Morgunblaðið - 04.05.1983, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MAÍ 1983
Frjókorn fullkomleikans
- eftir dr. Jón Óttar
Ragnarsson, dósent
Eftir kvöldvorrósarolíu og
Scarsdale-kúr gat vart svo farið að
ekki sigldu nýjar töfraformúlur í
kjölfarið, enda er nú sá tími þegar
margir fara að huga að heilsunni
eftir langan vetur.
Nýjasta bólan á þessu sviði eru
hlómafrjókorn (ekki blómafræflar
eins og þessi afurð er kölluð I
auglýsingabæklingi) eða „Extra-
High Potency, High Desert Honey-
bee Pollens".
Með þessari bandarísku afurð
fylgja margvíslegir pésar á ís-
iensku og ensku sem fullvissa
mann um að nú sé fundin hin eina
sanna leið til fullkominnar heil-
brigði.
Þessi fæða er þannig til komin
að hunangsflugur sem bera frjó-
korn milli blómanna glutra niður
bróðurpartinum af þeim inni í
býkúpunni þar sem auðvelt er um
vik að safna þeim.
Frjókorn þessi má hæglega líta
á sem eins konar prófstein á varn-
ing sem einu nafni má nefna sér-
fæði, en er stundum kallað „holl-
efni“, „fæðubótarefni", „náttúru-
lækningalyf" o.m.fl.
Varningur af þessu tagi er ým-
ist alvöruafuróir á borð við hveiti-
kím og ölger eða töfraformúlur eins
og megrunarpillur ýmiss konar,
margvíslegar vitlaust samsettar
bætiefnapillur o.fl.
Sérfæðivörur eiga það sameig-
inlegt að þær eru oftast seldar I
sérfæóiverslunum, enda þótt sumar
þeirra finni sér jafnframt leið inn
í almennar matvöruverslanir.
Að meta sérfæði
Hvernig getur hinn almenni neyt-
andi metió hvort tiltekin afurð er
gagnleg eóa ekki?
Svarið er einfaldiega að hann
verður að líta á þær upplýsingar
um næringargildi sem gefnar eru
og reyna að átta sig á hve mikið
þær gefa af ráólögóum dagskömmt-
um af helstu bætiefnum.
Það er svo á ábyrgð framleið-
andans hvort hann veitir þær upp-
lýsingar sem nauðsynlegar eru um
hvort þær eru settar fram (á um-
búðum eða í bæklingum) á auð-
skilinn hátt.
f stuttu máli ætti neytandinn að
ión Óttar Ragnarsson.
reyna að fá svör við fjórum spurn-
ingum:
1. Eru upplýsingarnar aógengilegar?
2. Eru allar nauðsynlegar upplýs-
ingar gefnar?
3. Eru aöeins gagnlegar upplýsingar
gefnar?
4. Eru upplýsingarnar réttar?
Sé svarið við öllum þessum
spurningum jákvætt ætti það að
auka verulega tiltrú neytandans á
viðkomandi vöru.
„Ljóst er að framleið-
endur þessara frjóu
korna hafa svikist um
að gefa neytendum þær
lágmarksupplýsingar
sem þeir eiga heimtingu
á. Af þeim sökum er
ógerningur að meta
þessar pillur, hvað þá að
mæla með þeim á nokk-
urn hátt.“
Spurning 1
Eru upplýsingarnar aógengilegar?
f íslenska bæklingnum eru ítar-
legar upplýsingar um næringar-
gildi (að vísu á ensku) og eru þær
sýndar hér á síðunni til fróðleiks.
Eins og sjá má er um miklar upp-
lýsingar að ræða.
En það er ekki magnið sem ræð-
ur heldur gæðin. Segja má í stuttu
máli að allur þessi fróðleikur eigi
það sammerkt að afar erfitt er að
átta sig á honum, jafnvel fyrir
næringarfræðing.
Sem dæmi má nefna að magn
sumra efna er gefið upp, en ekki
annarra og er ekki að sjá að neinni
ákveðinni reglu sé fylgt í þeim
efnum. Svarið við spurningunni er
því nei.
Spurning 2
Eru allar nauðsynlegar upplýs-
ingar gefnar?
Þær upplýsingar sem eru nauösyn-
legar eru upplýsingar um magn allra
helstu bætiefna í einni pillu sem
hlutfall af ráðlögðum dagskammti
(RDS) fyrir fullorðið fólk.
Ekki í einu einasta tilviki eru
þessar upplýsingar gefnar upp.
Magn ýmissa bætiefna er að vísu
tíundað en aðeins sem tiltekið hlut-
fail af þyngd, en ekki sem hlutfall af
dagsþörf.
Ekki bætir úr skák að magn
þeirra bætiefna sem gefið er upp
er skráð í hinum undarlegustu
einingum, t.d. sem MicroG% (t.d.
þíamín) eða sem hlutfall af „ösku“
(t.d. einstök steinefni).
Að öllu samanlögðu er ljóst að
svarið við þessari spurningu er
einnig neikvætt.
Spurning 3
Eru aðeins gagnlegar upplýsingar
gefnar?
Enginn getur meinað framleið-
anda að gefa upp meiri upplýs-
ingar en hann er beðinn um og
Þessar ungu dömur efndu til hlutaveltu í Drekavogi 13 hér I bænum til ágóða
fyrir Hjálparstofnun kirkjunnar. — Brauð handa hungruðum heimi. — Þær
söfnuðu 854 krónum á hlutaveltunni. Þær heita Aðalheiður Una Sigurjóns-
dóttir og Sólveig Guðfinna Kjartansdóttir.
Fullt af snið-
ugum stælum
Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Leiksmiðjan Ringulreið sýndi
Ætt í Óðinsdælu
Lýsing: Einar Bergmundur
Hljóð: Benóný Ægisson
Leiðbeinandi: Rúnar Guðbrandsson
Leikhópur úr Menntaskólanum við
Hamrahlíð
Tveir aðrir umsagnaraðilar sem
hafa skrifað um uppákomu eða
leiksýningu Menntaskólans við
Hamrahlíð kölluðu sýninguna eins
konar mannkynssögu fyrir byrj-
endur og það er ágætlega orðað.
Fyrir leikhópnum vakir sem sé
greinilega að fara í gegnum þróun
mannsins um aldir á klukkutíma
og voru aðferðir hópsins nýstárleg-
ar og rösklegar. Að vísu hef ég ekki
séð aðrar uppákomur, sem þau
hafa verið með, en töluverð mun
þjálfun hans vera orðin og kom
það líka ágætlega fram á Ætt í
Óðinsdælu. Titillinn er sennilega
bara létt rugl, hann verður varla
skýrður nema sem hluti af yppá-
komunni allri. Fyrsta atriðið var
maðurinn á sínu frumstigi, eigin-
lega ekki risinn upp af fjórum fót-
um, en þó að byrja að bera sig eftir
því. Þetta var langdregið atriði
með miklum gólum og hljóðum en
líkamsræktarmenn hefðu fagnað
þeirri ágætu æfingu sem leikendur
fengu. Síðan fer maðurinn á stjákl
og hittir fyrir völvu, sem að vísu
sagði eintóma vitleysu 'og svör
mannsins eftir því. Ljómandi >
skemmtileg vitleysa samt. Stofu-
atriðið — allsnægarborðin, leið-
indin, tómleikinn, firrðin, var
fyrirferðarmest í sýningunni og
ófrumlegt en ansi vel heppnað og
margir leikaranna sýndu fyrirtaks
tilburði.
Síðan er yndið drepið a la Oscar
Wilde og hópurinn keifar af stað í
leit að betra mannlífi. Úti var
ævintýri og ómögulegt að segja
hvernig til tækist.
Þessi sýning var ákaflega
óhefðbundin menntaskólasýning
og að mörgu leyti skemmtilega
gerð og framin, þótt stælarnir
væru svona í það mesta. Leikar-
arnir voru Daníel Ingi Pétursson,
Dóra Magnúsdóttir, Halldór
Ólafsson, Helena Bragadóttir,
Hrönn Kristinsdóttir, Ólafur Guð-
mundsson og Svanbjörg Einars-
dóttir. Þau stóðu sig öll með meiri
eða minni sóma og Rúnar Guð-
brandsson á sjálfsagt býsna drjúg-
an þátt í því. Hins vegar þótti mér
heldur ömurlegt að vera á annarri
sýningu í jafn fjölmennum skóla
og Menntaskólanum við Hamra-
hlíð og áhorfendur hafa sjálfsagt
verið færri en tuttugu. Það væri
skaði ef leiklistaráhugi ungs fólks
væri kæfður með áhugaleysi.
Scarsdale-kúrinn
og raunhæf megrun
- eftir Laufeyju
Steingrímsdóttur
Mikið hefur verið rætt og ritað
um Scarsdale-kúrinn undanfarið,
og meðal annars hafa útgefendur
bókarinnar nýlega birt grein þar
sem þeir lýsa undrun sinni yfir
afstöðu minni til kúrsins. Ég tel
mér því ljúft og skylt að greina
nánar frá þeirri afstöðu, því
greinilegt er, að orð mín hafa mis-
skilist að einhverju leyti.
En athugum fyrst hver séu ein-
kenni góðra megrunarkúra. Góður
og skynsamlegur megrunarkúr
þarf fyrst og fremst að uppfylla
þrjú skilyrði: Hann þarf að virka,
hann þarf að veita holla fæðu, og
síðast en ekki síst, hann þarf að
stuðla að varanlegri megrun. Eins
og ég hef þegar nefnt í fyrri um-
sögn minni um Scarsdale-kúrinn,
þá uppfyllir hann tvö fyrstu skil-
yrðin með nokkrum ágætum.
Hann virkar, því meðan á tveggja
„Góður og skynsamleg-
ur megrunarkúr þarf
fyrst og fremst að upp-
fylla þrjú skilyrði: Hann
þarf að virka, hann þarf
að veita holla fæðu og
síðast en ekki síst, hann
þarf að stuðla að varan-
legri megrun.f<
vikna kúrnum stendur má búast
við að tapa allt að 2—4 kílóum af
fituvef, og henn veitir holla fæðu
þar sem fita og sykur eru fyrst og
fremst skert á kúrnum. En þegar
röðin kemur að þriðja, og jafn-
framt veigamesta atriðinu, hef ég
hins vegar nokkra gagnrýni fram
að færa. Ástæða þessarar afstöðu
er fyrst og fremst sú, að í bókinni
er raunverulegur árangur tveggja
vikna kúrsins stórlega ýktur. Fátt
kemur sér verr fyrir feitt fólk,
sem ítrekað hefur reynt að grenn-
ast, en að sjá ekki þann árangur
sem kúrinn lofar. Afleiðing þess
verður oftast vonbrigði með eigin
frammistöðu, sjálfsfyrirlitning og
uppgjöf. Raunhæft takmark, sem
einstaklingurinn hefur möguleika
á að ná, er því eitthvað mikilvæg-
asta atriði í megrun.
Rösku og tápmiklu fólki er það
eiginlegt að vilja drífa hlutina í
gegn í eitt skipti fyrir öll, hvort
sem um er að ræða megrun eða
aðra óskemmtilega iðju. Margra
mánaða meinlætalíf er ekki
skemmtileg framtíðarsýn, og því
ekki óeðlilegt að fólki fallist
hreinlega hendur standi það
frammi fyrir slíkum dómi. Kven-
maður, sem ætlar sér að tapa 10
kílóum, má t.d. eiga von á að vera
a.m.k. 10 vikur að ná því takmarki,
karlmaður ef til vill nokkuð skem-
ur. Sem betur fer þarf megrun þó
ekki að felast í neinum meinlæta-
lifnaði. Það er að vísu nauðsynlegt
að venja sig af nokkrum ósiðum,
Enn um misskilning manneldis- og næringarfræöinganna:
Scarsdale leggur áherslu á
að fólk verði grannt alla ævi
- nokkur orð frá
útgefendum
Greinilegt er að útgáfa bókar-
innar Scarsdale-kúrinn hefur vak-
ið mikla athygli. Líður vart sá
dagur að ekki séu ein eða fleiri
blaðagreinar um kúrinn í Morgun-
blaðinu. Sýnist okkur að langt sé
síðan að bók var sýndur sá sómi
hér. Viljum við fyrst af öllu þakka
ýmislegt, sem þau Laufey Stein-
grímsdóttir og Jón Óttar Ragn-
arsson hafa bent á í sambandi við
kúrinn.
Hinsvegar er greinilegt að bæði
tvö misskilja tilgang Scarsdale-
megrunarkúrsins, — en hann er
að losa fólk við aukakílóin þannig
að það nái sinni kiörþyngd og
verði grannt alla ævi. A þetta atriði
leggur höfundur mikla áherslu í
bókinni. Að hans mati er það ekki
aðalatriðið að léttast skyndilega
til þess eins að falla f sama farið
að nýju. Hann leggur áherslu á að
fólk grennist fljótt með því að fara
nákvæmlega eftir 14-daga aðal-
kúrnum, sem síðan er fylgt eftir
með fæði sem hann nefnir Haltu-
þér-grönnum, auk nokkurra kúra
sem bjóða fjölbreyttan, en hita-
einingasnauðan mat.
Það sem gert hefur Scarsdale-
kúrinn svo vinsælan sem raun ber
vitni er einmitt þetta: Grundvall-
arkúr sem virkar, — og í kjölfar
hans holl og bragðgóð fæða. Að
sjálfsögðu er hvergi látið í það
skína að hér sé um neinskonar
töfrakúr að ræða. Það er undir