Tíminn - 07.08.1965, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 7. ágúst 1965
TÍiyilNN
7

.

LARUS JOHSSON:
UPPSALABREF
Á nýafstöðnum aðalfundi
Norrænu bændasamtakanna í
Malrnö í Svíþjóð hélt hinn
heimskunni hagfræðingur,
Gunnar Myrdal, erindi um mat-
vælaástand í heiminum. Erind-
ið vakti mikla athygli, enda er
Myrdal sjaldséður gestur í
sænskum ræðustólum. Sjón-
varp, útvarp og öll dagblöð
með sjálfsvirðingu gátu þess
arna. Mér sýnist ástæða úl þess
að gera lesendum Tímans
nokkra grein fyrir þvi, sem
mér fannst athyglisverðast.
Myrdal byrjaði með að
kynna sig sem bóndason með
sterkar rætur í sveit. Hann
hefði gjarnan viljað eignast
æskuheimili sitt, en „fákæn
lagabreyting gerð af þeirri
stjórn, sem ég sjálfur átti sæti
í hindraði það.“ Hér átti Myr-
dal við það, að þeir einir haf*
getað keypt jarðnæði, sem hafa
haft í hyggju að setjast þar
að og yrkja jörðina. Myrdal
var mjög virkur í hreyfingu
ungsósíalista á yngri árum,
stofnaði félag þeirra í heima-
sveit sinni og talaði á bænda-
klúbbsfundum um sósíalistiska
landbúnaðarpólitík. Hann
kvaðst hafa gefið Bramstorp,
fyrrum leiðtoga Bændaflokks-
ins, hugmyndina að bænda-
hreyfingunni. Árangurinn varð
sá, að Bændaflokkurinn varð
fyrstur flokka að bjóða hon-
um fxaffiboð til Rikisdagsins,
en Myrdál var sósíalisti. Það
gerir ekkfert sögðu bændaflokks
menn, svona sósíalista viljum
við hafa. Hann lét þó ekki
ánetjast, heldur varð þingmað-
ur sósíalista og síðar viðskipta
málaráðherra í eftirstríðsstjórn
Per Albins, sem var hrein
flokksstjórn. Myrdal var einn
þeirra, sem nokkuð ógætilega
sagði, að nú væri runninn upp
uppskerutími sósíalismans í
Svíþjóð. Hann þótti lítt heppn-
aður sem ráðherra, kannske of
mikíll hagfræðingur, og kreddu
fastur. Hann óttaðist af-
leiðingar striðsins yrðu kreppa
eins og raunin hafði orðið á
eftir 1918. Hann miðaði stefnu
sína við það, og lánaði m. a.
Rússum stórfé til langs tíma.
Forsendurnar brugðust og
hann varð ekki langlífur í ráð-
herrastóll. Hann hefur að-
mestu starfað fyrir alþjóða-
stofnanir síðan, í USA og Sviss.
Myrdal er þjóðhagfræðingur,
Varð rúmlega þrítugur prófess-
or í Sviss og síðar við Stock-
hólms háskóla. Hann seildist
snemma út fyrir landsteinana
eftir efni til sinna fræðiiðkana.
1938—1942 rannsakaði hann
negravandamálið í USA á veg-
um Camegie-stofnunarinnar
þar.
Myrdal hefur skrifað mikið,
einkum um félagsleg efni, með
konu sinni Alva Myrdal, sem
einnig er sósíalistiskur stjórn-
málamaður, fyrrum sendiherra
í Indlandi nú þingmaður og
aðalfulltrúi Svía við afvopnun-
arviðræðurnar í Genf. Sonur
þeirra hjóna, Jan Myrdal, er
nú einn af þekktari og róttæk-
ari yngri rithöfundum Svíþjóð-
ar, einnig hann er heimsborgari
með Asíu sem sérgrein. Það
er þvi ekki bara dugleysi Gunn
ars Myrdals sem ráðherra, sem
gerði að hann gerðist „sam-
vizka ríku landanna," heldur
virðist allt andrúmsloft á því
heimili verið blandið félagsleg-
um hugsjónum heimsborgarans.
Tveir þriðju hlutar mann-
kynsins búa í fátæku löndun-
um, og við ótrúlega bág kjör.
Fólksfjölgun er ör, því að þótt
fæðingartalan sé óbreytt hefur
dánartalan lækkað gífurlega.
Gagnstætt því, sem var í Ev-
rópu á 19. öld, eiga þessar
þjóðir ekki völ á að nema ný
lönd. Bændastétt þessara landa
eru öreigar heimsins í dag,
bylting þeirra hlýtur að koma
fyrr eða seinna.
Fólkið býr hundruðum millj.
saman í moldarkofum, ólæst,
óskrifandi en hjátrúarfullt, án
ljóss og án vatns. Undir þess-
um kringumstæðum er erfitt
Gunnar Myrdal
um vik að auka lestrarkunn-
áttuna, að nú ekki tala um
slíka hluti sem getnaðarvarnir,
sem þó eru nauðsynlegar ef
um takmörkun barneigna á að
vera að ræða. Ef einhvers ár-
angurs á að vænta krefur það
óhemju fjölda fólks til starfa,
mest kvenna. Takmörkun barn
eigna mun því ekki hafa nein
teljandi áhrif næstu áratugina
og fólksfjölgunin halda áfram.
Fjórir af hverjum tíu íbúum
þessara landa eru undir 15 ára
aldri, því mun vinnukraftur
aukast og atvinnuleysi linnu-
laust næstu áratugina. Matvæla
framleiðslan heldur ekki jöfn-
um skrefum. Framleiðsla á ein
stakling hefur minnkað upp á
síðkastið í vanþróuðu löndun-
um. Þrir af fjórum þjást af nær
ingarskorti eða rangri næringu.
Eggjahvítuframleiðslan verður
að tvöfaldast fram til 1980 til
þess að hafa undan.
Hungursprengingin hlýtur að
koma innan örfárra ára. Hún
hefði komið í fyrra, ef Banda-
ríkjamenn hefðu ekki tjaldað
því sem til var, til þess að
hjálpa Indverjum úr neyðinni.
Það er einkum þrennt, sem
þarf að fylgjast að til úrbóta:
1. gera fólk læst og skrifandi
2. auka menntunina,
3. tryggja bóndanum arðinn
af erfiði hans.
Iðnvæðing er nauðsynleg, en
um hana er svipað að segja og
takmörkun barneigna, hún virk
ar í lengd en ekki í bráð.
Þetta er vegna þess, að hún
gerir fjölda handiðnaðarmann
atvinnulausa, og tekur því ekki
vinnuafl frá landbúnaðinum.
Sú tæknihjálp, sem landbúnaði
þessara landa hefur verið veitt,
hefur verið sundurlaus og eins
og dropi í hafið, vegna þess
að margvíslegar undirstöðu-
rannsóknir vantar. Það eru að-
eins tiltölulega fáar niðurstöð-
ur, sem hægt er að flytja með
sér heiman að. Framleiðslu-
þættirnir eru í allt öðrum hlut-
föllum en Vesturlandabúar
eiga að venjast, gnægð vinnu-
afls, en skortur á öllu öðru.
Hér þarf því algjörlega nýja
bútækni, allt aðra en þá sem
við þekkjum, svo vinnufreka og
sparsama á fjármagn sem unnt
er. Jarðeignarfyrirkomulagið í
þessum löndum er fyrir neðan
allar hellur. Stórir jarðeigend-
ur með fjölda sveltandi
„þegna“ (feudalkerfi). Grund-
vallar forsenda fyrir framför-
um er gjörbreyting á þessu.
Fjöldi þessarra ríkja hafa sett
lög um endurskipulagningu
jarðeignafyrirkomulagsins, en
þau eru öll dauður bókstafur,
mest ætlaður til þess að friða
utanaðkomandi gagnrýni. FAO
hefir gert margar athuganir og
skilað mörgum skýrslum, þar
sem bent er á nauðsyn á breyt-
ingum á þessu, en getur að
sjálfsögðu ekki gengið lengra.
Það er auðvitað að takmark
ið hlýtur að vera hjálp til sjálfs
bjargar, og í því sambandi eru
allir þessir þættir veigamiklir.
Þetta tekur langan tíma og á
meðan grasið vex deyr kýrin,
eins og máltækið segir.
Til þess að hindra það er
nauðsynlegt að leysa úr læð-
ingi á framleiðslumöguleika,
sem ríku löndin ráða yfir.
Framleiðni þess hluta landbún
aðar í USA, sem vel er rek-
inn, eykst þrisvar sinnum hrað-
ar en framleiðni iðnaðarins.
Ef USA, Ástralía, Nýja Sjá-
land, K^nada og Argentína
gjörnýttu framleiðslugetu sína
væri af miklu að taka. En
þessi lönd hvorki geta né vilja
einsömul staðið undir þessu
hjálpartæki. Þá mun USA
gagnstætt því sem nú er, krefj
ast þess að allar þjóðir taki
þátt í að borga brúsann. Kalda
stríðið mun blátt áfram hverfa
í skuggann af matvælabylting-
unni (bjartsýni?).
Við, Norðurlandabúar, mun-
um að sjálfsögðu reiðubúnir til
þeirrar þátttöku, en með því
sjálfsagða skilyrði að alþjóða
stofnun sjái um framkvæmd-
ina. Sú stofnun er til, því að
nú þegar sér FAO um ca 2%
af allri hjálp, og FAO er eftir
atvikum auðvelt að byggja út.
Myrdal hélt því fram með
áherzlu, að af Norðurlanda
hálfu geti, aðeins orðið um
fjárhagslega hjálp að ræða.
Matvælaframleiðsla á Norður-
löndum væri ekki samkeppnis-
fær við framleiðslu stóru land-
anna. Landbúnaðarvandamál
okkar væru nánast félagslegs
eðlis. Ef við hins vegar, af öðr-
um ástæðum, fengjum afgang
gætum við lagt hann í sjóð-
inn í stað þess að keppa við
aðrar þjóðir á Þeirra hefð-
bundnu mörkuðum.
Okkar hlutverk skyldi þá
verða að framleiða iðnaðarvör-
ur til þess að greiða landbún-
aðarlöndunum fyrir fram-
leiðslu þeirra, sem veitt er
vanþróuðu löndum, ef til
vili getur verzlunarfloti okkar
orðið að liði, því að flutninga-
vandamálin verða gífurleg sem
Framhald S bls 12
LÆKNABLADID
fimmtíuAra
Eina íslenzka blaðið, sem hefur sérfræöing til að
vanda málfar á greinum til prentunar
GB—Reykjavík, fimmtudagur.
Læknablaðið er nýútkomið og
þess minnzt sérstaklega, að liðin
er hálf öld síðan ritið hóf göngu
sína.
í annálsgrein eftir einn ritstjór
anna, Magnús Ólafsson, er stiklað
á stóru í sögu Læknablaðsins.
Mörgum árum áður en Læknafé-
lag Reykjavíkur ákvað að stofna
blað, réðust Guðmundur Hannes-
son, þá læknir á Akureyri, í að
gefa út blað fyrir lækna norðan-
og austanlands. Það var 1901, og
blaðið, sem var fjölritað, var gef-
ið út í 20 eintökum. En marga erf
iðleika var við að etja, og lagðist
sú útgáfa niður eftir þrjú ár. Á
fundi í Læknafélagi Reykjavíkur
9. febrúar 1914 flutti Maggi Júl.
Magnús erindi „Um stofnun mál-
gagns fyrir lækna og heilbrigðis-
mál“. Kosin var nefnd til að at-
huga málið, skilaði hún áliti á
fundi mánuði síðar, og var Þá
ákveðið að gefa út blað til reynslu.
Það fórst þó fyrir, var málið enn
rætt og sýndist sitt hverjum, en
nefndin tók það ráð að skrifa
læknum bréf og kanna undirteKt
ir, bárust svör frá 24, og var þá
ákveðið að hefja útgáfu blaðs sem
koma skyldi út tólf sinnum á ári
og kosta tíu krónur árgangunnn.
í fyr.stu ritstjórn voru kosnir Guð-
mundur Hannesson, Matthías Ein
arsson og Maggi Júl Magnús. Guð-
mundur skrifaði manna mest í
blaðið á meðan hann lifði, en að
honum undanskildum hefur Steín-
grímur Matthíasson oftast ritað
í blaðið. Alls hafa 194 íslenzkir
læknar skrifað í blaðið og 29 er-
lendir læknar. Þrír áttu sæti í
ritstjórn til síðustu áramóta, er
fjölgað var í fimm. Lengst allra
hefur Ólafur Geirsson setið í rit
stjórn, 22 ár, en hann er nýlát-
inn. Auk hans voru síðast kosnir
í ritstjórn Ólafur Bjarnason (að-
alritstjóri), Magnús Ólafsson, Þor
kell Jóhannesson og Ásmundur
Brekkan.
Fyrir nokkrum árum var ráðinn
sérfræðingur til að vera ráðunaut-
ur blaðsins um íslenzkt mál, Tón
Aðalsteinn Jónsson, cand. mag.,
og hefur hann síðan bætt málfar
á greinum eftir þörfum, átt við
ramman reip að draga, það er ís-
lenzkt læknamál, segir Magnús
Ólafsson í Læknablaðsannál sín-
um. En að því er við bezt vitum
er þetta nú eina íslenzka blaðið,
sem hefur íslenzkusérfræðing til
að búa öll handrit til prentunar.
Arbók land-
búnaðarins
Tímanum hefur borizt Árbók
Iandbúnaðarins fyrir yfirstand-
andi ár. Flytur hún margháttaðan
fróðleik, einkum hvað snertír verð
lagsmál landbúnaðarvöru, auk
greinargerða frá helztu fram
leiðslustofnunum hans.
Sveinn Tryggvason framkv.stj.
framleiðsluráðs hefur nú tekið
við ritstjóminni af Arnóri Sigur
jónssyni sem annazt hefur hana
allt frá byrjun. Sveinn ritar og
höfuðgrein ritsins um framleiðslu
og verðlagsmál landbúnaðarins ár
ið 1964. Virðist hverjum bónda
og raunar öllum þeim, sem láta
sig þessi mál nokkru varða, nauð
synlegt að kynna sér hana.
Skýrslan er í 9 köflum auk inn
gangs og eftirmála. I. Verðlags-
málin. Um víðfangsefni fram-
leiðsluráðs og sex manna nefndar.
Svo og um verðlagsgrundvöll og
verðbreytingar sem urðu á ár
inu. II. Um framleiðslumagn hverr
ar búgreinar. III Um sölu búsaf-
urða innanlands. IV. Um útflutn
ing landbúnaðarafurða, og um
verðuppbætur þeirra. V. Um út-
borgunarverð fyrir búvörur, og
mlsmunur þess á milli verzlana.
VI. Um verðjöfnun á mjólk og
kjöti, og um tekjur og gjöld verð
miðlunarsjóðs. VII Um innheimtu
gjalda til Búnaðarmálasjóðs og
Stofnlánadeildar landbúnaðarins
og framlög búnaðarsambandanna
til Búnaðarmálasjóðs hvors um
sig. VIII Um breytingar á fyrir-
komulagi við greiðslu sauðfjáraf
urða, einkum um að miða gæru
þunga við kjötÞunga og um skoð
anakönnun þar að lútandi. IX Um
kjötsýningu og matvælamiðstöð í
London. Sagt frá stofnun hluta
félags um veitingahússrekstur þar
til kynningar á íslenzkum landbún
aðarmatvörum.
Þá er og í ritinu önnur grein eft
ir ritstjórann um erlend markaðs
mál.
Jóhann Jónasson skrifar um
starfsemi Grænmetisverzlunarinn
ar. Stefán Björnsson um Mjólk
ursamsöluna. Sigurður Benedikts
son um Osta- og smjörsöluna. Agn
ar Tryggvason um Búvörudeild
SIS. Jón H. Bergs um Sláturfélag
Suðurlands og Þorvaldur Þor-
steinsson um Sölufélag garðyrkju
manna.
Guðm. Gíslason læknir birtir
þarna fræðilega grein um orma-
veiki í sauðfé, byggða á tilraun-
um, sem gerðar voru á Korpúlfs
stöðum 1964. Þá skrifar Arnór
Sigurjónsson auk yfirlíts um ár-
ferði síðasta árs, sem er mjög
greina gott og fróðlegt a& 7anda,
þætti um sauðfjárrækt, Mjólkur-
framleiðslan, Stærð túna og skuld-
ir bænda í árslok 1963 o. fl.
Ennfremur prýða ritið margar
myndir.
Verð bókarinnar er aðeins kr.
50.00.