Morgunblaðið - 21.05.1983, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. MAÍ 1983
í staðlnn íyrir tvlst og grisju
Tork á
vinnustað
Tork þurrkurnar eru
sérstaklega íramleiddar
fyrir atvinnulííið, hvort
sem um er að rœða
olíuþurrkur, þurrkur fyrir
elektrónisk tœki, þurrkur
fyrir eldhús og mötu-
neyti, verkstœðisþurrkur
eða afrafmagnaðar
þurrkur fyrir tölvur, ljós-
nœma hluti og ljós-
myndatœki
Hafðu samband við
söludeild okkar og íóðu
upplýsingar um Tork
þurrkur, sem hœfa
þínum vinnustað.
9
>
cdfe asiaco hf
Vesturgötu 2, P.O.
Box 826, 101 Reykjavík
sími 26733
Eru tilvísanir heimilis-
lækna gagnslausar?
Greinargerð frá sérfræðingum og framkvæmdastjórn Hjartaverndar
Að undanförnu hafa í fjölmiðl-
um orðið nokkrar umræður og
skrif um starfsemi Rannsóknar-
stöðvar Hjartaverndar vegna
fréttar um þing Félags íslenskra
heimilislækna 26. marz síðastlið-
inn. Sérfræðingum Hjartaverndar
og framkvæmdastjórn finnst því
ástæða til að koma á framfæri eft-
irfarandi upplýsingum um starf-
semi rannsóknarstöðvarinnar.
Hóprannsókn
Hjartaverndar
Hjartavernd er landssamtök
hjarta- og æðarverndarféiaga á
íslandi. Rannsóknarstöð Hjarta-
verndar tók tii starfa haustið
1967. Hófst þá umfangsmikil far-
aldsfræðileg hóprannsókn sem
enn stendur yfir. Hinn vísindalegi
tilgangur hennar er að finna byrj-
unarstig hjarta- og æðasjúkdóma,
og ýmissa annarra sjúkdóma, t.d.
gláku, sykursýki o.fl., finna al-
gengi þeirra, nýgengi og áhættu-
þætti. Stöðin tók ýmsa nýja tækni
í sína þjónustu svo sem sjálfvirk-
an efnamæli og notkun tölvu við
gerð sjúkraskráa og skýrslna.
Þessi hóprannsókn var skipu-
lögð af sérfræðingum Hjarta-
verndar þ.á m. tölfræðingi. Frá
upphafi hefur Alþjóðaheilbrigð-
ismálastofnunin fylgst með rann-
sókninni og oft sent sérfræðinga
sína hingað til að kynnast gangi
rannsóknarinnar.
Að því er varðar Islendinga
voru upplýsingar af þessu tagi
mjög takmarkaðar þegar Hóp-
rannsókn Hjartaverndar hófst.
Haldgóðar upplýsingar um út-
breiðslu sjúkdóma og áhættuþætti
er þeim tengjast eru hins vegar
mikilvægar til þess að unnt sé að
beita varnaraðgerðum á skynsam-
legan hátt. Ástæða er til að benda
á, að niðurstöður hliðstæðra rann-
sókna erlendis koma að takmörk-
uðum notum hér, þar eð algengi
sjúkdóma og áhættuþátta þeirra
getur verið mjög breytileg milli
þjóða. Nú liggja hins vegar fyrir
margvíslegar niðurstöður í þessu
efni úr Hóprannsókn Hjarta-
verndar, sem birtar hafa verið í
um 100 vísindalegum ritgerðum
eða greinum í innlendum og er-
lendum læknisfræðiritum, auk
fjölda fræðslugreina fyrir al-
menning. Flestum þessara rita
hefur verið dreift til innlendra og
erlendra aðila, svo sem sjúkra-
húsa, heilsugæslustöðva, heimil-
islækna og helstu bókasafna. Á
dreifingarskrá eru um 250 inn-
lendir einstaklingar og stofnanir.
Tilvísanir heimilis-
lækna til Hjartaverndar
Fyrir utan hina vísindalegu
hóprannsókn er annar en miklu
minni þáttur í starfsemi Rann-
sóknarstöðvar Hjartaverndar,
sem er sérfræðileg þjónusta við
fólk sem þangað er vísað af heim-
ilislæknum.
Um þennan þátt í starfsemi
stöðvarinnar segir svo orðrétt í
fréttatilkynningu frá Félagi ís-
lenskra heimilislækna, sem send
var fjölmiðlum fyrir áðurnefnt
þing: „Ástæðulaust er að senda
fólk í umfangsmiklar rannsóknir,
t.d. hjartaafrit, öndunarpróf,
röntgenmynd af hjarta og lungum,
sykurþolspróf eða blóðrannsóknir.
Engu að síður er um 1.500 menn
sendir með tilvísanir til Hjarta-
verndar í slíkar rannsóknir; rann-
sóknir sem koma ekki að neinum
vísindalegum notum og eru ekki
til neins gagns fyrir einstakling-
inn sjálfan. Hér er því eytt mikl-
um fjármunum, lauslega áætlað
4—5 milljónum króna á ári, án
gildra læknisfræðilegra raka.“
í samningi heimilislækna við
Sjúkrasamlag Reykjavíkur segir
m.a. um tilvísanir til sérfræðinga:
„Öllum læknum sem starfa fyrir
samlagið, er skylt að gæta alls
sparnaðar í tilvísun til sjúkrahúsa
og sérfræðinga ..." (5. gr.) og
„Heimilislækni er heimilt að vísa
sjúklingum sínum á kostnað S.R.
til rannsóknar og aðgerða, sem
ekki teljast innan starfsviðs heim-
ilislæknis" (9. gr.).
í siðareglum lækna (1978) segir
svo um samband læknis og sjúkl-
inga: „ef ekki er á hans færi að
framkvæma nauðsynlega rann-
sókn eða aðgerö, skal hann í sam-
ráði við sjúklinginn undandrátt-
arlaust leita fulltingis lækna eða
stofnana, sem geta hjálpað til að
leysa vanda sjúklingsins."
Niðurstöður rannsókna sér-
fræðinga Hjartaverndar eru send-
ar tilvísandi lækni, sem er því í
aðstöðu til að meta gagnsemi
þeirra.
Það er skoðun sérfræðinga
Rannsóknarstöðvar Hjartavernd-
ar, að ummæli um gagnsleysi
þessara tilvísana séu með öllu
órökstudd.
Fjöldi þeirra einstaklinga, sem
vísað hefur verið til rannsóknar á
Rannsóknarstöð Hjartaverndar sl.
5 ár, hefur verið á bilinu
1.000-1.400 árlega.
Heildargreiðsla Trygginga-
stofnunar ríkisins og Sjúkrasam-
lags Reykjavíkur vegna þessarar
þjónustu var sl. reikningsár (1.7.
'81-30. 6. ’82) kr. 1.300.000 en
þessar tekjur ganga inn í rekstur
stöðvarinnar.
Til frekari glöggvunar á þessum
þætti starfsemi stöðvarinnar þyk-
ir rétt að birta hér yfirlit um
niðurstöður rannsókna á þeim ein-
staklingum sem vísað var til
stöðvarinnar í marzmánuði
síðastliðnum. Alls var 144 ein-
staklingum, 82 körlum og 62 kon-
um, vísað til rannsóknar. Flestir
voru á aldrinum 40—70 ára.
Sjúkdómsgreiningar, sem þessir
einstaklingar fengu að lokinni
rannsókn, eru sýndar á eftirfar-
andi töflu:
sjúklingum og skert sykurþol eða
sykursýki hjá 9.
í þremur tilvikum komu fram á
röntgenmynd breytingar sem
vöktu grun um æxli og var þeim
öllum vísað til framhaldsathugun-
ar.
Meðal 33 einstaklinga, sem
flestir voru í yngsta aldursflokkn-
um, greindist enginn sjúkdómur,
nálægt sextán manns hafði eina
sjúkdómsgreiningu, en um fjörtíu
höfðu tvær greiningar og aðrir
fleiri.
Meðfylgjandi tafla rennir ekki
stoðum undir þá fullyrðingu að
verið sé að vísa „heilbrigðu" fólki í
„gagnslausar" rannsóknir eins og
haldið var fram í fyrrnefndri
fréttatilkynningu.
Það er miður hvernig starfsemi
Rannsóknarstöðvar Hjartavernd-
ar hefur verið ósmekklega dregin
inn í þessa, að því er best verður
séð, ómaklegu gagnrýni Féiags ís-
lenskra heimilislækna á eigin fé-
laga.
Sjúkdómsgreining
Kransæðasjúkdómar
Hjartastækkun
Aðrir hjartasjúkdómar
Háþrýstingur
Slagæðasjúkdómar í fótum
Kdlkun í meginslagæð
Sjúkdómar í bláæðum
Hækkuð blóðfita
Sykursýki
Skert sykurþol
OfflU
Blóðskortur
Hækkuð þvagsýra
Blóð í þvagi
Þvagfærasýking
Stækkun á skjaldkirtli
Gláka
Vöðvabólgur
Lungnaþemba
Lungnakvef
Aðrir lungnasjúkdómar
Grunur um æxli í lunga
Þindarslit
Ýmsir sjúkdómar
Engin sjúkdómsgreining
Karlar Konur Alls
(82) (62) (144)
5 3 8
6 1 7
6 5 11
14 4 18
2 1 3
2 2 4
1 12 13
7 4 11
1 - 1
5 3 8
24 15 39
- 2 2
8 5 13
1 3 4
— 2 2
— 2 2
3 — 3
7 9 16
2 1 3
- 1 1
1 2 3
2 1 3
1 — 1
3 4 7
22 11 33
Fjöldi sjúkdómsgr. alls
101
82
183
Fjöldi sjúkdómsgreininga er
meiri en fjöldi sjúklinga þar sem
allmargir höfðu fleiri en eina
greiningu. Sjúkdómsgreiningar,
sem tengjast hjarta- og æðakerfi
voru alls 64. Tveimur var vísað í
framhaldsrannsókn með hjarta-
þræðingu af þeim átta sjúklingum
sem höfðu kransæðasjúkdóm, 49
ára konu og 65 ára karli, 18 reynd-
ust hafa of háan blóðþrýsting,
hækkuð blóðfita fannst hjá 11
Aukin þörf á rannsókn-
um kransæðasjúkdóms
Sé litið til aðstæðna í þjóðfélag-
inu í dag, hefir aldrei verið meiri
ástæða til hjarta- og æðarann-
sókna meðal almennings. Skulu
hér nefndar nokkrar veigamiklar
ástæður:
1) Á seinni árum sýna heilbrigð-
isskýrslur að um !ó hluti —
einn þriðji hluti — mannsláta
hér á landi er af völdum krans-
æðasjúkdóms. Nokkur lækkun
hefir orðið á dánartiðni bæði
karla og kvenna í hjarta- og
æðasjúkdómum hérlendis árin
1971—1980 (karlar: um 7—8%,
konur: 15%, uppl. landlæknis.)
en nauðsyn áframhaldandi bar-
áttu við þessa sjúkdóma er
augljós.
2. Samkvæmt algengistölum
Hjartaverndar má ætla að um
tíundi hver íslendingur á aldr-
inum 35—64 ára hafi krans-
æðasjúkdóm. Meðal eldra fólks
er tíðni þessi enn meiri. Fjöldi
þessara sjúklinga skiptir því
þúsundum.
3) Á seinni árum eru fram-
kvæmdar með hjartaþræðingu
aðgerðir til útvíkkunar á
þrengdum kransæðum í sí-
auknum mæli. Koma þessar að-
gerðir í stað skurðaðgerða, sem
voru fólgnar í því að nýjar æð-
ar voru græddar í stað stíflaðra
kransæða. Telja má, að þessar
nýju aðgerðir marki tímamót í
meðferð kransæðasjúkdóms.
Auðsætt er að læknar þurfa að
skerpa mjög sjúkdómsgrein-
ingu sína með tilliti til krans-
æðasjúkdóms, þar eð útvíkkun-
araðferðin með hjartaþræð-
ingu kemur venjulega ekki að
notum nema kransæðastífla
hafi ekki myndast.
4) Hóprannsóknir undanfarinna
áratuga hafa mjög aukið þekk-
ingu manna á kransæðasjúk-
dómum og gert kleift að beita
varnaraðgerðum sem virðast
ætla að bera góðan árangur.
Dánartíðni í þessum sjúkdóm-
um hefur lækkað verulega í
nokkrum löndum í kjölfar að-
gerða sem beinst hafa gegn að-
aláhættuþáttum þessara sjúk-
dóma: háþrýstingi, hækkaðri
blóðfitu og sígarettureyking-
um.
Þekktir áhættuþættir krans-
æðasjúkdóms skýra þó ekki
nema um helming dauðsfalla í
þessum sjúkdómi. Það er því
þörf fyrir áframhaldandi hóp-
rannsóknir á þessu sviði.
5) Um þessar myndir er að hefj-
ast rannsókn á vegum Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar
til að kanna breytingar á tíðni
kransæðastíflu í mörgum lönd-
um næstu 10 ár, svo og orsakir
þeirra („Monica“-rannsókn).
Rannsóknarstöð Hjartavernd-
ar hefur verið falið af Alþjóða-
heilbrigðismálastofnuninni og
heilbrigðisyfirvöldum hér að
annast þessa rannsókn hér á
landi. Verður á næstunni skýrt
nánar frá þessari rannsókn í
fjölmiðlum.