Morgunblaðið - 26.06.1983, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. JÚNÍ 1983
ORION
AIKAUSKEMMDUM
Conservado 70 er vopn gegn alkalískemmdunum í steinsteypu.
Conservado 70 er Silan efni sem borið er á yfirborð steyptra veggja.
Conservado 70 rýfur hárpípukraftana í steypunni, þanmg að hún
hrindir vatni frásér.
Conservado 70 hleypir út þeim raka sem fyrir er í steypunni.
Conservado 70 myndar ekki himnu utan á flötinn.
Conservado 70 er áhrifameira og endingarbetra en silikon.
Conservado 70 er reynt og prófað af Rannsóknarstofu
byggingariðnaðarins.
Conservado 70 er ódýrari og aðgengilegra en flestar aðrar aðferðir
gegn alkalískemmdum í steinsteypu
J.ÞORLÁKSSON OC NORÐMANN H.F
Ármúla 40 — simi 838 33
fHgygmiftlaftift
Áskríftarsíminn er 83033
Enginn gráhærð-
ur strengur
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Nýgræðingar
í Ijóðagerð 1970—1981
Ljóðasafn
Eysteinn Þorvaldsson valdi efnið
og annaðist útgáfuna.
Iðunn 1983.
Skáldskapinn í lífinu nefnir
Eysteinn Þorvaldsson formála
sinn fyrir ljóðasafninu Nýgræð-
ingar í ljóðagerð 1970—1981.
Formálinn er að mörgu leyti góð
skilgreining á verkum yngstu
skálda. Þannig segir til dæmis um
stíl skáldanna:
„Stíllinn er fjölbreyttur og
sundurleitur í ljóðum nýgræð-
inganna, ekki aðeins þegar á
heildina er litið, heldur líka í
ljóðagerð einstakra skálda.
Mælska og frásögn er talsvert
áberandi og ekki nærri eins mikil
tilhneiging til miðleitni eða sam-
þjöppunar og hjá skáldakynslóð-
um á undan. Víða um lönd hafa
skáld leitast við að „opna“ ljóð sín
hin síðari ár. Einkum hefur mörg-
um ungum skáldum fundist „opið
ljóð“ henta boðskap sínum og
reynslu betur en torskilin fram-
setning eldri módernista þar sem
myndhverfingin var höfð í háveg-
um. Pólitísk afstaða þessara
skálda krefst skynsemi, raunsæis
og gagnrýni fremur en tilfinninga
I Ijóðum. Sum þeirra hafa á þenn-
an hátt viljað gera upp við mód-
ernismann sem þau telja einangra
skáldin frá almenningi. Myndmál
er samt sem áður ríkulegt hjá
mörgum þessara skálda og aukin
mælska hefur sjaldnast orðið á
kostnað þess. Myndhverfingar eru
tiltölulega færri en áður en öflugir
myndhverfingasmiðir eru samt í
hópnum. Helstu nýjungar í
myndmálinu eru nýstárlegir
myndliðir líkingamáls, gjarnan
sóttir í margauglýstan og ásækinn
veruleika neyslusamfélagsins og í
hversdagslega tilveru. Þetta hefur
gefið ungskáldunum færi á ferskri
og markvissri íróníu, hver svo sem
áhrif hennar verða þegar til
lengdar lætur. En það skiptir ekki
höfuðmáli; þessum skáldskap er
ætlað að ná til okkar strax en ekki
að upphefjast til sígildrar fagur-
fræði í heimi sem er á heljar-
þrörn."
Eysteinn Þorvaldsson skiptir
ljóðunum í flokka „eftir megin-
áherslum í yrkisefnum". En eins
og hann segir skarast flokkarnir á
ýmsa vegu, „t.d. er stundum ekk-
ert bil milli sjónarmiða og ádeilu
og sum ljóðin eiga í rauninni
heima í báðum þessum flokkum.
Ekki fer það heldur í launkofa að
skýr hneigð er í mörgum þeim
ljóðum sem fjalla um vinnulífið í
kaflanum „Dagsins önn“.“ Ekki
fer Eysteinn nánar út í það hvað
hann á við með orðalaginu skýr
hneigð.
En í framhaldi þessarar fullyrð-
ingar er yfirlýsing í formálanum
sem kemur kannski ekki á óvart,
en mér þykir hæpin í þessu sam-
bandi:
„Varðandi flokkun ljóðanna og
lffsviðhorfin í þeim er rétt að taka
fram, að ung og lítt þroskuð skáld
yrkja nú sem fyrr mikið af sjálf-
lægum ljóðum sem gjarnan eru
hlaðin bölsýni og kvöl þó að þján-
ingarnar sýnist ekki ósviknar. Slík
ljóð eru að sjálfsögðu ekki birt
hér. Ég tel að hin þroskaðri við-
horf og meðvituð afstaða skáld-
anna komi fram f ljóðum þessarar
bókar.“
Slík Ijóð eru að sjálfsögðu ekki
birt hér skrifar Eysteinn Þor-
valdsson, en engu að síður telur
hann „markmið ljóðasafnsins"
vera „að sýna heildarsvip og meg-
ineinkenni bestu ljóða nýrra
skálda á næstliðnum áratug“.
Hvernig er unnt að sýna megin-
einkenni með þvf að sleppa sjálf-
lægum Ijóðum sem mikið er ort af?
Hefði ekki verið hægt að velja í
safnið einhver sýnishorn þessara
ljóða á sama hátt og birtir eru
söngtextar eftir þá Megas og
Bubba Morthens?
Mér þykir það til dæmis miður
að aðeins eitt skáld úr Medúsu-
hópnum, Sjón, skuli eiga ljóð f
safninu. Hvað um þá Matthías
Sigurð Magnússon, ólaf Jóhann
Engilbertsson og Þór Eldon? Með-
al höfunda sem ég sakna einnig,
eru ólafur Gunnarsson, Bjarni
Bernharður Bjarnason, Leifur
Jóelsson og Paul Cocaine (Pálmi
Örn Guðmundsson).
Vafamál hlýtur það að teljast að
birta í safninu Ijóð eftir höfunda
sem enn hafa ekki sent frá sér
Ijóðabók. Einnig hlýtur það að
orka tvímælis hve sumir eru ræki-
lega kynntir: Einar Már Guð-
mundsson, ólafur Haukur Símon-
arson, Pjetur Hafstein Lárusson,
Sveinbjörn I. Baldvinsson
Ingibjörg Haraldsdóttir
Birgir Svan Sfmonarson, Pétur
Gunnarsson, Sigurður Pálsson.
Flest þessara skálda eru vel gjald-
geng og rúmlega það, en færri
sýnishorn eftir þau hefðu nægt til
að gefa lesendum hugmynd um
viðfangsefni þeirra og ljóðstíl.
Ég get heldur ekki neitað því að
sum skáld sem Eysteinn Þorvalds-
son telur til nýgræðinga eru varla
í þeim hópi lengur, heldur hafa
þau sent frá sér bækur sem vitna
um nokkurn þroska. Ég nefni Sig-
urð Pálsson, Steinunni Sigurðar-
dóttur, Anton Helga Jónsson,
Birgi Svan Símonarson, Einar Má
Guðmundsson, ólaf Hauk Sím-
onarson, Stefán Snævarr, Þórarin
Eldjárn og Sveinbjörn I. Bald-
vinsson. Raunar þykir mér sá síð-
astnefndi fá of Iítið pláss í bók-
inni.
Af því að birt eru ljóð eftir
skáld sem aldurs vegna eiga
naumast heima með yngstu skáld-
um, tel ég misráðið að' Hrafn
Gunnlaugsson skuli ekki vera
með, en hann gaf út tvær bækur á
tímabilinu: Ástarljóð (1973) og
Grafarinn með fæðingartengurn-
ar (1976). Lengi mætti reyndar
halda áfram að gagnrýna verk
Eysteins Þorvaldssonar, en hér
verður látið staðar numið. Vissu-
lega ráða viðhorf og smekkur
Eysteins för og honum hefur orðið
að þeirri ósk sinni að ljóðasafnið
„sýni fram á að engu þarf að kviða
um framtíð íslenskrar Ijóðagerð-
ar“.
Uppgjör ungra skálda við kvæði
hins þjóðlega skóla og sömuleiðis
módernisma atómskáldanna er
augljós í Nýgræðingum í ljóða-
gerð. í upphafsljóði bókarinnar
segist Einar Már Guðmundsson
vera orðinn leiður „á þjóðlegum
kvæðum um fjöll og firði“; hann
segir ennfremur: „sólin vorið og
jöklarnir mega vera í friði.“ Síðar
í ljóðinu er talað fyrirlitlega um
að „halda áfram að skjóta örvum
af gráhærðum streng atómskáld-
Sigurður Pálsson
anna“. Það er von að ljóðið svari
skáldinu: „Þú ert að djóka eða hef-
urðu yfirgefið mig.“
Skáldin eru flest dæmigerð
borgarbörn, en yrkja þó með sín-
um hætti um sveit og náttúru.
Einn kafli bókarinnar nefnist
Ættjörð og náttúra. í honum er
ljóð eftir Pétur Gunnarsson,
Landsýn, þar sem háseti líkir
landinu við „stóran kúk“, en skáld-
ið talar um land sitt og andvarpar:
„einhversstaðar í öllu þessu grjóti
á ég heima.“ í Sprengisandi virðist
Sigurður Pálsson alls ekki kunna
því illa að sjá „stráin falla fyrir
blaðsins egg / um bárðardal allan“
og það sem meira er: „og vofur
nítjándualdarskálda / kankvísar á
vappi milli hóla / í sólinni." í
Dettifossi lýsir Anton Helgi
Jónsson að önnur vatnsföll hafi
snert hann dýpra, þ.e.a.s. lekur
krani: „Ég skoða víðfræg fjöll og
ástsæla fossa / en hugsunin renn-
ur í farvegi upprunans / borgarið-
unnar / og fuglunum læt ég það
eftir / að yrkja lofsöngva utan
vegar.“ Anton Helgi á eitt
skemmtilegasta ættjarðarljóðið í
bókinni, sennilega á það að skoð-
ast sem stórpólitískt líka. Ljóðið
er Rain at Thingvellir:
I Kejkjavik
Hkreió hundurinn undir nóf*
tók ekki í mál Hetjmnt
og heikui með framlöppinni
Sonurinn brást Ifka
neitadi ad synfU* fyrir útlenska manninn
ojj bér —
bér rtlar ad vera uma þrjóskan ...
ó Kodachrome-ÍHland
ónkalandió
hvar ert þú?
Líkur tónn er i kaflanum Sam-
skipti þar sem Sveinbjörn I. Bald-