Morgunblaðið - 23.04.1983, Blaðsíða 4
44
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1983
Jaftirétti milli landshluta
eftir Pétur Valdi-
marsson tœknifræöing
Á undanförnum árum hefur
verið haldið uppi miklum áróðri af
hálfu stjórnmálamanna í Reykja-
vík og nú síðar á Reykjanesi um
„óréttlætið" sem viðgengst í landi
okkar.
„Óréttlætið" sem talað er um er
mismunur í vægi atkvæða, en af
hverju stafar sá mikli munur,
hvernig er þessu varið annars
staðar og er þetta misvægi hið
eina sem þarf að leiðrétta?
Mismunur í vægi atkvæða staf-
ar fyrst og fremst af því hve íbúar
landsbyggðarinnar flytjast óeðli-
lega mikið á höfuðborgarsvæðið, í
það „óréttlæti" sem sagt er að bíði
þeirra þar.
Það er rétt að vægi atkvæðis er
minna á höfuðborgarsvæðinu þeg-
ar kosnir eru fulltrúar til Alþing-
is, en þrátt fyrir það vill fólk held-
ur vera þar, vegna þess að önnur
mannréttindi eru þar margfalt
meiri en annars staðar á landinu.
Á höfuðborgarsvæðinu búa allir
sérfræðingar og ráðunautar al-
þingismanna og ríkisstjórna svo
og ráðuneytisstjórar. Þessir sér-
fræðingar ráða oft meiru um
framvindu mála, ekki aðeins á
höfuðborgarsvæðinu heldur land-
inu öllu, heldur en hinir löglega
kjörnu fulltrúar Alþingis, enda
fjöldi sérfræðinganna allt að
50faldur.
Þá er ekki úr vegi að minna á að
alþingismenn landsbyggðakjör-
dæmanna eru að stórum hluta af
höfuðborgarsvæðinu.
Af framanrituðu má sjá að hinn
raunverulegi atkvæðisréttur er
margfalt meiri á höfuðborgar-
svæðinu en annars staðar á land-
inu, enda hefur hinn almenni kjós-
andi ekki óskað eftir breytingum.
í höfuðborginni er öll stjórn-
sýsla landsins staðsett. Þar eru
allar sérmenntastofnanir byggðar
af landsmönnum öllum, en borg-
arstjóri ætlast þó til að greitt sé
fyrir sérstaklega ef einhver lands-
byggðarnemi leyfir sér að nota
þessar stofnanir.
í Reykjavík er mestöll heil-
brigðisþjónusta sérfræðinga á
vegum ríkisins, þar er rafmagni
og upphitun húsa haldið niðri,
með óeðlilegum erlendum lántök-
um, til þess að íbúar landsbyggð-
arinnar fái ekki eðlilega launa-
hækkun til þess að greiða olíu og
rafmagnsorku, sem seld er á okur-
verði.
Það væri rétt fyrir stjórnmála-
menn og öfgasinna til hægri og
vinstri á höfuðborgarsvæðinu að
athuga hver er vilji hins almenna
kjósanda áður en lengra er haldið
á þessari villigötu.
Það er ekki ólíklegt að þeir aðil-
ar sem leggja til milli 70 og 80%
af gjaldeyristekjum þjóðarinnar
vilji hafa eitthvað til málanna að
leggja.
Hvernig er kosningarétti
varið hjá næstu nágrönnum?
Grænlendingar, sem við höfum
alltaf heyrt að búi við hin verstu
kjör og séu ásamt Færeyingum
kúgaðir af Dönum, hafa meira
vægi atkvæða til danska þingsins
heldur en Danir, en þar fyrir utan
hafa nú báðar þjóðirnar heima-
stjórn.
Á danska þinginu eru 179 þing-
menn, 175 kosnir í Danmörku, 2 í
Færeyjum og 2 á Grænlandi. At-
kvæðamagn á bak við hvern þing-
mann 1981 var: í Danmörku frá
16.837 upp í 24.876 eftir kjördæm-
um, í Færeyjum 15.064, á Græn-
landi 16.230.
Hvernig stendur á misjöfnu
vægi atkvæða í Danmörku, sem er
lítið land, um það bil % af íslandi
og þéttbýlt?
Stjórnarskrá Danmerkur, sem
nú er í gildi hvað varðar kosn-
ingalög, var sett 1915 og endur-
skoðuð 1948 og 1970.
Þegar lögin voru sett 1915 var
ákveðið að taka skyldi tillit til eft-
irfarandi atriða:
1. íbúafjöldi kjördæmis, vegna
Pétur Valdimarsson
þess að foreldri fer með forræði
barna sinna að kosningaaldri.
2. Fjölda kjósenda kjördæmis.
3. Stærðar kjördæmis í ferkíló-
metrum. Tekið var tillit til fjar-
lægðar ffa höfuðborginni og
hve auðvelt væri að komast frá
kjördæminu til hennar, það er
að segja umferðarstuðull. Árið
1915 var hver ferkílómetri lát-
inn jafngilda 10 einstaklingum,
1948 25 einstaklingum og átti
Leiði hins fræga svissneska St. Bernaðshunds, sem bjargaði seztán
mannsKfum.
Af mörgum legsteinunum mi sjá að þar hefur ekki verið sparaður skild-
ingurinn. (Ljómn. Mbl. A.N.).
Dýrakirkjugarðurinn í París
Á undanfornum árum hafa kom-
ið upp vandamál í Paris vegna
gæludýrahalds. Götur og stræti
bera þessu dýrahaldi glöggt vitni
og sérstaklega eru það hundar sem
eru iðnir við að skilja eftir sig úr-
ganginn hvar sem stigið er niður
og sumir eru svo óheppnir aö
renna í þessum ósóma og bein-
brjóta sig.
Það er alls konar fólk sem fær
sér gæludýr til að stytta sér
stundir, en þó mun það vera
mest gamalt fólk, sem er ein-
angrað og einmana. Síðan, þegar
þessi blessuð dýr deyja, þá lenda
sum á öskuhaugunum, en önnur
fá virðulega greftrun í dýra-
kirkjugarðinum á Pont de
Clichy, sem er á stóru landsvæði
rétt við París. í þessum garði má
finna frægar bréfdúfur, hænur
(ætli þær hafi verpt gulleggj-
um?), indversk svín, kanínur,
apa, ketti og hunda.
I þessum kirkjugarði liggja
jarðneskar leifar dýra sem frægt
fólk hefur átt eins og til dæmis
hundar Farah Diba, konu fyrrv-
erandi íranskeisara, en hún kom
fljúgandi í einkaflugvél keisar-
ans með uppáhaldshunda sína
látna og lét grafa þá í kirkju-
garðinum. Frægan svissneskan
Sankti Bernarðs-hund, er bjarg-
aði sextán mannslífum, er einnig
að finna í garðinum og fékk
hann mjög virðulegan grafreit,
sem hefur kostað sitt. Á gröfinni
er stytta af hundi með stúlku-
barn á bakinu. Legsteinarnir
þarna eru ekki af ódýrustu gerð-
inni og grafskriftirnar margar
nýstárlegar eins og til dæmis
þessi: „Hér hvílir okkar ástækra
Súsí, sem dó af slysförum ... “,
eða: „Til okkar elsku Bellu, fædd
’72, dáin ’82 ... “ og þannig
mætti lengi telja. í mörgum til-
fellum er engin leið að vita af
hvaða tegund viðkomandi dýr
hefur verið og er þess sjaldan
getið á legsteinunum.
Mér fannst það undarleg til-
finning að ganga um garðinn og
sjá hin ýmsu leiði, en þar hafði
ekki verið sparaður skildingur-
inn. Sú spurning vaknaði í huga
mér, hvort þetta væri of langt
gengið og þótt ég sé mikill dýra-
vinur verð ég að játa að mér
fannst það. Engu að síður ráð-
legg ég öllum, sem koma til Par-
ísar, að skoða þennan garð, en
hann er að finna á 4 Pont de
Clichy og metróstöðin heitir
„Annieres". — Góða skemmtun.
(Anna Nissels/París)
1970 að vera 30. 1970 var þess-
ari reglu hins vegar breytt
vegna þess að umferðarstuðull-
inn var ekki látinn vega eins
þungt, og er nú hver ferkíló-
metri látinn jafngilda 20 ein-
staklingum.
Þegar þingmönnum er skipt
niður á kjördæmi, eru niðurstöður
þessara 3ja liða lagðir saman fyrir
hvert kjördæmi og landið í heild
myndar deilistofn þingmanna á
kjördæmi, fyrir utan Færeyjar og
Grænland.
Samkvæmt upplýsingum Hag-
stofunnar er fjöldi íbúa, kjósenda
og flatarmál hvers kjördæmis sem
hér segir: Flatarmál F.
Sjá töflu 1 efst á næstu síðu
í Noregi er fjöldi atkvæða á bak
við hvern þingmann mjög mis-
munandi milli kjördæma, frá
19.700 upp í 36.100.
{ Bandaríkjum Norður-Ameríku
er því sem næst jafnt vægi at-
kvæða þegar kosið er til fulltrúa-
deildar, en þegar kosið er til öld-
ungadeildar er misvægi 20 til 25
falt vegna þess að hvert fylki á 2
fulltrúa burtséð frá íbúafjölda
fylkisins.
Er vægi atkvæða
eina misréttið?
Stjórnmálamenn höfuðborg-
arsvæðisins láta eins og vægi at-
kvæða sé hið eina sem þarfnist
leiðréttingar, en er það svo eða
hver er ástæðan?
Eitthvert mesta óréttlæti í
þessu landi eru hin miklu sérrétt-
indi sem Reykjavík eru áskilin í
Stjórnarskrá og með almennum
lögum.
Samkvæmt stjórnarskrá skal
Alþingi sitja í Reykjavík svo og
ráðuneyti, forseti skal búa í
Reykjavík eða nágrenni. Reykja-
vík hefur ein sveitarfélaga ákvörð-
unarrétt í flestum málum, öll önn-
ur bæjar- og sveitarfélög verða að
sækja til stjórnstöðva ríkisins því
C.H. Brown
Forseti
FEACO á
íslandi
VINSTRI stjórnir í Bretlandi hafa yfir-
leitt haft meiri tilhneigingu til þess að
hagnýta sér þjónustu rekstrarráðgjafa
en hsgri stjórnir. Á þessu hefur þó
orðið breyting í stjórnartíð frú Margar-
et Thatcher, forsstisráðherra, en
stjórn hennar hefur hagnýtt sér rekstr-
arráögjafa I miklum msli og þá fyrst
og fremst til þess að tryggja það, að
raunveruleg verðmsti fáist fyrir pen-
ingana á vettvangi stjórnsýslu. Þetta
kom m.a. fram í máli C.H. Brown, for-
seta Kvrópusamtaka rekstrarráðgjafa
(FEACO), á fundi með fréttamönnum á
miðvikudag.
C.H. Brown, sem er Breti, hefur
dvalist hér á landi undanfarna daga
í boði Félags íslenzkra rekstrar-
ráðgjafa. Tilgangur ferðar hans
hingað er aðallega tvíþættur, annars
vegar þáttur í samskiptum íslenzkra
rekstrarráðgjafa við FEACO og hins
vegar liður í víðtækri kynningu
rekstrarráðgjafar og nytsemi henn-
ar hér á landi. Brown hélt m.a. fyrir-
lestur fyrir ýmsa forystumenn í fs-
lenzku atvinnulífi á Hótel Sögu sl.
miðvikudag, þar sem hann fjallaði
um nauðsynina á vandaðri rekstr-
arráðgjöf í nútíma atvinnulífi.