Morgunblaðið - 28.05.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1983
Frysting þorskflaka hefur dregizt sam-
an um 42,6% á síðustu þremur árum
Ágúst Klygenring, fonnaður stjórnar SH ( ræðustól. Við hlið hans situr Jón
Páll Halldórsson, frá ísafirði.
Rœða Agústs
Flygenring, stjórn-
arformanns SH á að-
alfundi félagsins
Góðir fundarmenn.
Að venju legg ég fram skýrslu
stjórnar, en hún ásamt reikning-
um hefur verið afhent fundar-
mönnum.
óþarft er fyrir mig að ræða ein-
stök atriði um rekstur og afkomu
SH. Það munu framkvæmdastjór-
ar fyrirtækisins heima og erlendis
gera hér á eftir. Hins vegar vil ég
í örfáum orðum fjalla um stöðu
hraðfrystiiðnaðarins í Ijósi liðins
árs og þeirrar þróunar, sem virð-
ist blasa við.
Afar óhagstæð þróun
í frystingu
Árið 1982 mun heildarfram-
leiðsla frystra sjávarafurða á fs-
iandi hafa verið rúmlega 130 þús-
und smálestir, þar af var fram-
leiðsla frystihúsa innan SH rúm-
lega 90 þúsund smálestir. Var um
nokkra aukningu að ræða frá ár-
inu á undan. En hvað sem þvi líður
átti sér stað afar óhagstæð þróun
í frystingunni, sem var mikil og
hlutfallsleg aukning í frystingu
karfa á sama tíma, sem frysting á
þorski, flökum og blokkum gekk
stórlega saman. Árið 1982 var
frysting þorskflaka og blokk hjá
SH aðeins 26.758 smálestir, sem
var 9.849 smálestum eða 26,9%
minna en árið áður. Fyrir aðeins
þremur árum var þessi frysting
hjá SH 46.608 smálestir. Þannig
að á aðeins þriggja ára tímabili
hefur þorskflaka- og blokkafryst-
ing hjá okkur dregist saman um
hvorki meira né minna en 19.850
smálestir eða 42,6%.
Á sama tíma eykst frysting
karfaflaka og blokka, sem er
helmingi verðminni fisktegund í
framleiðslunni, um hvorki meira
né minna en 8.891 smálestir eða
71,0% og er komin í 21.404 smá-
lestir á sl. ári. Árið 1982 var hlut-
fall þorskflakanna í frystingu
flaka komið niður í 37,2% á sama
tíma, sem karfinn var kominn i
29,8%.
Þetta er mjög alvarleg þróun
fyrir hraðfrystiiðnaðinn í marg-
þættu tilliti og spáir ekki góðu um
framtíðina verði hér ekki breyting
á til hins betra hvað þorskaflann
áhrærir. Þótt hagstæðari vinnsla í
salt hafi haft nokkur áhrif á að
minna fór af þorski í frystingu ár-
ið 1982, er þó meginorsakar að
leita í verulega minni þorskafla en
1981 og stórauknum veiðum á
karfa vegna breyttrar samsetn-
ingar í fiskiskipaflota lands-
manna. Á örfáum árum hefur tog-
urum fjölgað úr nokkrum tugum
skipa í yfir hundrað skuttogara.
Þetta eru fjármagnsfrek og dýr
skip, sem útheimta það að vera í
gangi allt árið um kring. Á sama
tíma hefur það verið ríkjandi
stefna stjórnvalda og allra stjórn-
málaflokka að tryggja fulla at-
vinnu.
Þetta ásamt fleiru jafngildir því
að á hendur útgerðar og fisk-
vinnslu hefur verið gerð sú krafa
að halda fyrirtækjum í stöðugum
rekstri. í minnkandi þorski hefur
veiðin því beinst að þeim fiskteg-
undum sem helst hefur verið að fá,
auk þess sem veiðar einstakra
fisktegunda eru árstíðabundnar.
Meiri karfi en á
sama tíma í fyrra
Um 90% karfaaflans fór í fryst-
ingu. Sem þýðir einfaldlega það,
að ef frystihúsin hefðu ekki axlað
þá byrði með stórauknu og kostn-
aðarsömu sölu- og markaðsstarfi,
birgðaaukningu o.fl. að taka við
svo til öllum karfábum til fryst-
ingar, hefði allur togaraflotinn
stöðvast í 2—3 mánuði á ári. Það
sem af er þessu ári eru SH-húsin
búin að frysta meiri karfa en á
sama tíma í fyrra. Mér finnst rétt
að undirstrika þetta hér og nú, því
það kemur alltof sjaldan fram,
hve þýðingarmiklu hlutverki
frystihúsin og sölusamtökin gegna
í þessum efnum. — f erfiðri mark-
aðsstöðu, því markaðir eru fáir og
takmarkaðir fyrir karfa, hefur SH
og þeir starfsmenn okkar, sem um
þessi mál fjalla, skilað ómetanleg-
um árangri. En þrátt fyrir það er
við gífurlegan vanda að glíma
vegna hinnar miklu karfafryst-
ingar. Vegna þessa hefur stjórn
SH séð sig tilknúna til að banna
frystingu á karfa í Rúss-
lands-pakkningar frá og með 1.
júlí nk.
Sú þróun í aukna frystingu
karfa, og samdráttur í þorski,
kemur mismunandi út fyrir ein-
stök frystihús, fer það eftir ýmsu,
en í það heila tekið kemur það illa
út fyrir heildina.
Á síðasta stjórnarfundi ræddi
einn stjórnarmanna um það, hvort
ekki væri rétt, að SH tæki upp
óformlegar viðræður við LÍÚ og
sjómannasamtökin um, hvernig
ætti að mæta þeim vanda, sem við
blasir í útgerð og fiskvinnslu, ef
svo heldur áfram í fiskveiðum og
aflasamsetningu sem margt bend-
ir til. Tel ég rétt, að slíkar viðræð-
ur frystihúsmanna við umrædda
aðila eigi sér stað hið fyrsta. Ég
hefi orðið nokkuð langorður um
fiskveiðar og vinnslu.
Er það skiljanlegt, því þetta
hvoru tveggja verður ekki aðskilið,
svo vel sé.
Mér virðist að þörf sé fyrir auk-
ið og nánara samstarf á milli
þessara aðila. Þótt samskipti milli
einstakra manna á þessum vett-
vangi hafi verið ágæt á umliðnum
árum, hafa þau ekki verið nægi-
lega víðtæk og skipuleg.
Sagt er, að sókn sé besta vörnin.
Aðilar í sjávarútvegi og fiskiðnaði
þurfa að tileinka sér þá baráttuað-
ferð, ef þeir ætla ekki að verða
undir í hinni hörðu og breyttu
hagsmunabaráttu, sem nú á sér
stað á öllum sviðum íslensks þjóð-
lífs.
Stöðugur barningur í
afkomu frystihúsanna
Um stöðu frystiiðnaðarins vil ég
að öðru leyti segja þetta.
Verðbólgan hérlendis hefur
leikið atvinnuvegi landsmanna
grátt og þá ekki hvað síst fisk-
iðnaðinn. Vegna hennar hefur ver-
ið um stöðugan barning að ræða í
afkomu frystihúsanna og oft undir
hælinn lagt hvort unnt væri að
halda rekstri þeirra áfram. Hefur
þetta verið oft á tíðum óþolandi
ástand. Er hart að þurfa að viður-
kenna að góður árangur í sölumál-
um erlendis hefur vegna óáranar í
efnahagsmálum íslendinga verið
þurrkaður út svo til umsvifalaust.
Afleiðingarnar hafa því orðið
gengisfellingar og gengissig, sem
hafa leyst vandann tímabundið
vegna þess að viðeigandi ráðstaf-
anir hafa ekki verið gerðar til að
slíta úr samhengi sjálfvirk verð-
bólguhvetjandi kerfi verðlags og
kaupgjalds og núna síðustu árin
áhrif verðtryggingar lánsfjár-
magns á afkomu atvinnuveganna.
Nú blasir við 80—100% verð-
bólga. Er hún þeirrar stærðar að
verði ekkert róttækt gert, blasir
við stöðvun fjölda fyrirtækja, sem
rísa hvorki undir hinum gífurlegu
launakostnaðar- eða fjármagns-
kostnaðarhækkunum.
Ber að treysta því að stjórnvöld
geri viðeigandi ráðstafanir, jafn-
framt því sem allur almenningur
skilji hvað í húfi er.
Styrkja verður stöðu atvinnu-
veganna og draga úr ofþenslu hins
opinbera. Verðbólgan verður að
hjaðna og hin mikla spenna, sem
óeðlileg eftirspurn eftir vinnu og
þjónustu hefur myndað, verður að
minnka.
Við verðum að komast út úr
kröfugerðarþjóðfélaginu yfir í
þjóðfélag uppbyggingar og jafn-
vægis.
SH brautryðjandi í
sölu- og markaðsmálum
Á sl. ári steig SH merkilegt spor
í forystuhlutverki sínu, sem
brautryðjandi í markaðs- og sölu-
málum frystra sjávarafurða frá
íslandi á erlendum mörkuðum.
Tekin var í notkun i október sl.
frystigeymsla í Grimsby og unnið
að uppsetningu véla og tækja fyrir
frekari vinnslu og innpökkun í
verksmiðju Icelandic Freer.ing
Plants Ltd. á sama stað. Með
þessu og söluskrifstofunni, sem nú
er flutt til Grimsby, er SH búin að
koma sér fyrir með aðstöðu innan
veggja Efnahagsbandalags Evr-
ópu, en innan þess eru 260 milljón-
ir íbúa. Spánn ekki meðtalinn.
Fyrir þá, sem vilja vera í takt við
tímann og helst á undan, er
óhjákvæmilegt að taka einhverja
áhættu og byrðar í upphafi. Það
gerum við örugglega með þessari
uppbyggingu í Grimsby í dag, en
sé til lengri tíma tekið og þeirrar
skyldu, sem hlýtur að hvíla á sam-
tökum eins og SH, um að láta
einskis ófreistað og leita jafnan
nýrri og betri úrræða í sölu-
málum, er uppbyggingin í
Grimsby í rökréttu samhengi við
forystu SH í þessum málum í for-
tíð og framtíð.
Ég þakka þeim, sem að þessu
verki hafa staðið.
Veðráttan í vetur hefur tafið útivinnuna
Jón Gunnars-
son smiður slit-
inn frá söginni
„Glöggt er smiðs augað,“ segir
máltækið næstum því, „og stöðug
höndin“, mætti að ósekju bæta við.
í fyrrverandi skreiðarskemmu ís-
bjarnarins á Seltjarnarnesi og nú-
verandi eign Péturs Snæland hitti
Mbl. fyrir smiðinn Jón Gunnars-
son, önnum kafinn við að saga
þilplötur í heldur fráhrindandi vél,
fyrir leikmann a.m.k. Jón lét komu
okkar ekki raska ró sinni og hélt
áfram að saga. Puttarnir fylgdu
fimlega með ekki meira en senti-
meter frá urrandi hjólinu. Greini-
lega einn af þessum mönnum sem
fellur ekki verk úr hendi.
„Nei, ég hef ekki misst putta
ennþá. En einu sinni munaði ekki
miklu. Það þýðir ekki að vera að
leiða hugann að þessum mögu-
leika, nema maður vilji saga allt
með gamla laginu."
Jón er einn af rösklega 600
smiðum í Reykjavík. Við spurðum
hann hvort hann gæti sagt oytur
eitthvað um atvinnuástandið hjá
smiðum almennt í höfuðborginni.
„Menn tala um að vinna hafa
dregist saman. Ég skal ekki
segja, sjálfur hef ég nóg að gera.
En veðráttan í vetur hefur verið
leiðinleg og gert það að verkum
að menn hafa ekki getað sinnt
þeim verkefnum sem fyrir hendi
eru.“
— Eru smiðir hamingjusamir
menn, Jón. Þeir virðast yfirleitt
vera svo djúpt sökknir í vinnu
sína, eins og ekkert annað komist
að. Éins og þú áðan? (Jón hafði
kveikt sér í vindlingi og var tek-
inn að spjalla við okkur.)
„Uss, þetta er algjör þrældóm-
ur. Hjá útivinnandi smiðum sér-
staklega. f rauninni má skipta
smiðum í tvo hópa. Það er „upp-
mælingaaðalinn", það er að segja
þeir sem vinna myrkranna á milli
við mótauppslátt, og hinir sem
eru að dunda sér inni, ýmist I
tímavinnu eða uppmælingu. Per-
sónulega finnst mér uppsláttar-
vinna einhæf og frekar leiðinleg.
Ég hef reynt að forðast hana í
seinni tíð. Það er meiri fjöl-
breytni í innismfðinni og því er
hún skemmtilegri að mfnu mati.
Maður rekur sig alltaf á ný og ný
vandamál sem gaman er að glíma
við. En ég hef enga trú á því að
smiðir séu hamingjusamari en
gerist og gengur."
- GPA.
Jón Gunnaroson smiður við sögina.