Morgunblaðið - 30.04.1983, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1983
Minning:
Ingvar Jóhannsson
á Hvítárbakka
Laugardaginn 23. apríl lést í
sjúkrahúsinu á Selfossi Ingvar Jó-
hannsson, fyrrum bóndi á Hvít-
árbakka í Biskupstungum. Andlát
hans kom ekki á óvart, smátt og
smátt hafÖi lífsmáttur hans dvín-
að, sem honum hafði verið svo
ríkulega gefinn.
Ingvar var fæddur að Laugarási
í Biskupstungum 11. marz 1897,
sonur hjónanna Jóhanns Bjarna-
sonar og Vilborgar Aronsdóttur.
Byrjuðu þau búskap sinn hér í
sveit í húsmennsku, en árið 1900
fór Jóhann til Kanada sem inn-
flytjandi, til að undirbúa þar
búskap. Vilborg fór svo til Kanada
ári seinna, með ungbarn, en tvö
börn þeirra , sem eldri voru, urðu
eftir, Ágústa, sem var elst, hjá
vinafólki í Reykjavík, en Ingvar
fór til sæmdarhjónanna Einars
Jónssonar og Guðfinnu Guð-
mundsdóttur, sem þá bjuggu að
Litla-Fljóti í Biskupstungum. Hjá
þeim hjónum ólst Ingvar upp sem
þeirra sonur við öll venjuleg
sveitastörf. Er Ingvar var um tví-
tugt kynntist hann Jónínu Krist-
jánsdóttur frá Heysholti á Landi,
en hún hafði þá starfað sem
rjómabússtýra hér í sveit. Byrjuðu
þau búskap á Litla-Fljóti árið 1919
er þau giftu sig og bjuggu þar til
ársins 1925 í sambýli við fóstur-
foreldra Ingvars. Árið 1925 flytja
þau svo að Halakoti í Tunguhverfi
og bjuggu þar óslitið til ársins
1974 er Jónína lést. Eftir það bjó
Ingvar með sonum sínum Ingvari
og Hauk. Ingvar lét af búskap á sl.
ári, en átti þó enn nokkrar kindur
og hross. f Tunguhverfinu gerðist
því næst öll lífssaga þessara
hjóna, í samstarfi við nágranna-
bændurna, Skúla í Bræðratungu,
Jóhannes í Ásakoti, Hermann á
Galtalæk og Egil á Krók svo
nokkrir séu nefndir, en án góðra
samskipta var búskapur í Tungu-
hverfi óhugsandi. Allan aðdrátt til
búanna og búsafurðir þurfti að
flytja á ferju yfir Tungufljót. Var
það volksöm vinna og ekki heigl-
um hent í rysjóttri tíð. Þar komu
kraftar og áræði Ingvars sér vel. í
Halakoti var á þessum árum hægt
að ná góðum heyskap ef tíð var
góð, því slægjur voru nógar í Poll-
enginu. Ingvar var mikill sláttu-
maður, og kom sér vel að hafa
mikið vinnuþrek því fjölskyldan
stækkaði ört og einnig búið. Ingv-
ar lagði fljótt stund á sauðfjár-
rækt, og átti gott sauðfjárbú,
hafði og sauðahús langt inni í
Tunguhögum. þar sem beit þvarr
nær aldrei. I 70 ár reið hann til
fjalls vor og haust. í því hlutverki
naut hann sín best, í öllu er sneri
að samskiptum manna við sauð-
kindina, í réttum á haustin, fóð-
urskoðun og vigtun fjárins á vetr-
um, rúningi og fjallrekstrum.
Ingvar var lengi formaður Fjár-
ræktarfélags Biskupstungna og
féhirðir fjallskilasjóðs. Einnig var
hann sveitarstjórnarmaður um
árabil og vann að öllum þeim fé-
lagsmálum bænda, sem hann
mátti. Ingvar ræktaði jörð sína,
sem hann keypti af ríkinu og
skírði upp og kallaði nú Hvítár-
bakka, en bærinn stendur stutt frá
ólgustraumum Hvítár. Þau Ingvar
og Jónína voru gæfuhjón, eignuð-
ust þau 14 börn og eru 13 á lífi, en
eitt, tvíburi, lést í frumbernsku.
Börn þeirra eru: Ingvar bóndi á
Hvítárbakka, ókvæntur; Ingigerð-
ur, bjó með Gunnari Sveinbjörns-
syni, Hafnarfirði, og áttu þau
saman 8 börn og eru 7 á lífi; Einar,
kvæntur Sólveigu Sæland, búa þau
í Hafnarfirði og eiga 5 börn;
Kristinn bóndi í Austurhlíð,
kvæntur Sigríði Guðmundsdóttur,
þau eignuðust 4 börn og eru 3 á
lífi; Jóhanna Vilborg, býr með
Karli Guðmundssyni bónda á Þor-
geirsstöðum, Lóni. Jóhanna á 3
börn frá fyrri sambúð; Kormákur,
kvæntur Erlu Brynjólfsdóttur,
búa þau að Sólheimum, Hruna-
mannahreppi. og eiga 1 son; Hörð-
ur, kvæntur Olöfu Karlsdóttur frá
Gýgjarhólskoti, búa þau á Selfossi
og eiga 3 börn; Hárlaugur bóndi í
Hlíðartúni, Biskupstungum,
kvæntur Guðrúnu Guðmundsdótt-
ur frá Austurhlíð, eiga þau 4 börn;
Ragnhildur, gift Hafsteini Þor-
valdssyni, búa þau á Selfossi og
eiga 5 börn; Guðrún, gift Guð-
mundi Ólafssyni, búa þau á Sel-
fossi og eiga 4 börn; Elín, gift
Garðari Vigfússyni, Húsatóftum,
Skeiðum, eiga þau 4 börn. Eina
dóttur átti Elín áður; Sumarliði,
giftur Auði Guðmundsdóttur, búa
þau í Kanada og eiga 1 son. Af
fyrra hjónabandi á Sumarliði 2
börn; Haukur bóndi á Hvítár-
bakka, ókvæntur.
Barnabörn Ingvars eru nú 43 á
lífi, en 2 sonarsynir hafa látist.
Mörg barnabarnanna eru nú gift
fólk og þriðji liðurinn, sem ekki
verður hér upptalinn, vex nú óðum
úr grasi.
Ingvar á Hvítárbakka var vinur
foreldra minna, það voru því gleði-
stundir er hann nú hin seinni ár
ævi sinnar kom upp að Hlíðum,
ýmist í erindum eða leit við sér til
skemmtunar. Var þá margt rætt,
einkum frá fyrri tíð, en Ingvar var
maður stálminnugur og ættfróður,
söngmaður góður og hafði einarð-
ar skoðanir á hinum ýmsu málum
samfélagsins. Á honum stóð aldrei
að leggja hönd á plóginn, eða
leggja þeim málum lið er til heilla
þóttu horfa. Þeim fækkar nú óðum
bændum, sem fæddir eru á öldinni
sem leið, þeir unnu öðrum fremur
að þeirri uppbyggingu og velmeg-
un, sem við flest búum nú við, því
minnist ég Ingvars á Hvítárbakka
með þökk í hug. Megi íslensk
bændastétt eignast marga slíka.
Björn Sigurðsson
Þegar sá sem þessi fátæklegu
minningarorð ritar, var að alast
upp í Tunguhverfinu, var það til-
tölulega einangrað byggðarlag, því
að akfær vegur var ekki lagður
þangað fyrr en upp úr 1950. Fóru
því allir aðdrættir og flutningar
fram á ferju yfir Tungufljót hjá
Króki, eða þá á is, þegar best lét.
Við þessar aðstæður skapaðist
sérstök samheldni og samvinna
fólksins, sem þarna bjó.
Einum af þeim merkisbændum,
sem á þessum árum bjuggu í
Tunguhverfinu fylgjum við í dag
síðasta spölinn. Ingvar Jóhanns-
son á Hvítárbakka lést á Sjúkra-
húsi Suðurlands eftir erfiða sjúk-
dómslegu hinn 23. þ.m. Ingvar
fæddist 11. mars í Laugarási i
Biskupstungum, annað barn hjón-
anna Vilborgar Aronsdóttur og
Jóhanns Bjarnasonar. Ágústa,
elsta systir Ingvars, fæddist' 16.
ágúst 1895, en hún lést í Reykjavík
20. febrúar 1981.
Þriggja vikna gömlum var Ingv-
ari komið í fóstur að Litla-Fljóti í
sömu sveit, til hjónanna Einars
Jónssonar og Guðfinnu Guð-
mundsdóttur. Þar ólst hann upp
við gott atlæti og minntist hann
þeirra hjóna alltaf af mikilli hlýju
enda gengu þau honum í föður og
Minning:
Sigurlaug Sigurjóns
dóttir frá Steinnesi
Fædd 5. aprfl 1896
Dáin 8. aprfl 1983
Þegar árin færast yfir, verður
manni oft á, einkum ef tilefni
gefst að líta til baka og rifja upp
eitt og annað frá yngri árum, þeg-
ar sól skein í heiði og margt lék í
lyndi. Þannig fór fyrir mér, er ég
frétti fyrir nokkru lát Sigurlaugar
Sigurjónsdóttur frá Steinnesi.
Hvarflaði þá hugurinn norður á
bóginn og ég minntist margra
góðra stunda með þessari góðu
konu og prófastsfólkinu í Stein-
nesi.
Það hittist svo á, að ég flutti í
sveitina sama vorið og ungu
prestshjónin, sr. Þorsteinn B.
Gíslason, síðar prófastur og frú
ólína Benediktsdóttir, kona hans,
settust að í Steinnesi, sem þá var
prestssetur. Heimili mitt var á
kirkjustaðnum Þingeyrum.
Þó Akureyri væri ekki stór stað-
ur á þeim árum, voru viðbrigðin
talsverð að koma þaðan í litla
sveit, þar sem allir þekktust, ég
öllum ókunn. Margt var þá frá-
brugðið því sem nú er, enginn sími
var á bæjum, hvað þá útvarp eða
sjónvarp. Bíllinn var ekki kominn
til sögunnar, fólk fór gangandi
milli bæja. Þegar best lét var lagt
á þarfasta þjóninn til að komast
bæjarleið. Fréttir voru því oft
lengi að komast manna á milli.
Á Þingeyrum var messað þriðja
hvern sunnudag, oftast var margt
fólk við kirkju, því fólk var þá
kirkjurækið. Eftir messu leit fólk-
ið í bæinn og fékk sér kaffisopa.
Þá var oft leyst frá skjóðunni,
fréttir sagðar og hófust þá kynni
mín við sveitungana. Ekki Ieið á
löngu þar til góð vinátta tókst með
okkur á Þingeyrum og fólkinu f
Steinnesi, sem var traustari með
ári hverju og hélst meðan líf ent-
ist.
Eitt vorið, nokkru eftir að ég
flutti í sveitina, var ung ókunn
stúlka með messufólkinu frá
Steinnesi. Óljósar fréttir höfðu
áður borist um sveitina, að
óvenjuleg myndarstúlka væri
komin á prestssetrið, stúlka sem
var jafnvíg á alla vinnu, bæði úti
og inni. Það var mikils virði að fá
slíka manneskju á heimilið. Það
fylgdi sögunni að hún væri mjög
fjölhæf til verka og allt það er hún
snerti á léki í höndum hennar.
Gaman var að sjá hana við kirkju.
Stúlkan var Sigurlaug Sigurjóns-
dóttir, sem kvödd er í dag. Lang-
aði mig til að flytja henni kveðju
og þakka henni löng og góð kynni.
Sigurlaug var fædd að Marðar-
núpsseli þ. 5. apríl 1896. Foreldrar
hennar voru hjónin Jakobína Jak-
obsdóttir, ættuð úr Miðfirði og
Sigurjón Hallgrímsson, hálfbróðir
Hallgríms Hallgrímssonar, sem
lengi bjó stórbúi að Hvammi f
Vatnsdal og var kunnur maður á
sinni tíð. Hjónin í Marðarnúpsseli
eignuðust fjögur börn, tvö dóu á
unga aldri, Sigurlaug og Jakob
lifðu. Fluttu þau síðar með föður
sínum að Meðalheimi á Ásum, eft-
ir að móðir þeirra dó frá þeim
ungum. Þá má geta þess, að
Ragnheiður Jónsdóttir frá Skaga-
strönd, nú gift kona í Reykjavík,
ólst að miklu leyti upp með þeim
börnum hjá Sigurjóni í Meðal-
heimi. Var mjög kært með þessu
fólki. Jakob var um langt árabil
bóndi að Glaumbæ í Langadal.
Eftir að hann hætti búskap hefur
hann átt heima í Stóra-Dal og ver-
ið búinu þar mikil hjálparhella.
Hefur Jakob ávallt verið talinn
hinn mesti drengskaparmaður.
Kornung fór Sigurlaug að vinna
fyrir sér, eins og þá var títt. Ef-
laust hefur hún haft hug á að
læra, því henni var margt til lista
lagt, en flest sund voru þá lokuð
ungum stúlkum. Venjulega áttu
þær aðeins um tvo kosti að velja,
giftast einhverjum eða ráðast í
vist.
Sem unglingur var Sigurlaug
hjá höfðingskonunni Önnu Tóm-
asdóttur, húsfreyju að Víkum á
Skaga. Hafði hún orð á því, hve
Anna hefði reynst sér vel, og
hversu vel hún hafði lært til verka
í Víkum. Kom henni slíkt að góðu
haldi síðar í lífinu. Anna í Víkum
var líka sérstök í sinni röð. Mikil
að vallarsýn og höfðingi í lund,
kona sem varð öllum minnisstæð,
er kynntust henni.
Eftir að Sigurlaug náði fullorð-
insaldri var oft til hennar leitað,
hún tók að sér ráðskonustörf á
bæjum, ef húsmæður fötluðust frá
og allir voru sammála um, að hún
væri frábær til verka og mikil
drengskaparkona. Þegar hún hafði
safnað í smá ferðasjóð, lá leiðin til
Reykjavíkur. Þar lærði hún
karlmannafatasaum hjá Andersen
klæðskera.
Hún var hagleikskona að eðlis-
fari, vandvirk við allt sem hún tók
sér fyrir hendur. En síðan lá leiðin
að Steinnesi og þangað sótti hún
sína hamingju.
Systkini frú ólínu, Ármann og
Jónína fluttu með ungu prests-
hjónunum að Steinnesi og studdu
þau við búskapinn. Ármann var
mikil stoð og stytta við öll útiverk.
Hann var með afbrigðum grand-
var maður, og ekki var að tala um
dugnaöinn og trúmennskuna.
Sjálfur átti hann nokkrum bú-
stofn er hann kom að Steinnesi,
svo segja má að þar væri frá upp-
hafi félagsbú. Húnvetningum var
þó, eftir því sem sagnir hermdu,
margt betur lagið en búa í sam-
býli. í Steinnesi var sambýlið til
fyrirmyndar. Ármann vakti yfir
öllu búinu eins og hann ætti það,
friður og vinátta meðal heima-
fólks sat í öndvegi. Tíminn leið,
Sigurlaug og Ármann felldu hugi
saman, giftu þau sig 12. mai 1929.
Var sambúð þeirra öll hin ástúð-
legasta og nú urðu búin tvö í
Steinnesi, en Ármann hélt áfram
að vaka yfir báðum búum. Mikil
gestrisni var á báðum heimilunum
og sóttu margir þangað heim. Sig-
urlaug stundaði sauma að vetrin-
um og þótti fólki gott að leita til
hennar. Hún var fjölhæf í starfi,
saumaði islenska þjóðbúninginn,
upphlut og peysuföt, auk karl-
mannafata.
Börnum sem gengu í barnaskóla
sveitarinnar og langt áttu að
sækja, var æði oft komið til þeirra
hjóna, það var stutt að fara frá
Steinnesi í skólahúsið að Sveins-
stöðum. Reyndist Sigurlaug þess-
um börnum afar vel. Einkum má
þó nefna Ragnar Þórarinsson, sem
lengi hefur verið bifreiðarstjóri á
Blönduósi. Móðir hans, Steinunn
Valdemarsdóttir, var mikil vin-
kona Sigurlaugar. Átti hún heima
með manni sínum, Þórarni Jóns-
syni, úti á Beinakeldu og var langt
þaðan í skólann. Tók Sigurlaug
Ragnar að sér meðan hann gekk í
barnaskólann og reyndist honum
ætíð síðan sem besta móðir, var
hann oft langdvölum í Steinnesi,
þar átti hann tryggt athvarf. Kall-
aði Ragnar Sigurlaugu fóstru sína
og má af því marka, hvern hug
hann bar til hennar.
Eftir 11 ára farsælt hjónaband
missti Sigurlaug mann sinn, var
það þungbær sorg. Þau hjón voru
barnlaus, svo Sigurlaug stóð ein
uppi, einstæðingsskapurinn heltók
hana. En þá vann prófastsfrúin í
Steinnesi það kærleiksverk að
koma með yngri son sinn Gísla,
sem nú er þekktur læknir í höfuð-
staðnum, en var þá smábarn
heima í Steinnesi. Átti Sigurlaug
að gæta hans, en litli drengurinn
átti að milda sorg hennar. Slík
umhyggja prófastsfrúarinnar var
ómetanleg. Sigurlaug var ákaflega
barngóð, fagnaði hún því að mega
hafa litla drenginn hjá sér. Ekkert
var yndislegra en þegar mjúkum
barnsörmum var vafið um háls
hennar á kvöldin, er nóttin skall á
og sorgin var þungbærust.
Öllum börnunum í Steinnesi
reyndist hún afburða vel og vildi
hag þeirra sem mestan, en þau eru
auk Gísla læknis, Sigurlaug,
gjaldkeri í Búnaðarbanka íslands,
og sr. Guðmundur, prestur í Ár-
bæjarsókn. óhætt er að segja að
hjónin í Steinnesi áttu miklu
barnaláni að fagna.
Eftir að Sigurlaug missti mann
sinn, hætti hún búskap og vann á
heimili prófastshjónanna, nema
að vetrinum, þá var hún sjálfra
sinna, einsog sagt var. Er sr.
Þorsteinn lét af störfum fyrir ald-
urs sakir haustið 1967, flutti öll
fjölskyldan til Reykjavíkur.
Keypti sr. Þorsteinn íbúð að
Bugðulæk 13; þar bjuggu þau hjón
sér og sínum vistlegt heimili.
Sveitungarnir söknuðu mjög
fjölskyldunnar frá Steinnesi, þar
var gestum fagnað nætur sem
daga. Þangað voru sótt góð ráð í
blíðu og stríðu. Og það sem ein-
kenndi heimilið var samheldnin,
allt fólkið var sem einn maður og
vildi gera sitt til að gestum og
gangandi liði sem best meðan
dvalið var á prestssetrinu. Heimil-
ið á Bugðulæk 13 varð með sama
blæ, þar var mönnum tekið með
sömu alúðinni, svo mönnum
fannst engu líkara en komið væri
heim í Steinnes. Nú hafa stór
skörð verið höggvin í þennan vina-
hóp. Fyrir nær þrem árum dó sr.
Þorsteinn, mjög snögglega. Tæpt
ár er síðan Jónína andaðist, varð
einnig mjög fljótt um hana. Og nú
er Sigurlaug farin. Fyrir rúmum
tveim árum ætlaði Sigurlaug að fá
sér miðdegisblund, sem ekki er í
frásögur færandi. En þegar hún
ætlaði að stíga upp í rúmið sitt,
datt hún á gólfinu og mjaðmar-
brotnaði. Hún var óðara flutt í
Borgarspítalann og þar gert að
sárum hennar. Síðan hefur hún
ekki haft fótavist. Lengst ævinnar
var hún heilsuhraust, en hún bar
veikindi sín með hetjulund, var
þakklát öllum er glöddu hana og
veittu henni lið, þegar hún var
orðin ósjálfbjarga.
Nokkrum dögum fyrir andlátið
var yngri sonur Gísla læknis
fermdur. Þráði hún að taka þátt í
fermingarfagnaði unga piltsins,
og henni varð að ósk sinni. Naut
hún þess að geta verið með vina-
fólki sínu og hafði orð á því að hún
mundi lengi búa að þeirri gleði.
Stuttu síðar var hún öll.
f dag verður gerð útför Sigur-
laugar frá Þingeyrum í Austur-
Húnavatnssýslu, gamla kirkju-
staðnum hennar. Hlýjar kveðjur
og þakkir fylgja henni norður yfir
fjöllin. Vonandi er bjart yfir Þing-
inu í dag, því hvergi finnst mér
fegurra um að litast en af kirkju-
hólnum heima, þegar kyrrð hvílir
yfir byggðinni og sólin skín.
Innilegar samúðarkveðjur til
vina Sigurlaugar og vandamanna.
Ilulda Á. Stefánsdóttir