Morgunblaðið - 26.04.1983, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. APRÍL 1983
BJÖRN BJARNASON
AFINNLENDUM
VETTVANGI
Úrslit án niðurstöðu
í KOSNINGUNUM á laugardag varð 12,8% sveifla frá hinum hefðbundnu vinstri flokkum til nýju framboðanna,
Bandalags jafnaðarmanna og Kvennalistans. Sjálfstæðisflokkurinn hélt velli og bætti við sig fylgi í öllum kjördæm-
um landsins fyrir utan Reykjavík — á Vestfjörðum hafði sérframboð sjálfstæðismanna fylgistap í för með sér fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Miðað við þær tilraunir sem voru gerðar til að splundra Sjálfstædisnokknum með myndun
þeirrar ríkisstjórnar sem enn situr hlýtur það að teljast óhlutdrægt mat að í þessum kosningum hafi sjálfstæðismenn
veitt viðnám og sótt fram með þeim hætti að til tíðinda teljist.
Eftirvæntingin um fylgisaukn-
ingu Sjálfstæðisflokksins var
mikil meðal annars vegna ítrek-
aðra yfirlýsinga Alberts Guð-
mundssonar um að markmið kosn-
ingabaráttunnar væri meirihluti
sjálfstæðismanna á alþingi. Þær
vonir rættust ekki og við mat á
kosningaúrslitum sýnast margir
frekar miða þau við loftkastala-
smíð í kosningabaráttunni en
þróun mála þegar til lengri tíma
er litið, er þó líklegra að sú þróun
hafi ráðið meiru um ákvarðanir
kjósenda en gyllivonir frambjóð-
enda. Áfall Sjálfstæðisflokksins í
þessum kosningum var að formað-
ur hans, Geir Hallgrímsson, náði
ekki endurkjöri sem hefði verið
tryggt ef flokkurinn hefði haldið
sama hlutfalli og áður í höfuð-
borginni. Hitt er svo auðvitað
áfall fyrir alla þá sem telja, að
þjóðinni væri betur borgið ef hún
fylkti sér með ótvíræðum hætti
um einn flokk með skynsamlega
stefnu að sú framtíðarsýn skyldi
ekki hafa ræst. Þess vegna er
óhætt að segja að úrslit kosn-
inganna séu án niðurstöðu.
Mikil sveifla síöan 1978
Iþingkosningunum 1978 varð
stórsveifla til vinstri, þegar
A-flokkarnir svonefndu, Alþýðu-
bandalag og Alþýðuflokkur, stór-
juku fylgi sitt og fengu saman
44,9% atkvæða í þingkosningun-
um þá um sumarið og 28 þing-
menn. Þá hlaut Sjálfstæðisflokk-
urinn aðeins 32,7% atkvæða og 20
þingmenn. Strax og þessi úrslit
lágu fyrir byrjuðu sigurvegararnir
að ræða um stjórn og settust í
hana undir forsæti ólafs Jóhann-
essonar, formanns Framsóknar-
flokksins, sem tapaði mest í kosn-
ingunum 1978. Eftir þessa miklu
vinstri sveiflu hafa kjósendur aft-
ur tekið að hreyfast til hægri.
Skrefið úr vinstri flokkunum yfir í
Sjálfstæðisflokkinn er stórt og að-
dráttarafl hans þarf að vera mjög
mikið, eins og það var til dæmis í
sveitarstjórnarkosningunum 1982.
Eftir vinstri sveifluna í kosn-
ingunum 1978 höfðu A-flokkarnir
sem sé 12,2% meira fylgi en
Sjálfstæðisflokkurinn og 8 fleiri
þingmenn. Eftir kosningarnar nú
er staðan sú, að Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur 38,7% atkvæða og 23
þingmenn, en A-flokkarnir saman
28% og 16 þingmenn. Eðlilegt er
að menn meti þessar staðreyndir,
þegar þeir velta því fyrir sér hver
sé sigurvegari kosninganna.
Aó taka kúfínn
yrir stjórnmálamenn sem
kunna að haga seglum eftir
vindi og hafa nef fyrir undir-
straumum almenningsálitsins er
það auðvitað mjög spennandi við-
fangsefni að laga sig að þessum
hræringum og nýta sér þær í eigin
þágu. Hannibal Valdemarsson átt-
aði sig á því árið 1971 þegar við-
reisnarstjórnin hafði setið í 12 ár,
að hreyfing yrði á kjósendum.
Hann klauf sig út úr Alþýðu-
bandalaginu og bauð fram undir
heitinu Samtök frjálslyndra og
vinstri manna og tók kúfinn af
sveiflunni frá Alþýðuflokknum.
Þá eins og nú stóð Álþýðubanda-
lagið storminn furðanlega vel af
sér miðað við síðustu kosningar,
hins vegar þola Alþýðuflokkur og
Framsóknarflokkur slík milli-
framboð verst.
Bandalag jafnaðarmanna og
Kvennalistinn tóku kúfinn af
sveiflunni að þessu sinni. En
greinilegt er á viðbrögðum Vil-
mundar Gylfasonar að hann átti
von á meira fylgi. Er ekki að efa
að sjónvarpsþættirnir úr einstök-
um kjördæmum hafa fælt fólk frá
að kjósa Bandalag jafnaðar-
manna. Konurnar unnu á við
kynninguna. Um framtíð þessara
flokka er ógerlegt að segja.
Bandalag jafnaðarmanna nær
stefnumálum sínum í stjórnar-
skrármálinu ekki fram og slíkt
mál dugar ekki nema í einum
kosningum. Reynslan segir, að
flokkar af þessu tagi renni með
einum eða öðrum hætti inn í
gamla móðurflokkinn eða forvígis-
mennirnir dreifist á vinstri flokk-
ana. Málflutningur Kvennalistans
hefur þegar haft í för með sér að
konum hefur fjölgað úr þremur í
níu á alþingi. Áhrif hans til lengri
tíma litið verða þau, að stjórn-
málaflokkarnir verða tillitssamari
við konur, ef svo má að orði kom-
ast.
Dreifbýli og þéttbýli
osningaúrslitin sýna að Al-
þýðubandalagið er best skipu-
lagða einingin meðal vinstri flokk-
anna. Tekst flokknum ótrúlega vel
að hóa í stuðningsmenn sína á
lokadögum baráttunnar. Frá því á
velmektardögunum 1978 hefur Al-
þýðubandalagið þó tapað 5,6% af
fylgi sínu og verður ekki sagt að
þeir ungu menn sem þá tóku við af
Lúðvík Jósepssyni hafi farið vel
með flokksbúið. Þá hefur sú at-
hyglisverða breyting orðið á Al-
þýðubandalaginu undanfarin ár,
að það hefur verið styrkja stöðu
sína sem landsbyggðarflokkur og
eftir kosningarnar nú er svo kom-
ið, að meirihluti þingflokks Al-
þýðubandalagsins, sex þingmenn
af tíu, er úr kjördæmum utan höf-
uðborgarsvæðisins. Meirihluti
þingflokks Alþýðubandalagsins
sækir því á sömu atkvæðamið og
Framsóknarflokkurinn og mótar
sú staðreynd mjög afstöðu hans.
Formaður flokksins, Svavar
Gestsson, er ekki í þessum hópi og
gerir það honum erfitt fyrir. Svav-
ar og ólafur R. Grímsson stóðu
saman gegn áhrifum dreifbýlisins
í þingflokknum en nú er þing-
flokksformaðurinn ekki lengur á
alþingi.
Framsóknarflokkurinn sveiflast
með straumi kjósenda eins og
miðflokka er háttur og fyrir kosn-
ingar var hann á leið til hægri en
náði ekki að hagnýta sér straum-
inn, af því að vinstri fylkingin í
flokknum er öflug, ekki síst úti á
landi þar sem hún keppir við Al-
þýðubandalagið. Þingflokkur
framsóknarmanna er lengra til
vinstri nú en hann hefur verið um
langt árabil og aðeins einn fulltrúi
höfuðborgarsvæðisins, Ólafur Jó-
hannesson, á þar sæti í stað
þriggja áður.
Ohætt er að fullyrða að þeir sem
gæta hagsmuna dreifbýliskjör-
dæma í Framsóknarflokki og Al-
þýðubandalagi eru tregari til sam-
vinnu við Sjálfstæðisflokkinn en
hinir sem koma af mölinni, eins og
Nýir
þing-
menn
í alþingiskosningunum á
laugardag hlutu kosningu
13 menn, sem ekki sátu á
þingi síðasta kjörtímabil.
Af þeim hafa 11 aldrei setið
á þingi áður. Morgunblaðið
birtir hér myndir af nýju
þingmönnunum 13, en að-
eins Ellert B. Schram og
Ragnhildur Helgadóttir
hafa áður setið á þingi.
Ragnhildur Helgadóttir
Árni Johnsen
Sigríður Dúna Kristmundsdóttir
Ellert B. Schram
Steingrímur Sigfússon
Guðrún Agnarsdóttir
Kristín Halldórsdóttir
Valdimar Indriðason
Guðmundur Kinarsson
Þorsteinn Pálsson