Morgunblaðið - 15.02.1983, Blaðsíða 30
38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. FEBRÚAR 1983
Minning:
Bjarni Olafur
Helgason skipherra
Fæddur 7. maí 1930
Dáinn 9. febrúar 1983
Á vegamótum lífs og dauða fer
ekki hjá því að við spyrjum hver
sé tilgangur þessa lífs. En ef stórt
er spurt verður oft fátt um svör.
Þessar hugleiðingar komu upp í
huga mér við fráfall frænda míns
Bjarna Helgasonar.
Ég var svo lánsöm að fá að njóta
náinna samvista við frænda minn
allt frá barnæsku, þar sem með
móður minni og honum ríktu
miklir kærleikar. Fjölskyldutengsl
og samgangur þeirra á milli var
alla tíð meiri en ég trúi að tíðkist
meðal systkina. Ég minnist
Bjarna sem hins sterka aðila í
stórri fjölskyldu sem ævinlega var
kallaður til ef eitthvað bjátaði á.
Alltaf brást hann við af einurð og
skynsemi og leysti hin flóknustu
vandamál á þann veg sem honum
einum var lagið. Á erfiðum ungl-
ingsárum okkar systkinanna
reyndist Bjarni móður minni
ómetanlegur vinur og ráðgjafi þar
sem hlýja, viska og kærleikur sátu
ávallt í fyrirrúmi. Með því ávann
hann sér traust okkar og virðingu.
Með auknum þroska átti þessi
virðing eftir að breytast í stolt á
fræknum skipherra og hetju er
hann stóð í eldlínunni ásamt fé-
lögum sínum í baráttu lítillar
þjóðar fyrir rétti sínum og sjálf-
stæði á miðunum.
Móðurbróðir minn var sérstæð-
ur persónuleiki og bjó yfir ein-
stökum mannkostum sem ég hygg
að fáum sé gefið í jafn ríkum
mæli. Hann hafði til að bera afar
sérstæða og ríka kímnigáfu.
Bjarni var eftirsóknarverður fé-
lagi og vinur vina sinna. Hvar sem
hann fór var hann hrókur alls
fagnaðar. í huga mér rís frændi
minn hæst af þeim sem ég tel mig
vera ríkari af kynnum við. Milli
okkar ríkti einlæg vinátta og
væntumþykja sem lýsir sér
kannski einna best í því að Bjarna
kaus ég manna helst til þess að
leiða mig upp að altarinu á brúð-
kaupsdegi mínum. Hann var
sannkallaður fagurkeri og hafði
viðað að sér safni merkra mynd-
og ritverka sem hann naut að hafa
í kring um sig. Ekki aðeins til
skrauts heldur fyrst og fremst til
ánægju. Fyrir skömmu gengum
við saman í stofunni hans þar sem
hann skýrði fyrir mér það sem
hann sá út úr hverri mynd og
benti mér á hvað máli skipti í upp-
byggingu þeirra. Hann var einnig
víðlesinn og þekking hans á hinum
ýmsu bókmenntaverkum í bundnu
og óbundnu máli var með ólíkind-
um.
Fyrir tæpu ári kenndi Bjarni
fyrst þess meins sem nú hefur lagt
hann að velli. Það var erfiður tími
sem þá fór í hönd en hann lét þó
hvergi deigan síga og frá fyrstu
stundu og allt til hinnar síðustu
stóð hann teinréttur og ákveðinn í
þeirri vissu að honum tækist að
sigrast á hinum illa meinvætti.
Með Bjarna er genginn góður
drengur í blóma lífsins. Það er ósk
mín að við sem eftir lifum berum
gæfu til þess að tileinka okkur þó
ekki væri nema brot af mannkost-
um þessa sómadrengs. Ég kveð
frænda minn hinstu kveðju með
ljóðlínum Jóns Helgasonar úr
kvæði hans „Úr Eyrarsundi".
Blessuð sé minning hans og megi
hann hvíla í friði.
,,(.uslar um þiljur, oj» sa-rinn á súdunum nirtar.
SíAuslu dofnancii kvoldncislar Ividina vísa:
llvorfandi frelsi! (> sól |>ú er .sijjur (il vióar.
Sí* ój» þij» aflur úr djúpunum Ijómandi rísa.“
Bergljót Davíðsdóttir
I dag er til moldar borinn
Bjarni Helgason, skipherra, mág-
ur minn. Maður í blóma lífsins lýt-
ur í lægra haldi fyrir hinni miklu
vá, krabbameininu. Hann lætur
eftir sig konu og fríðan barnahóp.
Þungur harmur er að þeim kveð-
inn. Söknuðurinn er einnig sár hjá
móður, systrum og öðrum að-
standendum, en allir sem kynnt-
ust Bjarna heitnum sjá á bak góð-
um dreng.
Sá sem þetta skrifar kynntist
Bjarna nokkuð síðasta áratug
hans í þessu lífi. Bjarni var með
myndarlegri mönnum er ég hefi
kynnst; mikill maður á velli og
karlmannlegur, einstaklega kurt-
eis og ljúfmannlegur í framkomu
en þó einbeittur. Var hann vissu-
lega vel til foringja fallinn, enda
gegndi hann ábyrgðarstöðu fyrir
þjóð sína, og reyndi þar á hann
sem og aðra skipherra Landhelg-
isgæslunnar í þorskastríðunum.
Það sem mér er minnisstæðast í
fari Bjarna heitins, er víðfeðmur
áhugi hans á mönnum og málefn-
um ásamt óvenjulega skörpu
minni og listrænu næmi. Þegar
Bjarni sagði frá var sem skáld
lýsti reynslu sinni. Allt lifnaði við
í frásögninni, og „húmorinn" var
svo fínn, að engum var niðrað.
Einnig minnist ég þess, hvernig
Bjarni fór oft með texta, bundið
og óbundið mál, sem orðið höfðu
honum hugstæðir úr verkum
góðskálda. Hann var opinn og
næmur fyrir mannlífi og náttúru
og ósínkur á að miðla öðrum af því
sem hreif hann. Þannig virtist
mér eins og Bjarni Helgason væri
alltaf í nálægð við ævintýri eða
töfraheim sem hann sæi inn í og
væri á leiðinni til.
Kona mín og ég viljum þakka og
kveðja látinn vin og bróður, og
biðjum Drottin að hugga syrgj-
endurna og taka hinn látna í sína
náðarríku umsjá.
Bjarni Bjarnason
í dag er Bjarni Ólafur Helgason
tengdafaðir minn borinn til graf-
ar. Skarð það sem hann skilur eft-
ir sig í tilveru minni er vandfyllt.
Bjarni var ekki aðeins góður
tengdafaðir heldur líka einlægur
og traustur vinur. Þessi kveðja á
ekki að vera nein upptalning á
æviágripi hans enda bý ég ekki yf-
ir þeirri ritleikni sem til þess þarf,
heldur nokkur kveðju- og þakkar-
orð til hans. Aftur á móti bjó
Bjarni yfir mikilli ritleikni og
naut ég góðs af þessum hæfileika
hans þegar ég þurfti þess með.
Ég átti margar ljúfar og gefandi
samverustundir með honum og
lifa þær áfram í endurminningun-
um þó svo hann sé farinn á nýjan
stað. Ég mun sakna þeirra stunda
er við ræddum atburði líðandi
stundar, innlenda sem erlenda, því
á þeim vettvangi var Bjarni vel að
sér og var hann ófeiminn við að
halda fram skoðunum sínum á
þeim. Þó svo við værum ekki alltaf
sammála þá fékk hann mig til að
skoða málin frá fleiri hliðum en
minni.
Hann var vel að sér á fleiri svið-
um, bókmenntir og myndlist voru
hans uppáhaldslistgreinar og bar
heimili hans glögg merki þess. Oft
undraðist ég minni hans á þau
bókmenntaverk sem voru í uppá-
haldi hjá honum. Hann átti það til
að fara hárétt með heilu og hálfu
blaðsíðurnar úr ritverkum Lax-
ness og Hemmingways.
Síðastliðið vor komu þau Bjarni
og Hrönn eiginkona hans til Nor-
egs í heimsókn til mín og dóttur
sinnar. Þau komu til að heilsa upp
á litla nafna Bjarna sem þá var
nýfæddur. Þar kynntist ég Bjarna
ennþá betur og áttum við ljúfar
stundir saman yfir glasi af öli og
sveiflujassi, en hann naut þess að
hlusta á góðan jass. Á þessum
tíma á meðan hann naut lífsins í
norskri vorblíðu var sjúkdómur-
inn farinn að gera vart við sig, en
ekki datt okkur í hug að vágestur
væri kominn í líkama hans, sjúk-
dómur sem átti eftir að draga
hann til dauða þrátt fyrir baráttu
hans við þennan vágest og sterka
löngun til að lifa.
Bjarni bjó yfir kímnigáfu sem
okkur lifandi er alltof fáum gefin.
Hann gat gert hluti sem við fyrstu
sýn vöktu enga sérstaka kátínu að
svo miklu hlátursefni að allir sem
á hann hlustuðu hrifust með.
Bjarni hafði mikið dálæti á Flosa
ólafssyni leikara og rithöfundi og
fannst mér kímnigáfa Bjarna líkj-
ast húmori Flosa.
Bjarni var mikill bjartsýnis-
maður. í stóru og smáu sá hann
alltaf björtu hliðarnar og munu
fjölskylda hans og nánustu ætt-
ingjar hafa notið þessa mannkost-
ar.
Á tæpu ári eignaðist hann þrjú
barnabörn og var mikið rætt um
að öll fjölskyldan færi saman
næstkomandi sumar í sumarhúsið
sem stendur á bernskuslóðum
hans í Haukadal í Dýrafirði. Það
hryggir mig að sonur minn og
nafni hans fái ekki notið samveru-
stunda með Bjarna í sumarsólinni
í Haukadal næsta sumar.
Ég vil að lokum þakka honum
samverustundirnar, söknuðurinn
er mikill og sár missirinn.
Eiríkur Ellertsson
Vinur okkar Bjarni Helgason
kvaddi þennan heim þann 9.
febrúar síðastliðinn eftir langa
baráttu við erfiðan sjúkdóm.
Við tregum hann sárt, en erum
þess fullviss að við eigum eftir að
mætast að nýju og eiga þá ljúfar
stundir, þar sem tónar munu
hljóma og ljóð vera flutt og hverj-
um mun þá láta það betur en hon-
um að flytja okkur fagurt ljóð eða
valdar perlur úr uppáhalds verk-
um meistara okkar.
Þessi fregn kom okkur ótrúlega
í opna skjöldu miðað við þá löngu
baráttu sem hann var búinn að
heyja. En æðruleysi hans, kjarkur
og sigurvissa smitaði okkur og við
vonuðum að saman ættum við
mörg ár með yndislegum ævintýr-
um eins og sumarið 1972 og Við-
eyjarferð í skini kvöldsólar. Slíkar
stundir munum við eiga á öðrum
tíma á annarri strönd.
Bjarni var mikill aðdáandi ljóð-
ræns skáldskapar ef saman fór
mikil lífsspeki og góð framsetning
í litríku máli. Skáldskap, sem
sagði mikið þó mörg orð væru ekki
notuð, og hugmyndir fléttaðar,
sem snertu viðkvæma strengi sál-
arlífsins. Eitt var það skáld sem
Bjarna var kærast, sem sagði frá
og orti að hans skapi, og það svo
að hann gat endursagt orðrétt
heila bókarkafia og engan hef ég
heyrt flytja ljóð Halldórs Laxness
betur en Bjarni gerði á góðum
degi í vinahópi. Sjálfur var Bjarni
hagmæltur vel, en því miður hafa
ekki aðrir fengið að teiga af þeim
bikar hans, en nánustu vinir.
Vann Bjarni að sinni fyrstu
skáldsögu, en svo fast var að hon-
um sótt, að honum gafst ekki tóm
til að Ijúka henni.
Við biðjum honum góðrar heim-
komu, en hér heldur lífið áfram.
Því bera best vott litlu barnabörn-
in þrjú, sem öll hafa fæðst nú á
skömmum tíma. Það hryggir
okkur að þeim skyldi ekki auðnast
að kynnast afa og vaxa upp í skjóli
hans.
Við erum lánsöm að hafa átt
þess kost að þekkja Bjarna, eiga
hann að vini. Slíkur maður jafn
barnslega einlægur og sannur get-
ur ekki haft nema bætandi áhrif á
umhverfi sitt.
Hjartkæra vinkona Hrönn,
hann, sem sefar sorgir og gefur
nýja von, vaki yfir þér, börnum
þínum og ástvinum.
Eygló og Karl
Nú er Bjarni fallinn frá.
Þessi fleygu orð eru mögnuð
ógnarstyrk og jafnframt beiskum
ótta. En þau eru raunsönn eins og
ávallt þegar við sjáum á bak góð-
um vin. Þó nú sé opið sár sem
aldrei virðist gróa, þá vitum við að
sorgin gæðir lífi þá von sem býr í
innstu vitund okkar allra. Handan
við dyr þess ókunna leitar sál hins
liðna og bíður þess að við mæt-
umst á ný á efsta degi.
Yfir hyldýpishaf sendi ég
Bjarna kveðju með þakklæti fyrir
alúð í minn garð.
Ég vil votta eiginkonu, móður,
systrum og niðjum dýpstu samúð.
Jón Örn Guðbjartsson
f dag verður til moldar borinn
frá Dómkirkjunni Bjarni Ólafur
Helgason, skipherra hjá Land-
helgisgæzlunni. Hann lézt eftir
langvarandi veikindi. Bjarni var
fæddur í Haukadal í Dýrafirði,
sonur hjónanna Helga Pálssonar
kennara og konu hans, Bergljótar
Bjarnadóttur. Bjarni ól aldur sinn
á heimaslóð til 18 ára aldurs.
Hann lauk Iandsprófi frá Héraðs-
skólanum á Núpi með miklum
ágætum og sýndi þá þegar lofs-
verða hæfileika til náms. Eins og
títt er um unga menn, sem alast
upp í nábýli við hafið, var far-
mennskan honum í blóð borin.
Haukadalur í Dýrafirði hefur frá
fyrstu tíð verið vagga margra
þekktustu skipstjórnarmanna
þessa lands. Að loknu skólanámi
að Núpi, sótti Bjarni á ný mið til
frekara náms og frama. Frá Stýri-
mannaskólanum í Reykjavík lauk
hann fiskimannaprófi árið 1952,
farmannaprófi 1956 og að lokum
skipstjóraprófi á varðskipum
ríkisins 1962. Öllum þessum
námsstigum lauk Bjarni með há-
um einkunnum og góðum vitnis-
burði. Bjarni var stýrimaður á
ýmsum togurum frá 1952 til 1954
og stýrimaður og skipherra hjá
Landhelgisgæzlunni frá 1957 til
dauðadags. Hann stundaði nám
við National Search and Rescue
School, USCG. Training Center,
Governors Island, N.Y. 1974.
Eftir að Bjarni gerðist stýri-
maður hjá Landhelgisgæzlunni,
var hann fljótur að finna þann
farveg, sem gæzlumenn sigldu í.
Hann samlagaðist nýjum félögum
á auðveldan hátt í drengskap og
einlægni. Bjarni valdist fljótlega
til mannaforráða og mörg trúnað-
arstörf voru honum falin. Hann
var mikill ákafamaður og allt, sem
hann tók sér fyrir hendur, varð
fram að ganga af miklum krafti.
Meðfædda hæfileika fyrir ís-
lenzku máli hlaut Bjarni í vöggu-
gjöf. Alla tíð þroskaði hann með
sér vandað málfar og hafði næma
tilfinningu fyrir mál- og setn-
ingaskipan. Hann var vel ritfær
og hafði frábært stílbragð. 17. júní
1976 var Bjarni sæmdur heiðurs-
merki Hinnar íslenzku fálkaorðu
fyrir vel unnin störf sem skip-
herra.
Eftirlifandi eiginkona Bjarna er
Hrönn Sveinsdóttir, dóttir hjón-
anna Helgu Jóhannsdóttur og
Sveins Frímannssonar, skipstjóra.
Börn Bjarna og Hrannar eru:
Helga hjúkrunarfræðingur, gift
Eiríki Ellertssyni kennara, ogeiga
þau einn son; Sveinn Frímann
iðnnemi, giftur Sigrúnu Krist-
jánsdóttur og eiga þau eina dótt-
ur; Berglind nemi, sambýlismaður
Sigurður Sigurðsson og eiga þau
eina dóttur; Svava er nemi og býr
í heimahúsum.
Þrátt fyrir annasöm störf á haf-
inu áttu fjölskyldan og heimilið
hug hans allan. Eiginkonu og
börnum unni Bjarni og vildi veg
og viðgang þeirra sem mestan.
Bjarni átti 4 systkini, þar af
eina hálfsystur. Bróðir Bjarna er
látinn fyrir nokkrum árum en
systurnar lifa allar. Faðir Bjarna
er látinn en móðir hans lifir son
sinn.
Eftirlifandi eiginkonu, börnum
og mökum þeirra, barnabörnum,
systrum og aldraðri móður vottum
við dýpstu samúð.
Kveðja frá starfsmönnum
Landhelgisgæzlunnar.
Garðar Pálsson,
Fornhaga 15.
Hinn 9. þ.m. andaðist í Reykja-
vík Bjarni Ólafur Helgason skip-
herra, tæplega 53 ára að aldri. Féll
þar langt um aldur fram einn af
traustustu starfsmönnum Land-
helgisgæzlunnar, sem var hvers
manns hugljúfi og hvergi mátti
vamm sitt vita.
Bjarni var vestfirðingur að ætt
og varð sjómennskan snemma
ævistarf hans. Var hann fyrst við
fiskveiðar, en síðan á farskipum
og Lauk í því sambandi fiskiskipa-
prófi 1952 og farmannaprófi 1956.
Á þessum árum var útfærsla
fiskveiðimarkanna að hefjast og
mikil gróska í starfsemi Land-
helgisgæzlunnar, sem orsakaði að
þar bættust við margir ungir yfir-
menn, er síðar áttu eftir að gera
garðinn frægan. Einn þeirra var
Bjarni, er réðst þangað sem stýri-
maður árið 1957, lauk varðskipa-
prófi 1962 og starfaði síðan sem
skipherra á varðskipum og gæslu-
flugvélum, þar á meðal þyrlum,
allt til yfir lauk, eða í rúm 25 ár. Á
þeim tíma sótti hann einnig árið
1974 ískönnunar- og björgunar-
skóla strandgæslunnar í New
York, og fór að lokinni þeirri
skólavist til Alaska til frekari
þjálfunar hjá gæsludeild strand-
gæslunnar þar.
Sem kunnugt er voru þeir ára-
tugir, sem Bjarni starfaði hjá
Landhelgisgæzlunni mjög við-
burðaríkir, og gamanið oft grátt,
svo ekki sé meira sagt, en í öllum
störfum sínum var hann mjög far-
sæll og naut óskoraðs trausts
allra. Hann var óvenju gjörvilegur
maður og fór þar saman góðar
gáfur, karlmennska og góðvild til
allra. Óbilandi bjartsýni hans og
kímnigáfu var við brugðið.
Allt voru þetta eiginleikar sem
gera Bjarna Helgason ógleyman-
legan þeim sem með honum störf-
uðu og munu þeir sakna hans sárt,
en sárastur harmur er þó kveðinn
eiginkonu hans og börnum þeirra,
sem ég votta mína dýpstu hlut-
tekningu.
Pétur Sigurðsson.
Það hefur verið sagt að líf okkar
allra sé undarlegt ferðalag sem
við vitum öll að einhvern tímann
tekur enda, því ákvörðunarstaður-
inn er ávallt hinn sami. Samferða-
mennirnir eru margir, en flestir
líða hjá án þess að eftir þeim sé
tekið. Sá harmur sem kemur yfir
okkur við fráfall vinar og frænda
mildast er leitað er í sjóð minn-
inganna. Hér kvaddi dugandi
maður á besta aldri starfs og at-
hafna, eljumaður sem nú hefur
fellt verk á hálfnuðum degi.
Móðurbróðir minn og vinur,
Bjarni Ólafur Helgason, lést í
Landspítalanum í Reykjavík 9.
febrúar sl. á 53. aldursári. Bjarni
var fæddur í Haukadal í Dýrafirði
7. maí 1930. Foreldrar hans voru
hjónin Helgi Pálsson, fyrrverandi
barnakennari í Haukadal og síðar
verkstjóri, og Bergljót Bjarna-
dóttir. Afi minn, Helgi, lést árið
1981 á 81. aldursári. Börn þeirra
hjóna urðu fjögur. Andrea fædd
1927, Bjarni fæddur 1930, Svavar
fæddur 1931 og Guðmunda fædd
1933. Helgi átti eina dóttur fyrir