Tíminn - 07.08.1965, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 7. ágúst 1965
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvaemdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson. Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrlmur Gfslason. Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
j greiðslusími 12323. Auglýsingasimi 19523 Aðrar skrifstofur,
Isími 18300. Áskriftargjald jcr. 90.00 á mán. innanlands. — í
lausasölu kr. 5.00 eint. — Rrentsmiðjan EDDA h.f.
Ríkisskattarnir hækka
Skattarnir hafa ekki að þessu sinni vakið eins almenna
óánægju og í fyrra, þótt flestum finnist þeir samt of
þungir. Hin mikla hækkun þá kom mönnum á óvænt, og
þeir voru ekki undir hana búnir með nægilegri fyrir-
framgreiðslu. Vegna reynslunnar í fyrra gerðu menn
ráð fyrir því versta nú og urðu því ekki fyrir vonbrigð-
um. Öflug gagnrýni stjórnarandstöðunnar knúði stjórn-
arflokkana til nokkurs undanhalds á seinasta þingi, og
kemur það fram 1 skattaálagningu nú.
Þrátt fyrir þetta er heildarsvipurinn sá, að ríkisskatt-
amir halda áfram að stórhækka. Álagður tekjuskattur
á einstaklinga í Reykjavík nam t.d. 114 milljónum kr.
í fyrra, en nemur 141.3 millj. kr. eða hefur hækkað um
24%. Að vísu hafa tekjur manna hækkað á þessum tíma,
en fjarri fer þó því, að greiðslugetan hafi almennt vaxið
um 24%. Þvert á móti mun hún tæplega standa í stað
hjá flestum. Álagður eignarskattur á einstaklinga hefur
þó hækkað enn meira eða úr 5.1 millj. kr. i 16.4 millj.
Hann hefur m. ö. o. meira en þrefaldazt. Á félögum
hefur álagður tekjuskattur hækkað úr 41.4 millj. kr.
í 57.6 millj. kr. og álagður eignarskattur úr 5.9 millj.
kr- í 9.4 millj. kr.
Það hefur bætt hlut gjaldenda í Reykjavík nokkuð,
að heildarupphæð álagðra tekjuútsvara hefur næstum
staðið í stað. Hún var í fyrra 364 millj. kr., en er nú
357 millj. kr. Vegna hinnar gífurlegu hækkunar þeirra
í fyrra, þurfti ekki nýja hækkun nú. Álögð eignaútsvör
voru hins vegar þrefölduð. Þau hafa hækkað á einstakling
um úr 10.4 millj. kr. í fyrra í 28.1 millj. kr. nú. Á félög-
um hafa þau hækkað úr 6.2 millj. kr. í 11.8 millj. kr-
Ef eignarútsvörin hefðu ekki hækkað svona gífurlega,
hefði borgin orðið að hækka tekjuútsvörin, þrátt fyrir
hina gífurlegu hækkun í fyrra, ef fjárhagsáætlun henn-
ar hefði átt að haldast.
Þær tölur, sem hér hafa verið greindar, sýna þær
niðurstöður, að heildarupphæð allra beinna skatta í
Reykjavík hækkar mikið á þessu ári, nema tekjuútsvar.
Fjarri fer því hins vegar, að greiðslugeta almennings og
atvinnuvega hafi vaxið. Hér stefnir því enn i öfuga átt-
*
Ibúðarskattar
Það á að vera takmark þjóðfélagsins, að sem allra flest
ir eigi eigin íbúð. Sú hefur jafnan verið stefna Framsókn
armanna.
Svo sjálfsagt ætti að vera að stuðla að því, að sem
allra flestir ættu hóflega íbúð, að slík eign ætti að vera
undanþegin skatti, a.m.k. svo nokkru næmi.
Á þessu ári hefur ríkisstjórnin tekið upp þá stefnu
að skattleggja íbúðir verulega. Þannig hefur fasteigna-
mat þeirra verið þrefaldað við framtal til eignarskatts
og eignarútsvars. Margir, sem áður greiddu ekki
eignarskatt og eignarútsvar, greiða því slíka skatta nú.
Eldri verkamenn, sem með ráðdeild og sparnaði hafa
eignazt hóflega íbúð skuldlaust, verða nú að greiða nokk
ur þúsund krónur í eignarskatt og eignarútsvar í fyrsta
sinn.
Til viðbótar þessu hafa svo flest sveitarfélögin tvö-
faldað fasteignaskattinn á þessu ári.
Hér er vissulega ekki verið að greiða tyrir því að
menn eigi eigið húsnæði og leggi sig fram til þess. Þó
er enginn sparnaður betri og ekkert framtak mikils-
verðara en að menn eignist þak yfir sig og sína.
TÍMINN
Ritstjórnargrein úr „The Economist:
Efling borga í Sovétríkjunum
gerbreytir viðhorfi almennings
Það getur haft úrslitaþýðingu fyrir framtíð kommúnismanns
ENN Skiptast Rússar í tvær
þjóðir. Enn minnir rússneski
bóndinn verulega á muzhik
nítjándu aldarinnar, þrátt fyrir
dráttarvélina, þreskivélina og
samyrkjubúið. Borgarbúinn
heyrir til allt öðrum heimi.
Réttara er þó að segja, að þetta
eigi við um unga fólkið, sem
fætt er og menntað í borginni.
Foreldrar þess minna enn veru
lega á bændur, sem búizt hafa
betri fötunum og skroppið til
borgarinnar.
Bændurnir, sem gerzt hafa
borgarbúar, hafa valdið þeirri
miklu breytingu, sem orðið hef
ir á búsetu þjóðarinnar. Nú
búa um 122 mílljónir manna í
borgum í Rússlandi, en það
eru um 53% allrar þjóðarinnar.
Um 1980 er gert ráð fyrir að
fullir tveir þriðjungar þjóðar
innar búi í borgum. ,
Þegar Stalín kom til valda
bjuggu 25 miljónir manna í
borgum, en um 80 milljónir
þegar hann féll frá. Borgar-
búar höfðu meira en þrefaldazt
að tölunni til á aldarfjórðungi,
þrátt fyrir hið geigvænlega
mannfall á styrjaldarárunum.
Þatta hefir haft mjög áhrifa
ríkar afleiðingar; Ekkert varð
til þess að milda hinar miklu
og snöggu breytingar gagn
vart þeim, sem nýkomnir voru
til borgarinnar.
Þegar Rússi, Úkraníumaður
eða Uzbekistanbúi flutti úr
sveitinni til borgarinnar þurfti
hann margt að læra að nýju.
Hér var ekki einungis um
þá nýjung að ræða að þurfa
að hefja vúrnu og hætta henni
á víssum tíma eftir klukkunni.
Hann varö að venjast nýju
umhverfi, nýjum (og vissulega
ofsetnum vistarverum og fram-
andi háttum. Hann varð að
læra að eyða fé sínu í annað
og fleira en mat og vodka. í
fáum orðum sagt varð hann
að iaga sig algerlega nýjum
lífsvenjum og við það naut
hann næsta lítillar aðstoðar
annarra.
FLUTNINGURINN úr sveit
til borga hófst í Rússlandi
með allsherjar samyrkjunni á
árunum milli 1920 og 1930.
Þessir miklu flutningar voru
svo endurteknir um mestalla
Austur-Evrópu að síðari heims
styrjöldinni lokinni. Pólska
borgin Nowa Huta nálægt
Kraká er hér táknrænt dæmi.
Þessi mikla stálborg var byggð
algerlega að nýju og emgöngu
mönnuð fólki, sem nýflutt var
úr sveit.
Þeir, sem þarna bjuggu
fyrstu frumbýlingsárin, hafa
frá mörgu að segja, sem ekkert
gefur eftir hetju- og stórræða-
sögum landnáms annars staðar
Og þeir bæta við, að meirihátt
ar árekstrar hafi verið óum-
flýjanlegir þegar hrúgað var
saman jafn mörgum ungum
mönnum og raun bar vitni, án
þess að nokkur færi með ský-
laust vald. Vera má, að fólkið
í Nowa Huta hafi átt við
óvenjulega byrjunarörðugleika
KOSYGIN
að etja, en finna má Þó enn
fjöldann allan af sams konar
rótslitnu sveitafólki í úthverf-
um Budapest og Varsjár, Alma
Ata og Vladivostok.
f Rússlandi héldu fólksflutn
ingamir áfram úr sveit til
borga á styrjaldarárunum og
vógu mun meira en upp á
móti mannfallinu á vígvöllun
um. íbúatalan lækkaðí hvergi
nema í sveitunum. Um mörg
ár máttu heita algeng þau
sveitaþorp, þar sem ekki gat
heitið að nokkur vinnufær karl
maður fyrirfyndist.
NÚ ER þetta ástand orðið
gerbreytt. Helmingurínn af
vexti borganna á nú orðið ræt
ur að rekja til eðlilegrar fólks
fjölgunar. Innflytjendur,
sem enn koma úr sveitunum,
eru aðeins hlutfallslega lítil
viðbót við þann mannfjölda,
sem orðinn er vanur að búa
í borg.
Tvö erfið viðfangsefní eru
þó enn hin sömu og áður.
Annað Þeirra er hinn mikli
húsnæðisskortur. í þessu efni
gjalda Rússar ákefðar sinnar
í aukningu iðnvæðingar um
fjórðungs aldar skeíð, án
samsvarandi fjárfestingar í
byggingum.
Ekki eru liðin nema tíu
ár síðan að hafizt var í alvöru
handa um að bæta úr húsnæðis
skortinum. Þann, sem ferðast
til dæmis frá Leningrad tíl
Tashkent, hlýtur að reka í
rogastanz yfir öllum þeim
ósköpum, sem verið er að
byggja.
Nýju, verksmiðjuunnu húsin
eru ekki glæsileg eða merkileg
útlits og gætu á örskömmum
tíma orðið að fátækrahverfum.
En skíljanleg er sú áherzla,
sem lögð er á hraðann. Lang
vinn og mikil þrengsli hafa
valdið því, að aUa Rússa
dreymir um að eignast lykil að
sérstakri íbúð með eldhúsi,
sem ekki þarf að deila með
öðrum.
FRAMSÓKN þýzku herjanna
olli nauðsyn þess, að flytja
iðnaðinn austur á bóginn, aust
ur fyrir Úralfjöllin. Þessu var
svo haldíð áfram eftir stríðið,
þegar landrannsóknir leiddu í
ljós hin miklu náttúruauðævi
Síberíu og Kazakhistan. Fjár-
hagsleg og hernaðarleg sjónar
mið lögðust þannig á eitt um
að örva flutningana til austurs.
Kazakh-lýðveldið er nú tvö-
fallt mannfleira en það var
árið 1939. Borgir eíns og
Kuybyshev, Sverdlovsk og
Chelyabinsk komst brátt yfir
milljón íbúa. (Rússneskir borg
arbúar hneigjast mjög að því
að búa í stórum borgum. Sex-
tíu miljónir manna búa í
borgum með meira en 100 Þús.
íbúum og 30 milljónir búa 1
borgum með meira en hálfri
miljón íbúa.)
Hínn mikli fólksflutningur
til borganna réði miklu um
stjórnmálalífið í Rússlandi. Til
þess að ná tökum á hinum að-
fluttu, rótslitnu sveitamönnum
og knýja þá til að vipna var
tekinn upp járnagi ásamt áhrifa
ríkum hjálpargögnum, svo sem
stakonovisma og mörgu fleíru
af því tagi. Erfitt reyndist að
fella hina nýkomnu inn í fram
leiðslukerfið og þeir voru póli
tískt sinnulausir. Þeir nutu
hvorki við byltingarhita hinn
ar eldri kynslóðar í Rússlandi
né samningavenja verkamanna
samtaka á Vesturlöndum. Að
vissu leyti réttlættu þeir að-
ferðir Stalínismans_ enda
veittu þeir litla mótspyrnu
gegn honum.
HINN vandinn er, hvemig
sjá eigi sístækkandi borgum
fyrir matvælum, þegar fólk
inu, sem vinnur við landbúnað
inn, fækkar stöðugt. Eins
og sakir standa starfar þriðjí
hver vinnufær Rússi að land
búnaði. Haldi svo fram sem
horfir býr minna en þriðjung
ur íbúanna í sveit þegar líða
tekur á áttunda tug aldarinnar.
Þá verða bændur tninna en
fimmtungur vinnufærra
manna. Reynslan í Bandaríkj
unum og Frakklandi sýnir, að
vel má komast af með Þetta
hlutfall og hafa þó eigi að síð-
ur ofgnótt matvæla. En Rúss
ar verða að framkvæma sam
svarandi byltingu í landbún
aði og orðið hefir í iðnaðinum
áður en þeir komast á það
stíg.
Vera má þó, að áhrifamestu
afleiðingarnar af breytingu
Rússlands í borgaríki verði
pólitísks eðlis. I fyrstunni
voru hinir rótslitnu sveitamenn
of sljór til að veita Stalínis-
manum andstöðu. Synir þeirra
munu' reyna að knýja á um
annars konar þjóðfélagshætti.
Þungi þessa kemur einkum
fram, þegar hín nýja vinnandi
stétt fer að sjá gildandi lýð
skipulag í réttu ljósi, með tíl-
heyrandi verkalýðssamtökum
og kosningum, og heimta sinn
hlut í stjórn efnahagslífsins.
Þessi tími kann að vera
skemmra undan en nokkum
grunar og koma rússnesku
leíðtogunum ekki síður á óvart
en öðrum.
(The Economist)