Morgunblaðið - 08.07.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 8. JÚLÍ1983
17
r getum
hefðu gert það í viðræðunum í
Genf með því að leggja fram
hugmynd um bráðabirgðasam-
komulag. Nú væri þess beðið að
Sovétmenn létu eitthvað frá sér
fara, gerðu þeir það mætti ná
samkomulagi.
Stefna Bandaríkjastjórnar ein-
skorðaðist ekki við að frysta
kjarnorkuvopn heldur miðaði að
fækkun þeirra. Varaforsetinn
sagðist ekki halda að þeir sem
væru andvígir stefnu Bandaríkj-
anna og Atlantshafsbandalagsins
í eldflaugamálinu hefðu breytt um
skoðun vegna ferðar sinnar en sér
virtist skilningurinn á því hvað er
í húfi meiri en áður.
George Bush sagði að engin
áform væru uppi um að Ronald
Reagan, Bandaríkjaforseti, eða
hann sjálfur færu til fundar við
ráðamenn Varsjárbandalags-
landa, hins vegar gæti komið til
slíks fundar. Varðandi fund Reag-
ans og Júri Andropovs,' forseta
Sovétríkjanna, sagði Bush að al-
mennt hefðu menn álitið, að Reag-
an vildi ekki hitta Andropov. Þessi
skoðun ætti ekki lengur hljóm-
grunn því að Ronald Reagan hefði
sagt við Leonid Brezhnev á sínum
tíma, að þeir gætu hist hjá Sam-
einuðu þjóðunum og væri leiðtoga-
fundur vel undirbúinn yrði það sér
ánægja að hitta leiðtoga Sovét-
ríkjanna. Sjálfur sagðist Bush
hafa skýrt frá því að Reagan væri
tilbúinn að fara hvert á land sem
er til að undirrita samning sem
bannar Evrópueldflaugarnar með
öllu. Ógerlegt væri hins vegar að
segja um það á þessari stundu,
hvort til leiðtogafundar kæmi.
Varaforsetinn sagðist ekki sjá
þess merki að stórtíðinda væri að
vænta frá viðræðunum í Genf.
Kannski bæri að skilja nýlega við-
leitni Sovétmanna til málamiðlun-
ar á Madrid-ráðstefnunni sem
skref í rétta átt, þar væru þeir
sveigjanlegri nú en áður. Helmut
Kohl hefði látið í ljós von um að
Sovétmenn kynnu að breyta um
stefnu í Genf þegar þeir hittust í
Bonn á dögunum, einkum vegna
þess að Kohl taldi eindregna sam-
stöðu Atlantshafsbandalagsríkj-
anna í eldflaugamálinu hljóta að
hafa áhrif á ráðamenn Sovétríkj-
anna.
Mið-Ameríka
Varaforsetinn sagðist þeirrar
þjóta og sýndu þar með að þau
vilia breytingu í lýðræðisátt.
I E1 Salvador færu fram kosn-
ingar en ekki í Nicaragua. { E1
Salvador væri ritfrelsi en ekki í
Nicaragua. í E1 Salvador hefði
kirkjan meira frelsi en í Nicar-
agua, til dæmis hefði páfanum
verið sýndur dónaskapur af
stjórnvöldum í Nicaragua. Menn
yrðu að bera aðstæður í Mið-
Ameríkulöndum saman til að geta
metið þær rétt og með vísan til
slíks samanburðar gætu menn
vonað að ástandið batnaði í E1
Salvador. Auðvitað gerðist þar
margt sem Bandaríkjastjórn mis-
líkaði, hún væri jafn andvíg
dauðasveitum hægri manna og
ofbeldisíhlutun vinstrisinna frá
öðrum löndum. Þrátt fyrir þettá
hefði tekist að vinna að umbótum
í landbúnaði.
Bandaríkjamenn ætluðu að
halda áfram að styðja þá sem
vinna að því að auka lýðræði í E1
Salvador og leggja áherslu á að
bæta efnahag þjóðarinnar. Banda-
ríkjamenn hefðu lagt Nicaragua
til mesta fjármuni eftir að ein-
ræðisstjórn Somoza var brotin á
bak aftur, eftir byltinguna. „Við
studdum byltingarmenn þar til
þeir gengu á bak orða sinna og
sviku markmið eigin byltingar,"
sagði Bush. Það væri rangt að ein-
vörðungu stuðningsmenn Somoza
berðust gegn byltingarstjórn
Sandínista í Nicaragua, þeir væru
líklega aðeins 6—7% af and-
spyrnumönnunum, meirihlutinn
væri indíánar, en 2000 þeirra
hefðu verið hrakin frá heimilum
sínum af Sandínistum.
George Bush sagði engan vafa á
því að þeir sem kynntu sér stað-
reyndir mála í Mið-Ameríku
myndu átta sig á því, að markmið
stefnu Bandaríkjastjórnar þar
væru háleit. Hins vegar væri erf-
itt af fylgja henni fram, af því að
á þessum slóðum bæru menn ekki
alltaf þá virðingu fyrir mannslíf-
um sem við teldum eðlilega. Hins
vegar þyrfti enginn að afsaka bar-
áttu fyrir breytingum í lýðræðis-
átt eða stuðning við þá sem standa
gegn marxisma, þeirri stjórn-
málastefnu sem sviptir alla frelsi.
Til dæmis væri ekki það frelsi á
Kúbu sem íslendingar teldu
sjálfsagt og eðlilegt. Bandaríkja-
stjórn teldi sig skuldbundna til að
aðstoða þá sem vilja lýðræði.
Fáeinir útlendingar sátu meðal
blaðamanna á fundinum með
varaforseta Bandaríkjanna, þar á
meðal tveir starfsmenn sovéska
sendiráðsins í Reykjavík, Trof-
imov, þriðji ritari sendiráðsins, og
Barbukov, forstöðumaður Novosti,
áróðursskrifstofu sendiráðsins.
skoðunar, að Reagan væri sá for-
seti Bandaríkjanna síðan kjarn-
orkuvopn komu til sögunnar sem
hefði besta tækifærið til að ná því
markmiði að fækka kjarnorku-
vopnum. Menn ættu til dæmis að
hafa í huga, að ekki hefði náðst
samkomulag um takmörkun á
gagneldflaugakerfum (ABM-kerf-
um) Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna fyrr en Sovétmenn héldu
að Bandaríkjamenn ætluðu að
smíða slíkt kerfi. Reagan ætlaði
að standa við það sem hann sagði í
kosningabaráttunni á sínum tíma,
að endurheimta hernaðarlegt
jafnvægi. Staðreyndirnar lægju
því skýrt fyrir, hins vegar hefði ef
til vill ekki tekist að koma þeim
nógu vel til skila og því hefðu
ranghugmyndir myndast. í því
efni væri viðhorfið til atburða í
Mið-Ameríku gott til viðmiðunar,
sagðist varaforsetinn hafa hitt því
fleiri sérfræðinga um málefni E1
Salvador því lengra sem hann
ferðaðist frá Mið-Ameríku, en
flestir þeirra vissu næsta lítið um
það sem þar væri að gerast.
Bandaríkjastjórn vildi ekki ann-
að Víetnam í E1 Salvador, enda
ætlaði forsetinn ekki að senda
hersveitir þangað. Hins vegar æt-
tu menn ekki heldur að gleyma
Víetnam eins og það er núna. Á
sínum tíma hefði verið sagt við
Bandarikjamenn: Ef þið farið frá
Víetnam, þá blessast þetta allt
saman. Víetnam verður endur-
sameinað undir lýðræðislegri
stjórn með rit- og ferðafrelsi. En
hvað hefði gerst? Einmitt vegna
þess hvað gerst hefði í Víetnam
vildi Bandaríkjastjórn ekki annað
Víetnam, hún vildi styrkja þjóð-
félög þar sem menn mega segja
það sem þeim býr í brjósti og geta
búið við sæmilegt öryggi en eru
ekki hraktir á haf út. Banda-
ríkjastjórn styddi ekki ríki sem
herjaði á Kambódíu og Laos. Hún
vildi stuðla að efnahagslegri vel-
megun, friði og þeim lýðræðislegu
stjórnarháttum, sem fslendingar
þekktu jafn vel og raun ber vitni.
George Bush sagði, að ekki virt-
ust allir átta sig á þessu markmiði
Bandaríkjastjórnar, jafnvel ekki
hér á landi. Hann hefði séð nokkur
mótmælaspjöld þess efnis á með-
an hann dvaldist hér. „Fáein, ég
varð fyrir dálitlum vonbrigðum
vegna þeirra, ég hafði vænst þess
að sem varaforseti ætti ég skilið
að fleiri hefðu uppi mótmæli,"
sagði hann.
Varaforsetinn var spurður að
því hvort unnt væri að treysta
fyrirheiti Bandaríkjamanna um
að þeir ætluðu að stuðla að bætt-
um stjórnarháttum í E1 Salvador.
Bush minnti á það, að 80% íbúa E1
Salvador hefðu tekið þátt í kosn-
ingum þar á sínum tíma, kosning-
um, sem erlendir eftirlitsmenn
sögðu að farið hefðu fram með
viðunandi hætti. Annað væri uppi
á teningnum í Nicaragua. Þar
hefði verið svikið loforð um að
efna til kosninga. Kosningarnar i
E1 Salvador hefðu verið liður í lýð-
ræðislegri þróun. 75% af þeim
fjármunum sem Bandaríkjamenn
veita til E1 Salvador rynnu til fá-
tæklinga og til umbóta í landbún-
aði en ekki til hernaðar.
Bandaríkjastjórn væri ekki
þeirrar skoðunar að lýðræði sé
orðið fullkomið í E1 Salvador.
Hins vegar miðaði í rétta átt jafn-
vel undir hótunum skæruliða eins
og þessari: „Vote today, die to-
night!" — Kjósið í dag, deyið í
kvöld! — 80% þjóðarinnar létu
þessar hótanir sem vind um eyru
Á ræðupúlti George Bush var skjaldarmerki Bandarfkjanna og embættisheiti hans letrað á það. Við hliðina á púltinu
sitja frú Barbara Bush varaforsetafrú og Marshall Brement, sendiherra Bandaríkjanna á fslandi. (ijfan. Mbi. ói.k.m.)
Bush ávarpaði varnarliðsmenn á Keflavíkurflugyelli:
„Árangur NATO er
ykkar árangur
GEORGE BUSH, vararorseti Bandaríkjanna, og fóruneyti hans héldu frá
íslandi laust fyrir klukkan 13.00 í gær áleiðis til Washington D.C., en áður fór
fram kveðjuathöfn á Keflavíkurflugvelli. Á flugvellinum kvöddu Bush m.a.
Steingrímur Hermannsson, forsætisráðherra, og frú, Geir Hallgrímsson, utan-
ríkisráðherra, og frú, sendiherrar, ráðuneytisstjórar og fleiri, auk Bandaríkja-
manna.
í gærmorgun skoðaði Bush hand-
rit á stofnun Árna Magnússonar og
síðan hélt hann fréttamannafund,
sem sagt er frá annars staðar í
blaðinu. Að því loknu var ekið til
Keflavíkurflugvallar, þar sem
varaforsetinn ávarpaði varnarliðs-
menn í flugskýli á vellinum. Bush
sagði m.a. að störf varnarliðs-
manna beindust að vörnum ís-
lands, verndun eigin lands og að
viðhalda friði í Evrópu. Hann sagði
að um margra ára skeið hefði Nato
séð til þess að friður hefði ríkt í
Evrópu, þrátt fyrir nánast stöðug
átök annars staðar í heiminum.
„Árangur NATO er ykkar árang-
ur,“ sagði Bush.
Var gerður góður rómur að máli
Bush, en síðan gekk hann meðfram
hópnum og heilsaði upp á fólkið og
kepptust menn um að heilsa vara-
forsetanum.
Að því loknu fór varaforsetinn í
björgunardeild varnarliðsins og
skoðaði þar þyrlur og ýmsan björg-
unarbúnað, og einnig sýndu tveir
menn í deildinni æfingar.
Þessu næst var farið út á flug-
völlinn þar sem einkaflugvél for-
setaembættisins beið varaforset-
ans og fylgdarliðs hans. Þar var
síðan stutt kveðjuathöfn, en síðan
héldu hinir erlendu gestir upp (
flugvélina. Eins og alls staðar þar
sem Bush hefur farið, var hans
stranglega gætt af mörgum örygg-
isvörðum og ekki var annað að sjá
á sumum varðanna en að þeim létti
þegar ljóst varð að heimsókn
George Bush til íslands hafði geng-
ið áfallalaust fyrir sig.
Bush hampar laxinum sem hann veiddi ( Þverá. (Ljéwnyiid: Vaiery Hodjson.)
Þegar flugvél varaforsetans ók út á flugbrautina var hávaðinn mikill og gripu menn til þess ráðs að halda fyrir eyrun.
Má hér sjá nokkra þeirra.