Morgunblaðið - 02.07.1983, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1983
*
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1983
27

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 230 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 18 kr. eintakið.
Örfoka land
egar Alþýðubandalagið
steig út úr stjórnarráði,
eftir stanzlitla stjórnaraðild
frá 1978 til 1983, hafði það eitt
áróðurslegt hálmstrá að
hanga á. Það hálmstrá fannst
ekki í húsnæðislánakerfinu,
sem var rjúkandi rúst eftir
forsjá Svavars Gestssonar,
formanns Alþýðubanda-
lagsins. Það leyndist heldur
ekki í pappírsflóði Hjörleifs
Guttormssonar, fyrrum orku-
ráðherra, sem betur lét að
raða skjalamöppum en taka
ákvarðanir eða standa í stór-
ræðum. Nei, naglinn í áróð-
urssúpu Þjóðviljans, þegar
hann tíundar stjórnunarafrek
Alþýðubandalagsins, er um-
deild „fjármálasnilli" Ragnars
Arnalds, fráfarins fjármála-
ráðherra.
Ferill Ragnars Arnalds sem
fjármálaráðherra er þó síður
en svo til að státa af. Þegar
farið er ofan í saumana á
framvindu efnahags- og fjár-
mála í ráðherratíð hans, kem-
ur hið sama í ljós og hjá Hjör-
leifi og Svavari: örfoka land.
Nokkur dæmi þessu til
sönnunar skulu nefnd:
• 1. Erlendar skuldir þjóð-
arbúsins, sem vóru á bilinu
30—35% af þjóðarframleiðslu
á síðustu árum, ruku upp í
48% á sl. ári, og fara verulega
yfir 50% á þessu ári. Þetta
háa hlutfall ógnar stöðu
okkar á erlendum lána-
mörkuðum og heggur að rót-
um efnahagslegs sjálfstæðis.
• 2. Greiðslubyrði erlendra
lána, sem var að jafnaði
12% —14% af útflutningstekj-
um á síðasta áratug, rauk upp
fyrir 20%.
• 3. Gjaldeyrisforði okkar
minnkaði um þriðjung á sl.
ári.
• 4. Meðalgengi erlendra
gjaldmiðla gagnvart íslenzkri
krónu hækkaði um 90% á sl.
ári.
• 5. Sparnaður þjóðarinn-
ar, sem var að jafnaði 27% af
þjóðarframleiðslu, var kom-
inn niður í 20% 1982. Allir
fjárfestingar— og atvinnu-
vegasjóðir eru þurrausnir.
• 6. Þjóðarframleiðsla, sem
er undirstaða lífskjara, dróst
saman um 2% 1982 og spár
standa til 5% samdráttar
1983.
• 7. Þegar fjármálaráð-
herra sté út úr ráðuneyti sínu
stefndi í 1100 m.kr. greiðslu-
halla á ríkissjóði 1983.
• 8. í maílok sl. var skuld
ríkissjóðs við Seðlabanka 1120
m.kr. sem er þrisvar sinnum
hærri fjárhæð en á sama tíma
árið áður.
Þannig var staðan, þrátt
fyrir það að skattar til ríkis-
ins hækkuðu um 5,7% af þjóð-
arframleiðslu í tíð fyrri ríkis-
stjórnar, sem svarar til rúm-
lega fimmtíu þúsund króna
skattauka á hverja fimm
manna fjölskyldu í landinu á
verðlagi fjárlaga.
Sá pólitíski uppblástur, sem
tíundaður er hér að framan,
átti rætur í fleiri ráðuneytum
en Ragnars Arnalds. Það var
afrakstur ríkisstjórnarinnar
sem heildar að skila þjóðar-
búinu í meira en 100% verð-
bólgu; nýkrónu sem heldur að-
eins 30% af upphaflegu verð-
gildi; undirstöðuatvinnuveg-
um á kafi í rekstrartapi og
skuldum og meira atvinnu-
leysi en um iangt árabil.
Þrotabú fráfarinnar ríkis-
stjórnar var örfoka land. En
viðblasandi greiðsluhalla rík-
issjóðs verður fyrst og fremst
að skrifa á reikning akatta-
kóngsins Ragnar Arnalds.
Aö axla
ábyrgð
jóðviljinn hefur uppi stór
orð í gær um stóra ábyrgð
Morgunblaðsins um leið og
hann gagnrýnir Morgunblaðið
fyrir forystugrein í fyrradag
um bókmenntaverðlaun for-
seta íslands. Þessi ábending
Þjóðviljans var óþörf. Stað-
reyndir eru staðreyndir hvað
sem líður væmnum rökleysum
Þjóðviljans, þar sem eru sér-
fræðingar í slíkum skrifum.
Morgunblaðinu er ljós sú
ábyrgð sem á því hvílir og
skorast ekki undan henni.
Einmitt þess vegna lét blaðið í
ljós álit sitt á hugmyndinni
um bókmenntaverðlaunin. En
fleiri bera ábyrgð en Morgun-
blaðið og sumir meira að
segja stjórnskipulega ábyrgð.
Hana ber mönnum skylda til
að axla hvort sem þeim líkar
betur eða verr.
Ummæli Steingríms Her-
mannssonar, forsætisráð-
herra, hér í blaðinu í gær um
boðleiðir milli sín og forseta-
embættisins eru með þeim
hætti að undrum sætir. Morg-
unblaðið fullyrðir að aldrei
fyrr hafi sambærilegt mál
komið upp í æðstu embættis-
færslu þjóðarinnar. Það er
meira í húfi en staða þeirra
sem hinum háu embættum
gegna. Málið snýst um virð-
ingu forsetaembætitisins, rík-
isstjórnarinnar og alþingis.
Allir hljóta að vilja standa
vörð um virðingu þessara
stofnana. Það verður bezt gert
með því að hver og einn axli
þá ábyrgð sem honum ber.
Laxinn háfaóur upp.
Tilraunastöð ISNO í Kelduhverfi gengur vel:
Áformað að slátra um 150
tonnum af laxi á næsta ári
Áætlað söluverðmæti
um 30 milljónir króna
FYRIRTÆKIÐ ISNO, sem er eign íslendinga og Norðmanna og
rekur laxeldisstöð í tilraunaskyni í Lónum í Kelduhverfi í N-Þing-
eyjarsýslu, hefur fengið 2 milljóna norskra króna lán hjá Norræna
fjárfestingarbankanum til starfsemi sinnar. Á síðasta ári fékk
fyrirtækið 3 milljóna króna lán hjá fjárfestingarbankanum, en það
hefur ekki sóst eftir innlendum styrkjum vegna rekstrarins. Full-
trúar Norræna fjárfestingarbankans skoðuðu starfsemina í Lón-
um sl. miðvikudag í boði forráðamanna fyrirtækisins, en fjárfest-
ingarbankinn hélt einmitt fund á Húsavík í vikunni. Auk
Skandínavanna og fulltrúa íslands hjá fjárfestingarbankanum
skoðuðu Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra, Geir Hall-
grímsson utanríkisráðherra og Jón Helgason landbúnaðarráð-
herra stöðina auk heimamanna og annarra gesta.
Eyjólfur Konráó Jónsson og Kristinn Guóbrandsson meó einn vænan úr
kvíunum.
í Lónum er unnið að tilrauna-
verkefni með kvíaeldi á laxi, haf-
beit og seiðauppeldi. Um þessar
mundir er verið að slátra 30 tonn-
um af laxi sem verið hefa í eldi í
kvíum í öðru tveggja lóna sem
þarna eru, en í Lónunum eru hver-
ir sem hita þau upp og er hitastig-
ið heppilegt fyrir laxinn og þrífst
hann vel í kvíunum. Er laxinn
fóðraður reglulega og er hann af
stærðinni 4—30 pund. Vegna
hættu af ís hafa verið settar upp
ísvarnargirðingar í Lónunum til
þess að koma í veg fyrir svipað
áfall og varð veturinn 1981, en þá
braut ísinn niður kvíarnar og gíf-
urlegur fjöldi seiða slapp til sjáv-
ar. Síðastliðinn vetur urðu ekki
áföll af völdum íss og er það þakk-
að girðingunum. Að sögn forráða-
manna fyrirtækisins hefur eldi
laxins gengið vonum framar, en
hins vegar hafa komið upp kyn-
þroskavandamál, sem eru þess eð-
lis að hluti laxanna verður kyn-
þroska á meðan hann er af stærð-
inni 4—8 pund, en þá er fram-
leiðslan óhagstæðari en væri lax-
inn stærri. Hins vegar er nú lögð
áhersla á ræktun laxa af stofni
Laxár í Aðaldal, en sá fiskur verð-
ur að jafnaði síðar kynþroska en
lax úr Kollafjarðarstöðinni og
framleiðslan því hagkvæmari.
Fóður fær ISNO frá Noregi og
að sögn forráðamanna fyrirtækis-
ins fá þeir fóðrið á sömu kjörum
og A.S. Mowi, norska fyrirtækið
sem er meðeigandi að ISNO, en
það er stærsta fyrirtæki sinnar
tegundar í Noregi og verðið á fóðr-
inu því mjög hagstætt. Ef reiknað
er út hlutfallið á milli fóðurs og
framleiðslu kemur í ljós, að til
þess að framleiða eitt kíló af laxi
þarf um 1,8—2,0 kíló af fóðri. í
kvíunum er laxinum gefið reglu-
lega með þar til gerðum skömmt-
urum, sem skammta laxinum rétt
magn af fóðri.
Hvað hafbeit varðar, þá eru
einnig gerðar tilraunir á því sviði
á vegum ISNO. Þá er seiðum
sleppt og þau ganga síðan til sjáv-
ar, en þegar fiskurinn gengur til
baka í stöðina er hann fangaður í
sérstaka gildru sem er á milli lón-
anna tveggja. Hins vegar varð
fyrirtækið fyrir því áfalli fyrir
tveimur árum að mikið magn
seiða, um 33 þúsund, slapp vegna
ísreks, eins og áður gat, en
forráðamenn fyrirtækisins vonast
til þess að eðlilegar endurheimtur
fáist af þeim fjölda. í fyrra kom til
baka um 1% af hafbeitarfiski sem
fullþroska lax og í ár vonast menn
eftir meiru, þar sem seiðin voru
ættuð úr Laxá í Aðaldal og sá
laxastofn er að jafnaði 2 ár í sjó.
Talið er að um 20—30% af löxun-
um af þeim stofni gangi til baka
eftir eitt ár í sjó, en meirihlutinn
skili sér eftir tveggja ára veru þar,
þannig að ISNO-menn eiga von á
fleiri löxum í ár.
Auk þessa má nefna, að í Lónum
eru gerðar tilraunir með seiða-
uppeldi og eru nokkrir seiðastokk-
ar í botni Lónanna, þar sem vatn
af réttu hitastigi rennur stöðugt í
gegn og er þar seiðunum gefið.
Með þessu eru seiðin alin upp í
náttúrulegra umhverfi en í laxeld-
isstöðvunum og er það von manna
að seiðauppeldi með þessum hætti
eigi framtíð fyrir sér. Þó nú séu
gerðar tilraunir með seiðauppeldi
í Lónunum, eru þau eftir sem áður
klakin út í laxeldisstöð og voru
seiðin sem hér um ræðir klakin út
á Laxamýri og á fleiri stöðum. Eru
þau úr löxum sem ólust upp í til-
raunastöð ISNO, voru fiskarnir
kreistir á síðasta ári. Árangur
þeirra kreistinga varð mjög góður,
að undanskilinni einni kreistingu
sem fram fór í frosti sl. vetur, en
afföllin urðu þar um 18%.
Nú er verið að slátra í kvíunum
í Lónum um 30 tonnum af laxi, en
í kvíunum eru nú alls nokkrir tug-
ir tonna af fiski og er söluverð-
mæti þessara 30 tonna nálægt 5
milljónum króna. Á næsta ári er
hins vegar áformað að slátra um
150 tonnum af laxi, en verðmæti
þess fisks er talið munu nema um
30 milljónum króna, en fiskurinn
fer á Bandaríkjamarkað;
í ávarpi sem Eyjólfur Konráð
Jónsson flutti, þegar stöðin var
kynnt, sagði hann m.a. að þessar
fiskeldistilraunir hefðu gengið það
vel að á þremur árum hefði það
sannast sem menn hefðu talið að
þyrfti fimm ár til, þannig að
óhætt ætti að vera að auka rekst-
urinn i Lónum.
ISNO er samstarfsfélag Islend-
inga og Norðmanna og er eign
A.S. Mowi í Noregi og Tungulax
hf., en Eyjólfur Konráð Jónsson er
stjórnarformaður Tungulax. í
stjórn ISNO eiga sæti Eyjólfur
Konráð, Kristinn Guðbrandsson
og Þuríður Finnsdóttir. Af hálfu
A.S. Mowi eru í stjórninni tveir
Norðmenn, en það eru þeir Ari
Naustdal, sem er stjórarformaður
A.S. Mowi, og Thor Mowinckel,
framkvæmdastjóri fyrirtækisins.
ój.
Gestir leggja af stað í skoðunarferð út í Lónin.
Ijósm. MbL SP/ój

Landbúnaðarráðherra, Jóni Helgasyni, sýndir seiðastokkar við botn Lónanna, en þar eru alin upp smáseiði, sem síðan
verður sleppt í kvíarnar.
Fjórðungsmótið á Melgerðismelum:
Straumur frá Bringu efstur í
A-flokki eftir spennandi keppni
MelgerðÍNmelum, I. júlí. Frá Valdimar Kristinssvni, fréttaritara Mbl.
MIKIL spenna ríkti hér á Melgerðis-
melum í gær, meðan keppni í A-flokki
gæðinga stóð yfir. Dómsstörf hófust um
kl. níu og um hálf þrjú var keppni lokið.
Fyrirfram var talið líklegt að Þorri frá
Höskuldsstöðum yrði efstur, en svo fór
þó ekki í þetta skiptið. Kfstur varð
Straumur frá Bringu með einkunnina
8,55. Annar varð Logi frá Höskuldsstöð-
um með 8,50 og Þorri var þriðji með
8,45. Næstir komu Sámur með 8,36,
Neisti með 8,25, Dimmalimm með 8,18,
Blakkur með 8,15 og Sörli með 8,16.
I>essir átta hestar mæta í úrslit á sunnu-
dag, 3. júlí, og er útlit fyrir spennandi
keppni. Stóðhestar voru dæmdir fyrir
hádegi en þeir voru aðeins sjö og þar af
tveir í afkvæmadóm. Niðurstöður dóma
á kynbótahrossum verða ekki kynntar
fyrr en á sunnudag, eins og vcnja er til á
mótum sem þessum.
1 gær var dumbungsveður og fór að
rigna þegar líða tók á daginn. I dag
hefst dagskrá kl. níu með kynningu á
keppendum í unglingakeppni og gæð-
ingum í A- og B-flokki. Eftir hádegi
verða kynbótahross kynnt og kl. fimm
hefst sýning ræktunarbúa og rækt-
enda. Verða þar sýndir þrír ræktun-
arhópar, Kolkuósshross og ræktun
Sigurmons Hartmannssonar, hross úr
ræktun Lárusar Björnssonar og munu
þau öll vera útaf Eldi 153. Andrés
Kristinsson frá Kvíabekk verður svo
með hóp úr sinni ræktun. Þau hross
sem sýnd verða með Kolkuósshópnum
eru öll undan sama hestinum, Herði
591 frá Kolkuósi.
Úrslit unglingakeppninnar í gær
urðu þau að í fyrsta sæti varð Krist-
inn Svanbergsson á Sindra, fékk ein-
kunnina 8,23, í öðru sæti Þorsteinn
Jónsson á Stormi með 8,10 og í þriðja
sæti varð Helgi Ingimarsson á Sokka,
fékk 8,06. í fjórða sæti varð svo Viðar
Bragason á Glóa með einkunnina 8,04
en í fimmta sæti Sölvi Sölvason á
Litla-Rauð með 7,97 og í sjötta sæti
Eiður G. Matthíasson á Geisla, fékk
einkunnina 7,93. Börkur Hólmgeirs-
son á Ottó varð í sjóunda sæti með
einkunnina 7,88 og Stefán Jónsson í
áttunda sæti með einkunnina 7,83 en
Stefán keppti á hestinum Kol.
I undanrásum kappreiða náði Hyll-
ing besta tíma í 250 metra stökki,
hljóp á 19,1 sekúndu. Blakkur sigraði
í 350 metra stökki, hljóp á 26,3 sek-
úndum og 800 metra stökk sigraði Ör-
var á 62,8 sekúndum. í 300 metra
brokki varð hlutskarpastur hesturinn
Trítill sem hljóp á 39,8 sekúndum.
Eins og áður var sagt er mótinu
framhaldið í dag og hefjast kappreið-
ar kl. 18.00 og verður keppt í 150 og
250 metra skeiði og er það fyrri um-
ferð. Folaldauppboð hefst um kl. 19.00
en EM-nefndin stendur fyrir því og
rennur hluti söluverðs til utanfarar
landsliðs Islands í hestaíþróttum nú í
haust. Seinni kvöldvakan hefst kl.
21.00.
Um fimmleytið í gær var talið að á
svæðinu væru um tvö þúsund manns.
Að lokum má geta þess að hestur sá
er varð áttundi í brokki gæðinga heit-
ir Blær en ekki Glær, eins og misrit-
aðist í frétt frá mótinu í gær.
Segir sig úr fræðslu-
ráði Norðurlands eystra
Akureyri 30. júní.
Sigurður Óli Brynjólfsson, bæj-
arfulltrúi Framsóknarflokksins
á Akureyri, hefur sagt af sér
formennsku í Fræðsluráði
Norðurlandskjördæmi eystra
og jafnframt sagt sig úr ráðinu,
þó með þeim fyrirvara að hann
kunni að taka þar sæti aftur aö
breyttum aðstæðum.
Sigurður Óli lét gera eftirfar-
andi bókun á sjöunda foiuii
fræðsluráðs: „Af ástæðun\|læm ég
hirði ekki um að tilgreina tel ég
ráði frá 1. ágúst næstkomandi að
telja. Ég óska eftir því að vara-
maður minn í fræðsluráði, Jó-
hannes Sigvaldason, verði boðaður
á fundi í minn stað og að varafor-
maður gegni störfum formanns
frá þeim tíma, án frekari milli-
göngu minnar þar til ég tilkynni
annað. Meðan fyrrgreind skipan
stendur sé ég ekki ástæðu til að
skrifstofa£u^§ndi mér gögn sem
fræsluráðsmanni. Ég þakka
fræðsiuráðsmönnum og settiyn
fræðslustjóra^gú<tó|’
’ 3’Ælíarii^SaxJ...
Ástæða þess að Sigurður Óli
óskar að hætta í fræðsluráði mun
vera sú að 1. ágúst næstkomandi
mun Sturla Kristjánsson koma á
ný til starfa sem fræðslustjóri í
umdæminu, en hann hefur verið í
launalausu leyfi undanfarin tvö
ár. Gegndi hann á því tímabili
starfi skólastjóra á Þelamörk allt
þar til Ingvar Gíslason þáverandi
nennJamáljiráðhgrijæ vék honum
Vetur.
GiRprg..