Morgunblaðið - 24.03.1983, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. MARZ 1983
33
meðalmarkaðshlutdeild núverandi
framleiðslu í 70—80%, slíka
hlutdeild þekkjum við frá okkar
nágrannalöndum. Slík aukning
markaðshlutdeildar á heimamark-
aði yrði svipuð að vöxtum í þjóðar-
framleiðslunni og álverið í
Straumsvík er í dag.
2. Jafnframt aukinni markaðs-
hlutdeild í núverandi framleiðslu
með bættum starfsskilyrðum eru
starfandi fyrirtæki líkieg til að
hefja framleiðslu á nýjum vörum,
sem ekki eru framleiddar hér á
landi í dag. Það er tímabært fyrir
stjórnvöld að átta sig á því að álit-
lega og raunhæfa iðnþróunarkosti
er að finna í starfandi iðn-
fyrirtækjum, vöxtur þeirra er
óhjákvæmileg afleiðing bættra
starfsskilyrða og raunhæfrar
efnahagsstjórnar. Iðnþróunarjöfr-
um kerfisins er nær að gæla svo-
lítið við þessa hlið mála, í stað
þess að elta draumsýnir og tálvon-
ir.
Við skulum láta iðnaðinn um að
finna nýju arðsömu framleiðslu-
tækifærin. Fjárhagslega ábyrgum
stjórnendum iðnfyrirtækja er best
treystandi til að meta þau raun-
hæft. í starfandi fyrirtækjum er
jafnframt að finna þá reynslu og
þekkingu sem til þarf. Ef for-
svarsmenn þessara fyrirtækja
finna ekki arðsemi í tilteknum
framleiðslumöguleikum er lítil
von til að iðnþróunarjöfrar kerfis-
ins finni hana.
Bætt starfsskilyrði munu skapa
margfalt fleiri arðsöm fram-
leiðslutækifæri en þær sértæku
iðnþróunaraðgerðir sem nú eru
vinsælastar hjá ráðherrum og
þingmönnum. Það verður með öll-
um ráðum að koma í veg fyrir að
vitleysunni í togarakaupum okkar
síðustu árin verði nú framhaldið
með samskonar vitleysu í upp-
byggingu gælufyrirtækja í iðnaði.
F.Í.I. er nú að leggja lokahönd á
gerð vöruskrár yfir innlenda
framleiðslu. Þessa skrá verður
unnt að bera saman við innflutn-
ingsskýrslur svo hægt sé að fá
yfirsýn yfir innlendu framleiðsl-
una og innflutninginn. Þannig
verður unnt að met.a markaðshlut-
deild innlendra greina jafnframt
því sem hægt verður að flokka
innflutninginn betur í vöruteg-
undir en nú er. Slík skipting inn-
flutningsins er mikilvægt hjálp-
artæki fyrir iðnfyrirtækin í fram-
tíðinni við mat á nýjum fram-
leiðslutækifærum.
Það er ekki auðvelt að meta
hversu fyrirferðarmikil nýfram-
leiðsla fyrir heimamarkaðinn gæti
orðið í vinsamlegu efnahagsum-
hverfi. Það er þó víst að þeir
möguleikar eru miklir.
3. Það þarf að koma til verulega
aukinn útflutningur iðnaðarvöru.
Á árinu 1982 voru útflytjendur
iðnaðarvöru án áls og járnblendis
58 að tölu. Heildarverðmæti út-
flutnings þessara fyrirtækja nam
samtals 800 millj. króna eða um
9,5% af heildarútflutningnum.
Þetta er ekki hátt hlutfall. En ver-
um þess minnug að þessi útflutn-
ingur er staðreynd þrátt fyrir
óvinsamlegt efnahagsumhverfi.
Nú í ársbyrjun 1983 eru 25
fyrirtæki í iðnaði sem ekki hafa
fengist við útflutning áður að
reyna fyrir sér á erlendum mörk-
uðum. Það er fyrirsjáanlegt að
mikill hluti þessara fyrirtækja
mun hefja útflutning á þessu ári.
Nú þegar hafa 10 þeirra orðið út-
flytjendur í fyrsta sinn. í stórauk-
inni útflutningsstarfsemi er að
finna stærstu vaxtarmöguleika
iðnaðarins í dag. I raun takmark-
ast vöxturinn í útflutningsstarf-
seminni fyrst og fremst af þeirri
efnahagsstefnu sem iðnaðurinn
þarf að búa við. Hér gildir það
sama og á heimamarkaði, bætt
starfsskilyrði munu margfalda
söluna.
Það er nú brýnt að íslenskir
iðnrekendur sinni útflutnings-
starfsemi mun meir en hingað til.
Okkar litli heimamarkaður gerir
það að verkum að útflutnings-
starfsemi er mikilvægur þáttur í
því að bæta samkeppnisstöðu iðn-
aðarins.
Með fríverslunarsamningnum
var opnaður tollfrjáls aðgangur að
stórum mörkuðum. Þá markaði
þurfum við að hagnýta okkur í
stórauknum mæli.
Með nýrri efnahagsstefnu er
hægt að stórauka iðnaðarvöruút-
flutninginn án stóriðju á næstu 10
árum. Þreföldun á einum áratug
getur verið raunsætt markmið.
Vaxtarhraðinn ræðst af stjórn-
valdsaðgerðum og áherslu fyrir-
tækjanna á útflutningsstarfsem-
ina.
4. I fjórða lagi ætla ég að nefna
hér stóriðjumálin.
Ef við ætlum okkur það mark
sem ég setti fram hér fyrr í ræð-
unni að tvöfalda hlut iðnaðar-
framleiðslunnar á næstu 10—12
árum, þarf hlutur stóriðju að
koma til í ríkum mæli. Til að ná
þessu markmiði þarf að þrefalda
stóriðju frá því sem nú er.
Ástandið í virkjunarmálum
okkar er nú þannig að ef ekki kem-
ur til aukin stóriðja munu þegar
fullgerðar virkjanir og vatnsmiðl-
unarframkvæmdir sem eru á loka-
stigi fullnægja allri raforkuþörf
okkar fram til loka þessa áratugar
og jafnvel lengur ef gert er ráð
fyrir því að raforkusala til húshit-
unar verði minni en núverandi
orkuspá gerir ráð fyrir. Ef ekki
kemur til ný stóriðja þarf Blöndu-
virkjun ekki að vera tilbúin fyrr
en árið 1988, þannig að fyllsta ör-
yggis sé gætt.
Öll þjóðin hefur á undanförnum
misserum fylgst með deilum þeim
sem uppi hafa verið milli iðnað-
arráðherra og Alusuisse um mál-
efni íslenska Álfélagsins hf.
Að mati iðnaðarráðherra er það
ágreiningur um grundvallaratriði
sem hindrar að samningaviðræður
eigi sér stað.
En hver er sá grundvallar-
ágreiningur í raun?
Alusuisse hefur boðið upphafs-
hækkun á orkuverði gegn fyrir-
heiti um stækkun álversins í
Straumsvík jafnframt heimild til-
að selja hluta álversins til nýrra
eignaraðila.-r í framhaldi af því
hafa þeir lýst sig reiðubúna til
samninga um framtíðarorkuverð.
Það virðist deginum ljósara að
stefna iðnaðarráðherra og þar
með núverandi ríkisstjórnar sé að
koma í veg fyrir stækkun álvers-
ins. Öðruvísi verður það þrátefli
sem nú er stundað ekki skýrt.
Nú þegar cr til í landinu van-
nýtt raforka til að auka afköst
stóriðjuveranna í Straumsvík og á
Grundartanga um allt að 30%.
Línukerfi Landsvirkjunar til
þessara stóriðjuvera getur sömu-
leiðis flutt tvöfalt meiri orku án
verulegrar viðbótarfjárfestingar.
Stækkun núverandi stóriðju-
vera er fljótvirkasti og arðsamasti
stóriðjukosturinn ídag. Að þeim
stækkunum þarf að hefja undir-
búning sem fyrst. Sérstaklega með
tilliti til þess að nú virðast allar
horfur á því að sú kreppa sem ráð-
ið hefur ríkjum í heiminum á und-
anförnum misserum sé á undan-
haldi.
Jafnframt stækkun stóriðjuver-
anna þarf að hefja undirbúning að
orkusölu til nýrrar stóriðju sem
næmi allt að tvöföldun núverandi
orkusölu okkar til ÍSAL.
í ljósi samskipta okkar við Alu-
suisse á undanförnum árum er lík-
legt að nú þegar hafi myndast
vantrú og tortryggni hjá erlendum
fyrirtækjum á gildi samninga við
okkur Islendinga. Sé svo þá þarf
að vinna bug að því að skapa þar
trú og gagnkvæmt traust sem lagt
getur grunn að áframhaldandi
stóriðjuuppbyggingu.
Við íslendingar verðum að átta
okkur á því að stefna núverandi
ríkisstjórnar er í raun stefna um
stöðvun stóriðjuuppbyggingar.
Sú stefna hefur það eitt á dag-
skrá á þessum áratug að reisa lítla
kísilmálmverksmiðju á Reyðar-
firði. Verksmiðju sem að umfangi
er liðlega helmingur af járn-
blendiverksmiðjunni á Grundar-
tanga og rúmast í orkukerfinu án
frekari ákvarðana um virkjanir.
Grundvöllur þessarar stefnu er
að Islendingar skuli eiga meiri-
hluta í eða helst öll stóriðjufyrir-
tækin sjálfir. Slík stefna þýðir í
raun lítinn vöxt stóriðju á íslandi.
Við íslendingar höfum nú tak-
markaða lánamöguleika á erlend-
um mörkuðum. Ef við ætlum að
nýta þessa möguleika til þess að
fjármagna hvort tveggja, virkjun-
arframkvæmdir og byggingu stór-
iðjuvera fyrir eigin reikning verð-
um við einfaldlega að hægja ferð-
ina og sætta okkur við óverulegan
vöxt.
I þessu ljósi verður að skoða
stefnu núverandi ríkisstjórnar í
orku- og stóriðjumálum. Stefna
sem mun þýða örfá hundruð ný
störf á næstu árum og hættulega
lítið framlag til hagvaxtar.
Ef við viljum ná því markmiði
sem ég setti fram um tvöföldun
iðnaðarframleiðslu sem þýðir í
raun tæplega þreföldun núverandi
stóriðju á 10—12 árum verðum við
að sætta okkur við meirihluta eign
og jafnvel fulla eign erlendra aðil-
ja á stóriðjuverum.
Slík stefna er skynsamleg og
áhættulítil fyrir okkur jafnframt
því sem hún skapar okkur mögu-
leika á verulegri fjölgun atvinnu-
tækifæra á næstu árum og leggur
til myndarlegan skerf í hagvexti.
Meirihluta eign okkar íslend-
inga er í raun ekki æskilegt
markmið við núverandi aðstæður.
Jafnframt því sem hún hægir
mjög á stóriðjuuppbyggingu eykur
hún þá fjárhagslegu áhættu sem
við yrðum að bera.
Það er full ástæða til að íhuga
hvernig farið hefði fyrir okkur á
síðustu krepputímum ef álverið í
Straumsvík hefði verið í meiri-
hluta eign okkar og það lent á
okkur að fjármagna rekstrarerfið-
leikana þar samhliða vandamál-
unum á Grundartanga.
Þreföldun núverandi stóriðju-
framleiðslu á 10—12 árum þýðir
1.200—1.500 ný störf við stóriðju á
þeim tíma og nokkur þúsund af-
leidd störf.
Okkur dugar ekkert minna en
slíka stefnu til að tryggja hagvöxt
og þar með atvinnu hér á landi á
næstu árum.
Allar tafir á mótun slíkrar
stefnu eru í raun ávísun á
atvinnuleysi á íslandi á komandi
árum.
I ljósi núverandi ástands fisk-
stofna er djörf iðnaðar- og stór-
iðjustefna einfaldlega eini kostur-
inn sem getur staðið undir hag-
vexti hér á næstunni.
Nú dugir ekki lengur að ástunda
það aðgerðar- og stefnuleysi sem
ríkt hefur hér á landi mest allan
tímann frá 1971.
Þegar í stað verður að móta þá
efnahagsstefnu sem talin var
nauðsynleg í kjölfar fríverslunar-
þátttöku okkar í upphafi áttunda
áratugarins en hefur enn ekki séð
dagsins ljós.
Því miður eru aðstæðurnar í
dag erfiðari til að framkvæma
nýja efnahagsstefnu en þær voru
árið 1971. Kemur þar fyrst og
fremst til sú óðaverðbólga sem nú
tröllríður íslensku þjóðfélagi.
Á sl. vikum og mánuðum hafa
verðbólgumálin enn einu sinni
verið í brennidepli vegna umræð-
unnar um nýtt vísitölukerfi. Ég
verð að láta í ljós þá skoðun að
þessi umræða um gamalt eða nýtt
kerfi sé deila um keisarans skegg.
Þessari umræðu má helst líkja
við það að eiturlyfjasjúklingar
sætu á rökstólum um, hvort væri
heilsusamlegra fyrir þá kókaín
eða heróín.
Við íslendingar verðum að horf-
ast í augu við þá staðreynd að það
tekst ekki að vinna bug á verð-
bólgunni meðan haldið er lífinu í
þeim víxlverkunarkerfum launa
og verðlags sem ríkt hafa hér á
landi.
Hinn 1. september nk. renna
flestir kjarasamningar út.
I þeim samningum verða aðiiar
vinnumarkaðarins að ná saman
um leiðir til að yfirvinna vísitölu-
bindingu launa, þannig að unnt sé
að ná verðbólgunni hérlendis
verulega niður. Við núverandi að-
stæður er það ekki raunhæfur
möguleiki að framlengja samn-
inga sem fela í sér áframhaldandi
vísitölubindingu.
Því verða samningsaðilar að
nýta vel þann tíma sem til stefnu
er fram til haustsins svo unnt
reynist að finna leið til samninga
þannig að komast megi hjá alvar-
legum átökum atvinnumark-
aðnum.
Samningar vinnuveitenda og
launþega um þessi mál eru eini
raunhæfi kosturinn.
Hlutverk ríkisstjórna á síðan að
vera það eitt að treysta slíka
samninga með aðgerðum í efna-
hagsmálum og ríkisfjármálum.
Áhrif óðaverðbólgunnar á ís-
lenskt efnahags- og atvinnulíf eru
nú orðin slík að ekki er lengur
spurning hvort, heldur aðeins
hvenær óðaverðbólgan kafsiglir
atvinnufyrirtækin.
Peningakerfið getur ekki lengur
fjármagnað verðbólguna og at-
vinnufyrirtækin hafa að verulegu
leyti eytt sínu eigin fé til að mæta
taprekstri. Atvinnuöryggi Islend-
inga byggist nú á því að aðilar
vinnumarkaðarins leggi sig fram
um að stuðla að hjöðnun verðbólg-
unnar þannig að unnt sé að ryðja
brautina fyrir þá nýju efnahags-
stefnu sem er óhjákvæmileg ef við
ætlum okkur að halda uppi fullri
atvinnu hér á landi.
Meðan ekki tekst að hemja óða-
verðbólguna eru aðrar aðgerðir í
efnahagsmálum lítils virði.
Hér er ekki staður né stund til
að fjalla um meginþætti nýrrar
stefnu í gengis- og peningamálum,
skatta- og ríkisfjármálum. Um
nokkra þessara þátta verður fjall-
að um hér á fundinum í dag. Um
aðra mun F.Í.I. senda frá sér til-
lögur á næstunni.
Það sem mestu máli skiptir er
að leysa sambýlisvandamál sjáv-
arútvegs og iðnaðar á raunhæfan
hátt.
Jafnframt þarf að breyta efna-
hagskerfinu á þann veg að íslensk
atvinnufyrirtæki verði samkeppn-
ishæfari en nú er gagnvart erlend-
um keppinautum á erlendum
mörkuðum jafnt sem á heima-
markaði. Til þess að svo megi
verða þarf mörgu að breyta og
ýmis hafta- og einangrunarsjón-
armið sem hér ráða ferðinni verða
að víkja.
Góðir ársþingsgestir.
Þrátt fyrir þungar horfur í sjáv-
arútvegi eru allgóðir möguleikar
til hagvaxtar hér á landi á kom-
andi árum.
Ég setti hér áðan fram það
markmið að tvöfalda iðnaðar-
framleiðsluna á næstu 10—12 ár-
um, með því að:
Auka markaðshlutdeild á inn-
lendum markaði um allt að 50%.
Hefja framleiðslu á nýjum vör-
um fyrir heimamarkað.
Með því að þrefalda núverandi
útflutning iðnaðarvöru án stór-
iðjuframleiðslu á þessu tímabili.
Og loks með því að þrefalda
stóriðjuframleiðsluna á þessum
sama tíma.
Þetta gæti aukið þjóðarfram-
leiðsluna um allt að fimmtung á
þessu tímabili.
Slíkum vexti iðnaðarframleiðsl-
unnar fylgdu aukin umsvif í öðr-
um greinum. Þar með yrði náð
þeim hagvexti sem nauðsynlegur
er.
íslenskur iðnaður getur vaxið
mjög verulega. Það er augljóst að
hann mun vaxa á næstu árum. Það
hversu hratt hann vex ræðst af
stefnumótun stjórnmálamanna,
framtaki fyrirtækjanna sjálfra og
af góðu samstarfi iðnaðarins og
þjóðarinnar allrar.
Islensk iðnfyrirtæki leita nú
þessa samstarfs við allan almenn-
ing í landinu.
Sameinuð til átaka getum við
lagt grunn að hagvexti og áfram-
haldandi velsæld okkar allra.
2.500-
kónurút!
Philipseldavélar
Við erum svetgjanlegir i samningum
heimilistæki hf.
I HAFNARSTRÆTI3 - 20455 - SÆTÚNI8 -15655
Fenner
Reimar og
reimskífur
Fenner Ástengi
Vald
Poulsen
Sudurlandsbraut 10,
sími 80499.
»$8, ►. 9
jpF Gódan daginn!