Morgunblaðið - 26.06.1983, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 1983
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 18 kr. eintakið.
Háð hefur verið frelsis-
stríð í Afganistan síðan
sovéski herinn réðst inn í
landið í desember 1979.
Kremlverjar ákváðu að her-
nema Afganistan til að „verja
sósíalískan ávinning fólksins"
svo að notað sé svipað orðalag
og Brezhnev brúkaði 1968
þegar hann sendi óvígan her
Varsjárbandalagslanda inn í
Tekkóslóvakíu. Þá varð
Brezhnev-kenningin til en
hún á að réttlæta rétt
Kremlverja til að hlutast til
um málefni annarra þjóða
með hervaldi telji þeir völd
sósíalista í viðkomandi landi í
hættu. Innrásin í Afganistan
markaði þó tímamót að því
leyti að Rauði herinn var
sendur inn í hlutlaust ríki og
utan hernaðarbandalaga.
Brezhnev-kenningin er því
ekki bundin við það sem frá
lyktum síðari heimsstyrjald-
arinnar hefur verið kallað
„áhrifasvæði" Sovétríkjanna.
Afganir heyja ekki „þjóð-
frelsisstríð" heldur baráttu
fyrir sönnu frelsi. „Þjóðfrelsi"
er kommúnistaorð hér á landi
sem annars staðar. „Þjóð-
frelsisstríð" eru að skapi
kommúnista eins og til dæmis
stríð Norður-Víetnama í
Suður-Víetnam, það var
„þjóðfrelsisstríð". Því lauk
einnig með því að „fjögur F“
heimskommúnismans, fjölda-
morð, fangelsanir, fátækt og
fjöldaflótti, tóku við þegar
Assil segír: „Kommúnistar
verða kannski grimmari og
harðskeyttari eftir því sem
austar dregur í heiminum, en
þeir eru samt alls staðar eins.
Þeir eru tilbúnir til að svíkja
þjóð sína í hendur Kremlverj-
um, hvað svo sem þeir segja
og hvernig sem þeir láta. Þeir
laga sig að aðstæðum í ein-
stökum löndum, en hugmynd-
afræðin er sú sama, bækurn-
ar sem þeir lesa þær sömu og
aðferðirnar í raun þær sömu.
Treystið ekki kommúnistum.
í sextíu og tvö ár létust
kommúnistar vera vinir Af-
ganistan. Sjáið hvernig þeir
fara nú með þjóðina. Þeir
hafa drepið eina til eina og
hálfa milljón, þrjár milljónir
hafa flúið til Pakistan og
rúmlega ein milljón til íran
Tilgangurinn með blóðbaðinu
er augljós: í fyrsta lagi aí
komast að olíulindunum við
Persaflóa, lífæð Vesturlanda,
sem er í eldlínunni gegn fólk-
inu og því ekki auðvelt að tala
um „þjóðfrelsisstríð" Afgana?
Þessari spurningu er beint til
þeirra sem vilja „þjóðfrelsi" á
Islandi. 17. júni-forystugrein
Svavars Gestssonar, for-
manns Alþýðubandalagsins,
lauk með þessum orðum í
Þjóðviljanum fyrir rúmri
viku: „Hér þarf að skapa
grundvöll fyrir ríkisstjórn og
pólitíska samíylkingu sem
hefur þjóðfrelsið í öndvegi. Sú
kemur tíð.“ Megi sú tíð aldrei
koma að íslendingar búi við
„þjóðfrelsi" heimskommún-
ismans.
Mohamed Ayub Assil segir
meðal annars: „Málum var
þannig komið hjá okkur að
Sovétmenn voru búnir að
smeygja sér alls staðar inn.
Þeir lögðu sérstakt kapp á að
fá sem mestan fjölda af ungu
fólki til náms og innrætingar
í Sovétríkjunum, fyrst 400 á
kring. En þið eruð í NATO,
við vorum hlutlausir og utan
bandalaga og töldum okkur
trú um að með einhvers konar
jafnvægislist myndum við
geta lifað í sátt og samlyndi
við hinn volduga nágranna.
Kremlverjar töluðu líka bara
um viðskipti, frið og vináttu
þegar þeir ræddu við okkur.“
Og hvað getum við íslend-
ingar gert til að létta undir
með Afgönum í baráttu
þeirra fyrir frelsi. Um það
sagði hinn landflótta afg-
anski gestur: „Þið getið veitt
okkur stuðning á alþjóða-
vettvangi eins og í Sameinuðu
þjóðunum. Þið getið styrkt
okkur fjárhagslega, sent
okkur hjúkrunargögn, fatnað
og mat. En síðast en ekki síst
getið þið styrkt okkur með því
að standa vörð um eigið frelsi
og sjálfstæði. Bendið fólki á
þær hörmungar sem við meg-
um þola af því að við sættum
okkur ekki við ófrelsið. Við
urðum fórnardýr miskunnar-
lausrar grimmdar. Standið
öflugan vörð gegn útsendur-
um heimskommúnismans og
sýnið varkárni í samskiptum
við Sovétríkin."
Morgunblaðið hvetur ríkis-
stjórn íslands til að veita
frelsisbaráttu Afgana ein-
dreginn stuðning hvar sem
færi gefst. íslenskar hjálpar-
stofnanir eiga að láta Afgön-
um í té værðarvoðir, fatnað,
matvæli og hjúkrunargögn.
Síðast en ekki síst verðum við
að standa öflugan vörð um
eigið sjálfstæði. í engu má
slaka á varðstöðunni gegn
„þjóðfrelsisöflunum“ í hvaða
mynd sem þau birtast innan
lands og utan. Aðeins með því
verndum við frið með frelsi.
Frelsi Afgana
og „þjóðfrelsi“
sigurvegararnir frá Hanoi
náðu öllu landinu undir ein-
ræðisstjórn sína.
í Morgunblaðinu birtist í
dag viðtal við landflótta Afg-
ana, Mohamed Ayub Assil,
sem dvaldist hér á landi fyrir
skömmu og hitti meðal ann-
arra Geir Hallgrímsson,
utanríkisráðherra. Draga má
lærdóm af lýsingum Assil
ekki síst þegar hann ræðir um
kommúnista og þá staðreynd
að þeir eru alls staðar eins.
og í öðru lagi að ná undir sig
auðlindum Afganistan."
Við hljótum stundum að
staldra við Vesturlandabúar
og velta því fyrir okkur hvaða
ástæða er fyrir því að við er-
um ekki daglega og rækilega
minnt á blóðbaðið í Afganist-
an eins og Víetnam-stríðið
fyrr á árum og átökin í Mið-
Ameríku nú. Er ástæðan
kannski sú að það er Rauði
herinn með aðstoð Kúbu-
manna, Víetnama og Búlgara
ári, síðan 600 og loks 800. Um-
svifin í sendiráði þeirra voru
mikil, þar voru 700 manns á
sama tíma og það voru aðeins
4 í sendiráði Afganistan í
Moskvu.
Mér er sagt, að Sovétmenn
hafi marga í sendiráði sínu
hér í Reykjavík. Þið skulið
hafa gætur á þeim. Þið þurfið
að átta ykkur á því, að þið
eruð ekki miklu lengra í burtu
frá sovéska hernum en við,
hann er alls staðar hér í
►♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Reykj a víkurbréf
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Laugardagur 25. júní
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Vilmundur
Gylfason
Látinn er í Reykjavík Vilmund-
ur Gylfason, alþingismaður, for-
maður Bandalags jafnaðarmanna,
aðeins 34 ára að aldri. Hann á að
baki litríkan stjórnmálaferil sem
blaðamaður, ritstjóri, þingmaður,
ráðherra og flokksformaður, þrátt
fyrir stutt æviskeið. Hann var á
stundum umdeildur, eins og allir
sem hefjast til pólitískra metorða,
en greind hans, góðvild og starfs-
hæfni var virt af öllum, pólitísk-
um andstæðingum sem samherj-
um.
Vilmundur Gylfason var ein-
stæður stjórnmálamaður að því
leyti að hann notaði ekki einungis
hversdagsleg verðbólgu- og vísi-
töluvopn í baráttu sinni, þó að
hann hefði að sjálfsögðu einlægan
áhuga á að bæta kjör fólks, heldur
gat hann á stórum stundum
stjórnmálaferils síns lyft sér upp
úr hversdagslegu dægurþrasi og
talað frá hjarta til hjarta. Það var
honum eiginlegt, enda lista-
mannsblóð í æðum hans, eins og
hann átti kyn til. Sjálfur var hann
vel menntaður í sögu og bók-
menntum þjóðar sinnar og sat á
skáldabekk. Þar fékk hið ríka til-
finningalíf hans að njóta sín, en
slíkar tilfinningar kalla að sjálf-
sögðu á sterk andsvör og þurfti
hann stundum að verja sig með
sínum hætti í orrahríð stjórnmál-
anna. Þá gat hann verið óhlífinn
við andstæðinga sína, eins og
verða vill. En hann var einnig
óhlífinn við sjálfan sig, kröfuharð-
ur og gagnrýninn og hafði þrek til
að játa mistök sín, sem er sjald-
gæft í íslenzkri pólitík.
Ungur féll hann í hita barátt-
unnar með reynslu og eldskírn
sem er óvenjuleg og meiri en svo
að hún hefði ekki afgerandi áhrif
á viðkvæmar tilfinningar.
Þau Valgerður vóru sprottin úr
því athvarfi, sem er bezta vega-
nesti hvers manns, enda fylgdu
æskuheimili þeirra beggja lífi
þeirra með þeim hætti, sem slíkt
veganesti eitt getur gert. Að baki
þeirra stóðu rismiklir stofnar og
mikið andrúm íslenzkrar sam-
tímasögu. Þau áttu ekki einungis
þetta sameiginlegt, heldur ótal
margt fleira. Samfylgd þeirra
hófst í æsku og er eftirminnileg
við þessi vegamót.
Á faralds fæti
Tækni. Þetta er lítið orð en
spannar fjölþættar framfarir og
framþróun. Veruleikinn hefur —
með tækniafrekum sínum — farið
langt fram úr öllum skáldskap.
Tæknin hefur gjörbreytt flest-
um þáttum mannlífs, oftast til
góðs, en hefur jafnframt fært því
hrikalegar hættur.
Tæknin hefur ekki sízt sagt til
sín í samgöngum. Plánetan Jörð
hefur skroppið saman, vegalengd-
ir stytzt, þjóðir færzt nær hver
annarri. Landið okkar, sem fyrr-
um var „yzt á Ránarslóðum", er nú
komið „í þjóðbraut þvera", miðja
vegu milli hins gamla og nýja
heims. Þessu fylgja margir kostir,
en kallar jafnframt á ný viðhorf
gagnvart umheiminum.
Fyrir réttum 30 árum (1952)
fóru tæplega 5.000 íslendingar
utan. Á síðastliðnu ári (1982) vóru
þeir vel yfir 85.000, eða sautján
sinnum fleiri. Þessi aukning á
rætur að rekja til tækninnar.
Bæði þeirrar tækni sem sagt hefur
til sín í auknum þjóðartekjum og
bættum almennum efnahag — og
hinnar, er kemur fram í farkost-
um samtímans.
Tæknin hefur jafnframt fært ís-
lenzkar byggðir saman; gert ferðir
landshorna á milli, sem fyrrum
vóru mikil fyrirtæki, að örskots-
leið. Fjöldi manna, fyrr á tíð, fór
aldrei út fyrir sveitarmörk. Nú
þekkir lunginn úr þjóðinni land
sitt allt — eða stóra hluta þess.
Samgöngur eru æðakerfi þjóðfé-
lagsins, bæði atvinnulífs og fé-
lags- og menningarsamskipta. Og
þrátt fyrir það, sem unnizt hefur,
horfa mál svo við í dag, að bættar
samgöngur eru bezta byggðastefn-
an.
Erlendir ferðamenn eru ekki
lengur sjaldséðir gestir hér á
laodi. Þeir vóru 5.000 talsins árið
1952, eða svo til jafnmargir og
þeir íslendingar sem utan fóru. A
sl. ári komu hingað 72.600 erlendir
ferðamenn, en flestir vóru er-
lendir gestkomendur 1979, tæp-
lega 77.000. Það eru sum sé fleiri á
faraldsfæti heimshorna ú milli en
afkomendur víkinganna, sem
hingað komu um úfinn sæ fyrir
11—12 öldum.
Ferdalög, at-
vinnuvegur,
landvernd
Áætlanadeild Framkvæmda-
stofnunar hefur, í samráði við
stjórnskipaða nefnd, tekið saman
heimildarrit um ferðamál á fs-
landi og þjóðhagslega þýðingu
þeirra. Þar er margt forvitnilegt
að finna. Þar kemur m.a. fram að
4.200 ársstörf tengjast ferðaþjón-
ustu hér á landi. Þetta jafngildir
því að rúmlega 4% af starfandi
Islendingum sæki lifibrauð til
ferðamála. Gjaldeyrir sá, sem er-
lendir ferðamenn færa inn í land-
ið, nam nálægt 5% af heildarút-
flutningstekjum fyrir vörur og
þjónustu 1982. Útgjöld í gjaldeyri
vegna utanferða íslendinga vóru á
sama tíma talin nema 4,5% af
heildargjaldeyrissölu bankanna.
Hér munar því mjóu í öflun og
eyðslu gjaldeyris, en eftir stendur
öngvu að síður atvinna fjögur þús-
und íslendinga. Að ógleymdum
þeim ávinningum samskipta við
umheiminn, sem felast m.a. í
milliríkjaverzlun okkar (sölu eigin
framleiðslu og innflutningi nauð-
synja) og í þeirri menntun og
þekkingu, sem við sækjum í garð
annarra þjóða.
Ferðaþjónusta er mikilvæg at-
vinnugrein í þjóðarbúskapnum.
En það eru tvær hliðar á öllum
málum. Áhugi innlendra og er-
lendra ferðamanna á náttúru og
hálendi íslands hefur vissar hætt-
ur í för með sér. Viðkvæman gróð-
ur afrétta og hálendis og náttúru-
undur ýmiss konar þarf að verja
með öllum tiltækum ráðum. Við
þurfum að setja okkur — og öðr-
um — þær samskiptareglur við
land og umhverfi sem samræmast
nauðsynlegri landvernd. Það er
ein höfuðskylda hverrar kynslóðar
að skila landi okkar óskemmdu og
betur búnu að gróðurlendi hvers
konar til framtíðar en við var tek-
ið.
Við íslendingar höfum gjarnan
talið ferðafrelsi til frumréttinda
hverrar manneskju. Tæknin hefur
gert þennan mannréttindaþátt
raunhæfari, hvað okkur varðar, en
áður var, bæði með bættum al-
mennum efnahag og því íslenzka
flugævintýri, sem nokkrir fram-
takssamir einstaklingar hafa
skráð á spjöld veruleikans. Sveifl-
ur í efnahagslífi þjóða, okkar sem
annarra, hafa að vísu alltaf áhrif
á eftirspurn á ferðamarkaði. Það
hefur oftlega komið fram á undan-
gengnum árum. Hér háfa hinsveg-
ar ekki verið lagoi* pólitískir
fjötrar á fólk, sem fara vill af bæ,
nema á vettvangi sköttunar (flug-
vallagjald, sérstakur skattur á
gjaldeyri til ferðalaga). Þá hnúta
mætti leysa. Við þurfum að urða
eftirstöðvar haftabúskapar; stuðla
að sem mestu frjálsræði fólks til
að ráða eigin högum og ferðum.
Stöndum vörð
um sveitar-
félögin
Sveitarstjórnamál fá alls ekki
þá umfjöllun í fjölmiðlum né þá
athygli almennings sem þau eiga
skilið. Sveitarstjórnir eru þó mun
nálægara stjórnvald fólki en ríkis-
valdið; nátengdara umbjóðendum
sínum og kunnugra staðbundnum
aðstæðum. Heimastjórnir eru því
betur í stakk búnar en fjarlægara
ríkisvald að mæta óskum fólks;
sem og að standa fyrir fram-
kvæmdum á hagkvæman hátt.
Sveitastjórnir sýna og í ríkari
mæli en ríkisstofnanir þá virðingu
fyrir almenningi, að nýta skatt-
peninga hans vel, m.a. með því að
bjóða út á almennum verktaka-
markaði meiriháttar framkvæmd-
ir. Þar eiga stofnanir ríkisvaldsins
langt í land og sveitarfélögin
mega raunar betur gera.
Efnahagsþróun, verðbólga og