Morgunblaðið - 26.06.1983, Page 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 1983
Fyrír skömmu dvaldist hér á landi í boði
Vöku, félags lýðræðissinnaðra stúdenta,
Mohamed Ayub Assil, landflótta Afgani,
sem yfirgaf störf á vegum afgönsku lög-
reglunnar og miklar eignir í ættlandi sínu
til að helga sig alfarið frelsisbaráttunni
gegn innrásarliði kommúnista.
íþessu samtali greinir hann frá eigin hög-
um, hryllingsverkum kommúnista, frels-
isbaráttunni og forsendunum fyrir því að
Afganir muni aldrei láta undan fyrir her-
námsliðinu og leppum þeirra.
Texti: Björn Bjarnason
Hluti herbúnaðar sovéska innrísarliðsins i flugvellinum við Kabúl f janúar 1979.
Sólin hvarf á bak við fjöllin fyrir
norðan Akranes. Klukkan var tólf á
miðnætti. Mohamed Ayub Assil
sneri sér í stólnum. „Þeir trúa mér
aldrei, þegar ég segi þeim að um
miðnætti hafi verið albjart. Þetta
kæmi sér ekki vel fyrir okkur,
náttmyrkrið er besta skjól frels-
issveitanna. Það dimmir upp úr
fimm á daginn í Kabúl." Hvað
merkir orðið Kabúl, spurði Matthí-
as. „Kabúl þýðir borg hamingjunn-
ar, já borg hamingjunnar, þessi
borg þar sem mesti harmleikur
samtímans er nú að gerast," sagði
Mohamed A. Assil.
„Eftir að sovéski herinn réðst inn
í landið var mér ásamt öðrum
embættismönnum, læknum og
verkfræðingum skipað að koma á
íþróttaleikvanginn í Kabúl. Þegar
ég kvaddi konu mína og börn voru
þau kvíðafull, grétu og héldu að þau
myndu aldrei sjá mig aftur. En mér
var ekki órótt, það var eins og ég
væri að fara í bíó. Ég var háttsettur
innan lögreglunnar, sérmenntaður í
afbrotafræðum, ritstjóri tímarits
um lögreglumál, yfirmaður
fræðslu- og útvarpsdeildar lögregl-
unnar, prófessor við lögregluhá-
skólann og vfirmaður útlendinga-
eftirlitsins. Eg hafði góð sambönd.
Við vorum á leikvanginum í rúm-
an sólarhring. Sumir voru kallaðir
á brott og sáust aldrei aftur. Ég var
sendur heim til mín og skipað að
halda mig þar. í sjö mánuði var ég í
stofufangelsi. Þeir reyndu að brjóta
mig niður meðal annars með því að
hóta mér og fjölskyldu minni í
gegnum síma. Ég var kallaður fyrir
þá. En svo sögðu þeir að ég væri
heiðarlegur maður og ég fékk að
nýju starf í innanríkisráðuneytinu,
sem fer með lögreglumál. Á daginn
klæddist ég einkennisbúningi
ofursta og kenndi verðandi lög-
reglumönnum en eftir að bílstjóri
minn, sem var kommúnisti, hafði
skilað mér heim að loknum vinnu-
degi skipti ég um föt og dulbjó mig,
laumaðist út úr húsi mínu, hitti
leigubílstjóra úr frelsissveitunum
sem ók mér út fyrir borgina þar
sem ég tók til við að stjórna frels-
ishermönnum. Venjulega sneri ég
aftur heim um fjögurleytið um
nóttina og hvíldi mig í nokkra tíma
áður en bílstjórinn frá innanríkis-
ráðuneytinu sótti mig.
í september 1982 var ég sendur
sem fyrirliði 4500 manna hóps píla-
gríma til Mekka. Við komuna til
Saudi-Arabíu lýsti ég því opinber-
lega yfir að ég væri frelsissinni og í
andstöðu við leppstjórnina í Kabúl.
Síðan fór ég með 1516 pílagríma
með mér til Pakistan.
Faðir minn er látinn, hann var
frægur hershöfðingi í Afganistan.
Móðir mín býr enn háöldruð í Kab-
úl og þrjár systur. Þegar ég kvaddi
móður mína fyrir ferðina til Mekka
vissi hún um fyrirætlanir mínar.
„Sonur minn,“ sagði hún, „ég ól þig
við brjóst mér til að þú stæðir vörð
um land þitt. Ef kommúnistar
drepa mig, þá fer ég til paradísar."
Mín paradís er frelsið," sagði Mo-
hamed Ayub Assil.
„Ég átti þrjú hús í Afganistan.
Eitt í hæðunum fyrir ofan Kabúl,
annað hærra uppi í fjöllum og hið
þriðja sunnar. í Suður-Afganistan
áttum viA stærsta ávaxtamarkað í
„Kommúnistar eru
alls staðar eins“
landinu öllu. Ég var vellauðugur,
átti þrjá, fjóra bíla og á ferðalögum
gisti ég aðeins á dýrustu hótelum.
Dýrindis teppi prýddu heimili mitt,
já, við höfðum allt til alls. En þegar
ég kom til Mekka og ætlaði til Pak-
istan átti ég ekki fyrir farseðlinum,
ég átti ekki einu sinni fyrir brauði,
en ég var þó auðugri en áður því ég
var frjáls. Þótt þið byðuð mér auð-
æfi og völd í landi ykkar með því
skilyrði að ég afsalaði mér frelsinu,
myndi ég segja nei. Hvernig liði
ykkur ef skriðdreki stæði að jafnaði
hérna utan við gluggann?" spurði
Mohamed og benti niður í Hörgs-
blíðina.
„Ég veit ekki hvers vegna ég er að
segja ykkur þetta, því að það skiptir
mig í raun engu núna. Ég var mjög
hamingjusamur þegar ég heyrði að
þeir hefðu breytt tveimur af húsun-
um mínum í fangelsi fyrir frelsis-
hermenn, þar með tengjast þau
sögu baráttu okkar. Og ávaxta-
markaðinn ætla þeir að gera að
uppeldis- og menningarmiðstöð
kommúnista, mér er alveg sama um
það.
Kona mín og þriggja ára gömul
dóttir voru 10 daga á leiðinni frá
Kabúl til Pakistan, þær voru mest á
úlföldum. Sú litla þoldi það illa,
varð ferðaveik, kastaði upp og létt-
ist um þrjú kíló, ég ætlaði varla að
þekkja hana aftur. Synir mínir
tveir eru í Bandaríkjunum, en ég bý
með konu og dóttur í Peshawar í
Pakistan. Nú er ég búinn að vera
um þrjá mánuði á ferðalagi. Á með-
an fór kona mín til Kabúl. Það er
auðvelt að komast til Kabúl, við
ráðum 80% af landinu og 80% af
Kabúl. Mér væri mikil ánægja að
fara með ykkur til Kabúl. Það tekur
ekki nema þrjá tíma að fljúga héð-
an til Luxemborgar og sjö tíma það-
an til Pakistan. Þar fer bara vel um
okkur. Matthías, það myndi gleðja
okkur mikið ef andkommúnisti eins
og þú, sannur frelsissinni, gerði
okkur þann heiður að heimsækja
Afganistan."
„En er ekki hættulegt að fara án
vegabréfsáritunar?!" spurði
Matthías Johannessen, ritstjóri,
þegar Mohamed var búinn að itreka
boð sitt margsinnis.
„Hættulegt og hættulegt. Við
gerum auðvitað okkar besta til að
tryKRja öryggi gesta okkar. Nái þeir
þér lendirðu örugglega í fangelsi en
ætli þeir myndu ekki sleppa þér aft-
ur eftir tiltölulega stuttan tíma
eins og franska lækninum Augo-
yard, sem þeir dæmdu í átta ára
fangelsi í vetur en hafa nú látið
lausan. Bróðir, þú skalt ekki óttast
slíkt ferðalag meira en hvert ann-
að.“
★
Mohamed Ayub Assil kom hingað
til lands frá Ameríku eftir rúmlega
tveggja mánaða ferðalag um
Bandaríkin og Kanada. En ferða-
lagið hófst í Evrópu. Hann var
ásamt tveimur ferðafélögum á It-
alíu, þar sem þeir hittu Jóhannes
Pál II páfa og Pertini, forseta: „Þeir
eru báðir vinir Afganistan. Páfa
féll þungt að hlusta á lýsingar
okkar á hörmungunum heima.
Pertini er yndislegur maður, hann
sagðist vera frelsissinni eins og við.
En ítalskir kommúnistar eru eins
og kommúnistar annars staðar.
Þeim er ekki unnt að treysta.
Kommúnistar verða kannski
grimmari og harðskeyttari eftir því
sem austar dregur í heim/num, en
þeir eru samt alls staðar eins. Þeir
eru tilbúnir til að svíkja þjóð sína í
hendur Kremlverjum. hvað svo sem
þeir segja og hvernig sem þeir láta.
Þeir laga sig að aðstæðum í ein-
stökum löndum, en hugmyndafræð-
in er sú sama, bækurnar sem þeir
lesa þær sömu og aðferðirnar í raun
þær sömu. Treystið ekki kommún-
istum. .1 sextíu og tvö ár létust
kommúnistar vera vinir Afganist-
an. Sjáið hvernig þeir fara nú með
þjóðina. Þeir hafa drepið eina til
eina og hálfa miUjón, þrjár milljón-
ir hafa flúið til Pakistan og rúm-
lega ein milljón til Iran. Tilgangur-
inn með blóðbaðinu er augljós: I
fyrsta lagi að komast að olíulindun-
um við Persaflóa, lífæð Vestur-
landa, og i öðru lagi að ná undir sig
auðlindum Afganistan.
Við erum fátæk þjóð, þótt land
okkar sé auðugt. Þar eru demaníar
og gull, járn, olía og gas. NJ hafa
þeir lagt gasleiðslu til Sovétríkj-
anna, en við vitum ekki hvað þeir fá
mikla orku úr henni, því að magn-
mælirinn er handan sovésku landa-
mæranna."
Mohamed fór með félögum sínum
til Osló þar sem voru vitnaleiðslur
um pyntingar og aðfarir sovéska
innrásarliðsins. „Er það rétt að þú
hafir verið vitni að þessum pynting-
um?“ spurðum við.
„Þremur mánuðum eftir innrás-
ina eða í mars 1980 fóru íbúar Kab-
úl upp á þök húsa sinna og hrópuðu:
Guð er góður. Þetta voru almenn
mótmæli gegn hernámsliðinu og
það brást illa við. Þúsundir al-
mennra borgara voru sviptar frelsi.
Með jarðýtum voru teknar fjölda-
grafir og fólkinu smalað ofan í þær
lifandi. Eftir að ég tók aftur til
starfa í innanríkisráðuneytinu á
vegum lögreglunnar gat ég fylgst
með aðförunum sjálfur. Ég hafði
góð sambönd innan lögreglunnar af
því að ég hafði kennt svo lengi við
lögregluháskólann.
Það voru sendir 200 KGB-menn
til starfa í innanríkisráðuneytinu.
Þeir voru sérfræðingar I pynting-
um. Fyrir innrásina voru hörð við-
urlög við því í afgönskum lögum að
beita fanga ofbeldi, 6 mánaða refsi-
vist fyrir að neyða vitni til sagna
með hótunum, 7 ára fangelsi fyrir
að misþyrma vitni líkamlega og
dauðadómur fyrir að myrða vitni í
yfirheyrslu. Þessum lögum var
stranglega framfylgt af afgönskum
yfirvöldum en leppstjórn Kreml-
verja nam þau úr gildi og pyntingar
hófust í því skyni að neyða menn til
sagna og til að segja frá frelsis-
sveitunum.
Ég fór einu sinni inn í herbergi
þar sem komið hafði verið fyrir
sjúkrarúmi eins og notuð eru við
kvenlækningar. Þar lá grátandi
kona með fæturna gleiða upp á
fótabríkum, karl var grátandi og
skjálfandi úti í horni. Það var verið
að nauðga konunni að manni henn-
ar viðstöddum. Þetta var hræðilegt,
ég lokaði augunum af hryllingi."
— Hverjir unnu ódæðið?
„Afganskir kommúnistar að
fyrirmælum sovéskra pyntinga-
stjóra. Það voru 6000 menn f
Kommúnistaflokknum í Afganist-
an. Þeir hlýddu Sovétmönnum í
einu og öllu, þessar skepnur. Þeir
hleyptu rafmagni í fólk. Margir
hjartveikir þoldu það ekki og dóu.
Þeir notuðu kæligeymslur líkhúsa í
kjöllurum spítalanna og smöluðu
fólki inn í þær og létu það dúsa þar
til að ná upplýsingum, þegar
hræðslan var orðin viljanum og
ættjarðarástinni yfirsterkari."
★
„Afganir eru seinþreyttir til
vandræða, en sé ráðist inn í land
okkar tökum við hraustlega á móti.
Alexander mikli skrifaði móður
sinni og sagðist aldrei hafa séð
neina menn líka Afgönum. „Komdu
heim,“ var svarið sem hann fékk.
Bretar vita að við erum miklir her-
menn, þeir urðu undir í þremur
stórorrustum við okkur.
Við erum ekki grimmir að eðlis-
fari heldur glaðlyndir og listfengir.
Þegar hipparnir lögðu leið sína til
Afganistan fengum við kannski
vont orð á okkur sums staðar á
Vesturlöndum og af því fóru sögur
að við tækjum illa á móti ferða-
mönnum. Þetta er ekki rétt. Ég var
á þessum tíma yfirmaður útlend-
ingaeftirlitsins. Hipparnir lentu
aldrei í vandræðum nema þeir
gerðu eitthvað á hlut Afgana,
ásældust konur þeirra eða brytu
þvert á siðgæðishugmyndir okkar
eins og með því að kyssast á al-
mannafæri eða baða sig naktir við
ár og vötn. Þetta særði blygðunar-
semi fólksins og gegn slíku hátta-
lagi var brugðist með refsingum.
En þær voru ekki ómannúðlegar.
Upp til fjalla má sjá vopnaða bænd-
ur, oft illilega í innbyrðis erjum.
Yfirvöld geta lítil afskipti haft af
þeim, því að átökin eiga yfirleitt
rætur að rekja til gamalla illdeilna
og þjóðhættir krefjast þess að mis-
gjörða sé hefnt jafnvel þótt það
kosti hundrað ára ættaátök. Fyrir
byltinguna 1978 komu að meðaltali
200 þúsund ferðamenn á ári til Afg-
anistan. Sú tala sannar að það var
með öllu hættulaust að heimsækja
okkur.
Við erum forn menningarþjóð.
Tókum upp múhameðstrú fyrir
1400 árum. Trúin er ríkur þáttur í
lífi okkar, en flestir okkar eru súnn-
ítar og því öfgalausir — við erum
ekki sama sinnis og shíitar, fylgj-
endur Khomeinis. Sumir okkar að
vísu en ekki meirihluti lands-
manna, ég er súnníti."
— Þú færð þér áfengi, máttu
það?
Mohamed brosir og glaðværð
hans smitar út frá sér: „Spámaður-
inn bannaði mönnum ekki að neyta
áfengis — en hann vildi ekki að þeir
yrðu drukknir. Um það vitnar Kór-
aninn. Á þessu tvennu er mikill
munur, ég kann að fara með vín. Ég
er umburðarlyndur ( trúmálum,