Morgunblaðið - 13.04.1983, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. APRÍL 1983
Matreiðslukver Magnúsar
Stephensen rétt feðrað
— eftir Þorstein
Halldórsson
Af einhverjum furðulegum ást*ð-
um, sem eru mér allsendis óskiljan-
legar þá hefur sá leiði misskilningur
skotið upp kollinum, hér á síðum
Morgunblaðsins, að matreiðslubók
langa-, langa-, langa-, langafa míns
Dr. Magnúsar Stephensen, sem
ýmist er kallaður dómstjóri eða
konferenzráð, var eignuð frænda
mfnum Magnúsi Stephensen lands-
höfðingja, sem var reyndar bróður-
sonarsonur Dr. Magnúsar. Villan
verður því furðulegri er litið er á
árafjöldann sem er milli starfsæva
þeirra. þó svo að saga þeirra sé flest-
um kunn, skulu nú reifuð stutt ævi-
ágrip þeirra beggja í þeirri von að
það geti komið í veg fyrir frekari
misskilning en þegar er orðinn.
Magnús Stephensen dómstjóri
(justitiarius), konferenzráð, etaz-
ráð og jústizráð var fæddur 27.
des. 1762 að Leirá í Leirársveit,
sonur hjónanna Ólafs stiftamt-
manns Stephánssonar prests á
Höskuldsstöðum ólafssonar pró-
fasts að Hrafnagili Guðmundsson-
ar o.s.frv. og konu hans Sigríðar
Magnúsdóttur amtmanns á Bessa-
stöðum Gíslasonar í Mávahlíð
Vigfússonar sýslumanns á Stór-
ólfshvoli Gíslasonar lögmanns í
Bræðratungu Hákonarsonar. Eig-
inkona Magnúsar var Guðrún (f.
7.2.1762 d. 12.7.1832) Vigfússonar
sýslumanns á Víðivöllum í
Blönduhlíð Scheving.
Úr Skálholtsskóla útskrifaði
Bjarni Jónsson rektor hann 1779
Magnús Stephensen konferenzráð.
Skýringarrygdlr nfr/grelninni :
ðlafur Stepháneson etiptamti»aður( 1731-1812)
Sigríður Magndeaddttir
/--------------------
Dr.Magntia Stephensen dómatj.
Stephán Stephensen amtoaður
(1767-1820)
Marta María Didriksd. Hölter
Magnds Stephensen sýslua
(1797-1866)
Margrdt Þdröarddttir
Magnds Stephensen landshöföingi
Hér má sjá hvernig skyldleika Magnúsar konferenzráðs og Magnúsar land.s-
höfðingja var háttað.
Innra-Hólmi en síðast á óðalinu
Viðey. í Viðey andast hann 17.
mars 1833.
Landshöfðingi fæðist
Þrem árum eftir að Dr. Magnús
Stephensen dómstjóri og konfer-
enzráð deyr, fæðist Magnús
Stephensen síðar landshöfðing.i
nánar tiltekið 18. okt. 1836 að
Höfðabrekku í Mýrdal, sonur
hjónanna Magnúsar sýslumanns
Stephensen og Margrétar Þórð-
ardóttur Stephensen.
Magnús útskrifaðist stúdent frá
Latínuskólanum í Reykjavík 1855
og lauk laganámi frá Khafnarhá-
skóla 1862. 1863 varð hann starfs-
maður i dómsmálastjórninni i
Magnús konferenzráð er flestum kunnur af gamla 25 kr. seðlinum.
og við tók tveggja ára nám hjá
Hannesi byskupi Finnssyni. Eftir
það hóf hann nám við Kaup-
mannahafnarháskóla og lauk
laganámi með svokölluðu „teore-
tísku" og „praktísku" prófi. Strax
að því loknu hóf hann fjölbreyti-
leg störf á vegum konungs. 1788
gerðist hann varalögmaður í norð-
ur- og vesturamtinu og lögmaður
þar 1789. Hinn 6. júní 1800 var
Magnús skipaður háyfirdómari
Landsyfirréttarins, sem var stofn-
aður um leið og Alþingi var lagt
niður. Því embætti gegndi hann til
æfiloka ásamt ýmsum öðrum
trúnaðarstörfum á vegum kon-
ungs.
Magnús Stephensen var einn af
aðalstofnendum Hins konunglega
íslenska landsuppfræðingarfélags
1794 og forstöðumaður félagsins
þar til starfseminni var hætt 1827.
Það hefur verið sagt að frá félag-
inu hafi komið yfir 100 ritlingar
og bækur auk ýmislegs smáprents,
í umsjón Magnúsar. Útgáfan náði
frá æfiminningum og eftirmælum
til rita um lögfræðileg málefni svo
ekki sé nú minnst á „Einfalt mat-
reiðslu vasa-qver fyrir heldri manna
húss-freyjur“. Auk þessa samdi
Magnús fjöldann allan af sálmum
og kvæðum svo sem kunnugt er.
Dr. Magnús Stephensen dóm-
stjóri bjó í fyrstu að Leirá þá á
Kaupmannahöfn. Árið 1870 var
hann settur 2. yfirdómari í Lands-
yfirréttinum og sjö árum síðar
skipaður yfirdómari. Auk þess var
hann amtmaður i suður- og vest-
uramtinu 1883—1886. Landshöfð-
ingi var hann skipaður 1889 og
fékk hann lausn frá því embætti
1904. Auk þessa starfaði hann við
alls kyns trúnaðarstörf á vegum
konungs og almennings. Á Alþingi
sat hann sem aðstoðarm. konungs-
fulltrúa 1871 og 1873, konungs-
kjörinn 1877—’86. Alþingismaður
Rang. 1903—’08.
Ýmislegt ritaði Magnús, s.s.
lögfræðilega formálabók 1886 ás.
öðrum. Margskonar skýrslur um
Þorsteinn Halldórsson
dómgæslu, landshagi o.fl., Laga-
safn handa alþýðu I—IV 1887—’90
(ás. Jóni Jenssyni) og Alþingistíð.
1875—’81.
Magnus Stephensen landshöfð-
ingi, heiðursmerkisberi Danne-
brogsorðunnar, kommandörkross
hennar af 2. og 1. stigi, riddari
hennar og stórkrossberi svo og
riddari frönsku heiðursfylkingar-
innar, andaðist í Reykjavík 3. apr.
1917. Eiginkona hans var Elín (f.
13. ág. 1856, d. 15. júlí 1933) Jón-
asdóttir sýslumanns Thorstensen
og konu hans Þórdísar Pálsdóttur
amtmanns Melsteð.
Þó svo að hér hafi aðeins verið
stiklað á stóru og því fátt eitt
nefnt af æfi og störfum þessarra
heiðursmanna, þá er það von mín
að alls misskilnings á sögu þeirra,
sem fléttast svo mjög við sögu
lands og þjóðar, hafi verið útrýmt,
í bili a.m.k.
2. apríl.
Þorsteinn Halldórsson er formaður
Týs, félags ungra sjálfstæðismanna í
Kóparogi.
Magnús Stephensen landshöfðingi.
Afmæliskveðja:
Bjarni Th. Guðmunds-
son fv. sjúkrahúsráðsmaður
Þann 22. mars sl. varð Bjarni
Theódór Guðmundsson, Álftahól-
um 4, Reykjavík, áður sjúkrahús-
ráðsmaður og bæjarfulltrúi á
Akranesi, áttræður.
Hann er fæddur á Skagaströnd
22. mars 1903. Foreldrar hans
voru hjónin María Eiríksdóttir og
Guðmundur Kristjánsson. Var
Bjarni Th. fimmta barn foreldra
sinna, sem eignuðust alls tíu börn,
en eitt þeirra lést í æsku. Foreldr-
ar hans fluttu síðar að Hvamm-
koti á Skagaströnd og þar ólst
Bjarni Th. upp til 15 ára aldurs í
glöðum og stórum hópi systkina.
Fljótlega eftir fermingu tekur
hin harða lífsbarátta við, svo sem
algengast var hjá ungum mönnum
á þeirri tið, en um möguleika til
menntunar var tæpast að ræða. Á
sumrin vann hann löngum á
Siglufirði, en á vetrarvertíðum í
Keflavík, og vann þess utan hvað
sem að höndum bar.
Árið 1926 kvæntist Bjarni Th.
fyrri konu sinni, Ingibjörgu Sig-
urðardóttur frá Kálfshamarsvík,
og hóf þar búskap. Eftir 7 ára
hjónaband eða 1933 andaðist Ingi-
björg af barnsfararsótt, er hún
fæddi þriðja son þeirra. Það er
átakanlegri atburður en orð fá
lýst, þegar móðir deyr frá mörgum
ungum börnum á jafn sviplegan
hátt. Jafnframt geisaði taugaveiki
í sveitinni, svo hún var sett í
sóttkví um alllangan tíma. Þetta
voru því erfiðir dagar í lífi Bjarna
Th., sem aldrei gleymast, en þoka
smátt og smátt fyrir betri og
bjartari tíð.
Eftir lát konu sinnar bregður
Bjarni Th. búi. Drengirnir þrír
voru teknir í fóstur af skyldmenn-
um þeirra hjóna, en sjálfur flutti
hann á Akranes. Þar réðst hann
fljótlega til starfa hjá Haraldi
Böðvarssyni útgerðarmanni m.a.
við afgreiðslu- og innheimtustörf.
Þeim gegndi hann til 1949 er hon-
um var falið að hafa umsjón með
byggingaframkvæmdum sjúkra-
hússins, en smíði þess var þá á
lokastigi. Þegar rekstur þess hófst
1952 var Bjarni Th. ráðinn fyrsti
framkvæmdastjóri sjúkrahússins
eða sjúkrahúsráðsmaður, eins og
starfið var þá nefnt. Því gegndi
hann svo fram á mitt ár 1965, er
hann flutti til Reykjavíkur. Þar
réðist hann sem gjaldkeri hjá
versluninni Víði. Þar starfaði
Bjarni Th. fram undir 70 ára aldur
en hætti þá af heilsufarsástæðum.
Bjarni Th. kvæntist öðru sinni
1937 — Þuríði Guðnadóttur Ijós-
móður á Akranesi. Var það mikið
heillaspor í lífi hans. Þuríður var í
rúm 30 ár ljósmóðir á Akranesi
við mikinn og góðan orðstír, enda
frábær ágætiskona að allri gerð.
Sonur þeirra er Páll, cand. mag.,
menntaskólakennari í Reykjavík,
kvæntur Álfheiði Sigurgeirsdótt-
ur frá Granastöðum í Köldukinn,
S.Þing. Af drengjunum þremur,
sem Bjarni Th. átti með fyrri konu
sinni, létust tveir á æskuskeiði, en
sá þriðji er Ingibergur, bifvéla-
virki og bóndi að Rauðanesi í
Mýrasýslu. Hann er kvæntur Sig-
urbjörgu Viggósdóttur, bónda í
Rauðanesi.
Haraldur Böðvarsson útgerðar-
maður var á sinni tíð aðalfor-
göngumaðurinn að byggingu
Sjúkrahúss Akraness og formaður
byggingarnefndarinnar. Honum
var kunnugt um einstaka trú-
mennsku, nákvæmni og reglusemi
Bjarna Th. í störfum hans hjá
fyrirtækinu og hlutaðist því til um
það að hann tæki að sér eftirlit
með byggingarframkvæmdum síð-
ustu árin og framkvæmdastjórn
sjúkrahússins um leið og rekstur
þess hófst, og þá jafnframt fjár-
mál þess og bókhald. Þetta var
mikil viðurkenning fyrir Bjarna
Th. og það var fjarri honum að
bregðast því trausti, sem til hans
var borið. Starf sitt við sjúkra-
húsið rækti hann með miklum
ágætum, við erfiðar aðstæður.
Naut hann álits og tiltrúar allra,
sem til starfa hans þekktu, og vin-
áttu samstarfsmanna sinna við
sjúkrahúsið — lækna og hjúkrun-
arliðs. Bjarni Th. á því veigamik-
inn þátt í sögu sjúkrahússins á
Akranesi öll frumbýlingsár þess.
Félagsmálamaður er Bjarni Th.
ágætur, enda fórnfús og sam-
vinnuþýður. Hann var i 8 ár
bæjarfulltrúi fyrir Framsóknar-
flokkinn á Akranesi eða
1954—1962. Allan þann tíma var
hann jafnframt ritari bæjar-
stjórnarinnar. Lagði hann mikla
vinnu í það starf og leysti það
frábærlega vel af hendi, eins og öll
önnur störf, sem hann tók að sér.
Eru fundargerðir frá þeim árum
glöggar og traustar heimildir um
málefni bæjarins á umræddu
tímabili. Bjarni Th. átti löngum
sæti í bæjarráði. Þá var hann
lengi í stjórn Sjúkrasamlags
Akraness og í ýmsum nefndum á
vegum bæjarins. Gjaldkeri Fram-
sóknarfélags Akraness var hann
um langt skeið. Það var almanna-
rómur að hverju því máli væri vel
borgið, sem Bjarni Th. tók að sér
og var það sannmæli.
I bæjarmálum lagði hann mikla
áherslu á reglusemi í stjórn bæj-
arins, góða fjármálastjórn og að
allir gjaldendur hefðu hinar sömu
skyldur gagnvart bæjarfélaginu.
Hann var mjög virkur í starfi
sínu, fylgdist vel með málefnum
bæjarins og hafði náin samskipti
við kjósendur í bænum. í öllu sam-
starfi var hann drengilegur og
undirhyggjulaus og gerði kröfu til
þess að aðrir beittu svipuðum
leikreglum. Var hann þungur í
skapi, ef út af þessu var brugðið.
Refskák var honum andstæð og
ógeðfelld, en drengilegt tafl var
honum að skapi, enda lengi mjög
virkur skákmaður.
Ævi Bjarna Th. er ljóst dæmi
um þá menn, sem vaxa með hverju
verkefni. Læra af bók lífsins, það
sem nauðsynlegt er hverju sinni
og skila síðan hverju starfi með
ágætum. Þannig tekst til, þegar
saman fara mannkostir, góð
greind, einbeittur vilji og sá ásetn-
ingur að láta jafnan gott af sér
leiða í hverju máli. Því er Bjarni
Th. áttræður velmetinn hamingju-
maður með langt og farsælt ævi-
starf að baki. Ég vil nota tæki-
færið á þessum tímamótum og
þakka samstarfið og langa vináttu
við hann og fjölskyldu hans.
Þakka fjölþætt störf hans á Akra-
nesi í nær 30 ár og flytja honum
áttræðum innilegar árnaðaróskir.
Veit ég að undir þetta taka allir
hér á Ákranesi, sem áttu með hon-
um samstarf eöa höfðu af honum
einhver kynni. Megi hann eiga eft-
ir mörg og björt æviár.
Dan. ÁgústínuNson