upp
fjallshlíð — maður heldur alltaf
að maður sé að koma upp á brún-
ina, og þegar komið er þangað,
kemur annað fjall og svo koll af
kolli og alltaf sést lengra og
lengra yfir landið. Þetta er ná-
kvæmlega eins og fyrir mig að
yrkja og reyna að vera skáld —
sennilega er það svipað fyrir mál-
ara að fara alltaf hærra og hærra
upp í fjallshlíðina — hann sér
alltaf meira og rneira."
„Ég var að tala um sálina í
þessu og hvað þér liggi á hjarta —
hvað liggur þér á hjarta?“
„Lífshamingjan held ég.“
„Er það leitin að lífshamingj-
unni.“
„Við getum kallað það leit. Ég er
mjög hamingjusamur maður núna
— ég veit ekki, hvað það varir
lengi, en í augnablikinu hef ég
fundið hluti, sem mig langar mjög
mikið til þess að segja öðrum frá.“
stgr
[ Opid í krold lilM. 22 ]
HAGKAUP
Skeifunni15