Morgunblaðið - 09.07.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. JÚLÍ 1983
35
Class of 1984
“WEARtTMtfuvuef/
.. ANÞNOTHkM&CAN STOP US?

Ný og jafnframt mjög spenn-
andi mynd um skólalífiö i fjöl-
brautaskólanum Abraham
Lincoln. Viö erum framtíöin og
ekkert getur stöövaö okkur
segja forsprakkar klíkunnar
þar. Hvaö á til bragös aö taka.
eöa er þetta sem koma skal?
Aöalhlutverk: Perry King,
Merrie Lynn Ross, Roddy
McDowall. Leikstjóri: Mark
Lester.
Sýnd kl. 3, 5, 7,9 og 11.
Hakkað verö
Bönnuö innan 16 éra.
SALUR2
Merry Christmas
Mr. Lawrence

i b
IMR. LÁWRFNCFl
Heimsfræg og jafnframt
splunkuný stórmynd sem
skeöur í fangabúöum Japana í
síöari heimsstyrjöld. Myndin
er gerö eftir sögu Laurens
Post, The Seed and Sower, og
leikstýrö af Nagisa Oshima en
þaö tók hann fimm ár aö full-
gera þessa mynd. Aöalhiut-
verk: David Bowie, Tom
Conti, Ryuichi Sakamoto,
Jack Thompson.
Sýnd kl. 2.45, 5, 9 og 11.15.
Bönnuö börnum innan 14
ára.
Hakkað vorö.
Myndin er tekin í Dolby
Stereo og sýnd í 4 rása Star-
Staógenfljllinn

Svörtu tígrisdýrin
(Good Guys wear black)
Hressileg slagsmálamynd.
Aöalhlutverk: Chuck Normia,
| Jim Backus.
Sýnd kl. 3, 5, 7 og 11.15.
SALUR4
Svartskeggur

Sýnd kl. 3, 5 og 7.
Píkuskrækir
(Pussytalk)
Sú djarfasta sem komiö hefur.
Aöalhlutverk: Nikls Hortzs.
Endursýnd kl. 9 og 11.
Bönnuð börnum innan 16 ára.
SALUR5
Atlantic City
IFrábær úrvalsmynd útnefnd til
5 óskara 1982. Aöalhlv.: Burt
Lancaster, Susan Sarandon.
Leikstj : Louis Mslle.
Sýnd kl. 5 og 9.
Allar meö ísl. texta.
Staða íslenskrar kvikmyndagerðar 1983:
I>riðja og síðasta grein
Páfuglinn
breiðir út stélið
Kvikmyndir
Ólafur M. Jóhannesson
Þá hefst þriðja og síðasta
greinin hér í blaðinu er fjallar
um stöóu íslenskrar kvikmynda-
gerðar árið nítjánhundruð áttatíu
og þrjú og ber sú undirtitilinn:
Páfuglinn breiðir út stélið. Menn
fýsir máski að fá nánari skýr-
ingu á undirtitlum þessara
greina um stöðu íslenskrar
kvikmyndagerðar. Ég skal fús-
lega verða við þeirri ósk lesenda.
Fyrsta greinin bar undirtitilinn:
Ljónið í veginum. Þar var vísað
til þess að sumir telja þessa dag-
ana að ekki horfi vænlega fyrir
íslenskri kvikmyndagerð; því
hérlend stjórnvöld hafi ekki gert
sér grein fyrir hversu fjárfrek
listgreinin sé. Að ekki sé nægi-
legt tillit tekið til markaðarins
þegar veitt sé fé til kvikmynda-
gerðar enda hafi menningar-
snobbarar hingað til ráðið flestu
í ríkiskerfinu. í grein tvö er bar
undirtitilinn: Ormurinn af gullinu
er reynt að benda á færa leið
fyrir íslenska kvikmyndagerð-
armenn. Er þá helst til ráða að
mati greinarhöfundar að hér sé
stofnuð hið fyrsta kvikmynda-
stofnun er hafi yfirumsjón með
uppieldi kvikmyndafólks og stýri
jafnvel fjármagni til listgreinar-
innar. I lok þessarar greinar
komst greinarhöfundur svo að
orði: „I næstu grein minni um
stöðu íslenskrar kvikmyndagerð-
ar á því herrans ári sem nú er að
líða mun ég fjalla enn frekar um
kvikmyndastofnanir, en frá
svolítið öðrum sjónarhóli.
Skal nú staðið við þetta Ioforð
og þess jafnframt getið að undir-
titill þessarar þriðju og síðustu
greinar: Páfuglinn breiðir út stél-
ið, markast af því að hér mun ég
leitast við að benda á smugu þar
sem íslenskir kvikmyndagerð-
armenn gætu smogið í gegn með
verk sín á hinn mikla kvik-
myndamarkað sem senn spannar
allan heiminn. Ég á við að fram-
tíð íslenskrar kvikmyndagerðar
ræðst ekki af þeim tvöhundruð
þúsund sálum sem hér búa. Held
ég að við verðum að horfast í
augu við að ef á að byggja upp
hér traustan kvikmyndaiðnað
verður að koma til skilningur á
því að menn geta ekki lengur
unnið hver í sínu horni við að
pota framleiðslunni út fyrir
landsteinana. Ég gæti trúað að
það sé aðeins ein leið fær á
heimsmarkað og hún er sú að
Norðurlöndin sameinist um
volduga kvikmyndastofnun er
ógnað gæti ofurveldi Hollywood.
Ég held að flestir þeir er til
þekkja á kvikmyndamarkaðin-
um séu sannfærðir um að voldug
kvikmyndastofnun, er hefir
nægilegt fjármagn til kynningar
á framleiðslu sinna skjólstæð-
inga, sé eina apparatið er ógnað
gæti bandarísku risunum
MGM/ United Artists, MCA,
Warner Bros, Columbia, Twenti-
eth Century-Fox og Paramount.
Ég byggi þessa skoðun mína á
því að í rauninni er kvikmynda-
markaðurinn óútreiknanlegur.
Til dæmis má nefna að tísku-
sveiflur á sviði kvikmyndagerðar
eru ekki ætíð frá Bandaríkjun-
um komnar. Kannast annars
nokkur við fyrirtækið Golden
Harvest Films? Ýmsir myndu
álíta það ættað frá S-Kaliforníu.
Hið rétta er að þetta kvik-
myndafélag hefur aðsetur í
Hong Kong og á heiðurinn af
þeirri slagsmálamyndabylgju
sem hófst með dauða kung-fú-
meistarans Bruce Lee. Nú er svo
komið fyrir þessu kvikmynda-
fyrirtæki að það slagar hátt í
Metro-Goldwyn-Mayer hvað
varðar veltu. Hér er vert að
íhuga að blómatími Golden Har-
vest Films hófst ekki fyrr en
fyrirtækið tók að framleiða fyrir
heimsmarkað.
Hví skyldi Kvikmyndastofnun
Norðurlandanna ekki alveg eins
og Golden Harvest Films reyna að
ryðjast inná hinn Hollywood-
þjakaða kvikmyndamarkað?
Hafa menn tekið eftir því hve
„vandamálamyndir" hafa sótt í
sig veðrið á hinum alþjóðlega
kvikmyndamarkaði uppá síð-
kastið? Myndir gerðar í Holly-
wood en ættaðar frá þeirri
breiddargráðu er alvarlega
þenkjandi Danir, Norðmenn,
Svíar og íslendingar byggja.
Myndir eins og Kramer vs. Kram-
er, Ordinary People, Taxi Driver
og Coming Home hafa farið sig-
urför um heiminn. Þessar mynd-
ir eru gerðar samkvæmt upp-
skrift Bergmans og félaga en
gæddar því aðdráttarafli sem
dregur fólk á kvikmyndir fæddar
í Hollywood. Ég er sannfærður
um að ef við hyrfum frá þeirri
stefnu sem hingaðtil hefir ríkt í
kvikmyndaframleiðslu Norður-
landanna og miðast aðallega við
að framleiða myndir sem draga
fram ágæti félagslegrar forsjár
en hæðast að framtaki einstakl-
ingsins; myndir sem renna ljúf-
lega inná kvikmyndahátíðir,
enda miðaðar fyrst og fremst við
þann hóp manna sem ræður
styrkveitingum — þá er bjart
framundan hjá norrænum kvik-
myndagerðarmönnum. Ef við
berum gæfu til að stofnsetja
norræna kvikmyndastofnun sem
tekur alfarið mið af bandarísku
kvikmyndafyrirtæki svipaðrar
gerðar og MGM/ United Artists,
þá þarf ekki að kvíða því að
norrænar kvikmyndir hverfi í
skugga kvikmynda framleiddra
vestur í Hollywood.
Eg held að Norðurlandabúar
ættu strax f dag að hefjast
handa um smíði slíks kvik-
myndaiðjuvers, sem safnað gæti
hugmyndum að kvikmyndum
hvaðanæva af Norðurlöndunum
og lagt til aðstöðu fyrir upptökur
kvikmyndaefnisins, klippingu,
hljóðsetningu og síðast en ekki
síst — réði yfir nægilegu fjár-
magni til að koma kvikmyndun-
um á heimsmarkað. Ef slík
stofnun verður ekki að veruleika
er hætt við að enn um sinn ríki
yfir kvikmyndaframleiðslu
Norðurlandanna „bírókratar"
sem deila út nánasalegum
styrkjum til misviturra kvik-
myndagerðarmanna. Kvik-
myndir halda samt áfram að
fæðast með reglulegu millibili í
þessum heimshluta enda sjá
stjórnvöld sér hag í slíku. Menn
munu áfram mæla digurbarka-
lega á Norðurlandaráðsþingum
um ágæti norrænnar menning-
arsamvinnu og veita verðlaun
fyrir texta sem fáir þekkja. Lýð-
urinn mun hins vegar halda
áfram að hópast í kvikmynda-
húsin og á myndbandaleigur í
leit að kvikmyndum framleidd-
um í Hollywood.
Viljum við að kvikmyndalistin
verði þannig ofurseld „kokteil-
hringjum" eða viljum við ná með
hugmyndir okkar til jarðarbúa?
Ég held að ekki sé nema ein leið
fær út úr þeim vanda sem senn
mun herja á íslenskan kvik-
myndaiðnað, verði ekkert að
gert, og hún er sú að ganga milli
bols og höfuðs á „menningar-
snobbinu" og feta síðan það ein-
stigi sem leiðir okkur til heims-
byggðarinnar og þegar hefir ver-
ið varðað af landnemunum í
Suður-Kaliforníu. Með því að
hugsa stórt og veita ríkulegu
fjármagni í hérlenda kvik-
myndastofnun og samnorrænt
kvikmyndaver — verða okkur
allir vegir færir á sviði kvik-
myndagerðar, því ekki skortir
yrkisefnin, þau grípum við úr
bókaskápnum. Svo einfalt er það
ekki hjá vinum okkar vestan-
hafs, þar þrengist sífellt um yrk-
isefnin. Grípum því gæsina með-
an hún gefst.
Ég vil enda þennan greina-
flokk um stöðu hérlendrar kvik-
myndagerðar á því að minna
menn á að þess finnast dæmi í
mannkynssögunni að traust
menningararfleið smáþjóðar
hafi sigrað menningu stórvelda.
Nægir hér að benda á hvernig
fór fyrir Rómaveldi er þarlend
yfirstétt kynntist menningu
hellensku yfirstéttarinnar. Róm-
verjar öpuðu bókstaflega allt
eftir Grikkjum. Má segja með
réttu að rómverska heimsveldið
hafi sótt andlega næringu til
hins gríska borgríkis. Hver veit
nema risarnir austan hafs og
vestan sæki sína andlegu nær-
ingu til Norðurlandaþjóðanna
þegar fram líða stundir? Ég held
að hin þroskaða, mannúðarfulla,
lífssýn Norðurlandabúans muni
um síðir sigra hina spartversku
lífssýn heimsveldanna. Ég tel
raunar að heiminum verði ekki
bjargað frá tortímingu nema sú
lífssýn verði höfð að leiðarljósi í
nánustu framtíð.
Hitt er eins víst að lífssýn
okkar Norðurlandabúa mun ekki
ná að birtast heimsbyggðinni
nema á hvíta tjaldinu eða á sjón-
varpsskermrmm. Norrænir
valdsmenn ættu að hafa þessa
augljósu staðreynd í huga þegar
þeir marka utanríkisstefnu
Norðurlandanna. Það er nefni-
lega ekki fyrst og fremst tekist á
um kjarnaodda í heiminum held-
ur og hugmyndafræði.
Hugmyndafræði sem ekki kemst
lengur til skila að neinu marki
með aðstoð hins ritaða máls
heldur með því myndmáli sem
heimurinn nemur í dag. Brátt
verður sá heimur tengdur með
sjónvarpsneti og þar verður hin
þriöja heimsstyrjöld háð. Hvort
við Islendingar tökum þátt í því
stríði sem fullvalda þjóð kann að
ráðast af stefnu okkar á sviði
kvikmyndagerðar. Ef við stönd-
um hjá munum við enn kenna
sérstöðu okkar á svipaðan hátt
og skáldið Hannes Pétursson
í kvæði sínu ísland er birtist á
Rímblöðum 1974: Minn staður er
hér, þar sem Evrópa endar/ og
auðnir hnattarins taka við./
Eldgröf í sæ, með ísbláan múr-
inn/ á aðra hlið ... Örlagastað-
ur sem stundirnar markar./ Hér
stendur rótum í gleði og sorg/
mitt sveitamannslíf, mín hálf-
gildings hugsun/ í hálfgildings
borg ... og er viðspyrnan, farg;
það fellur hér saman —/ flækju-
leg reynsla. Hvort nýtist hún
mér/ til fullnaðarsöngva? Út-
mörk. Evrópa/ endar hér.
Fjallið var svo bratt
næmleiki fyrir mannlegum til-
finningum hygg ég vera hans
mesta styrk, ásamt færni í frá-
Bókmenntir
Jenna Jensdóttir
Stefán Júlíusson:
Kiri litli og Lappi.
Saga handa börnum.
Sjöunda útgáfa.
Myndir: Halldór Pétursson.
Kápa: Pétur Halldórsson.
/Eskan 1983.
Stefán Júlíusson er meðal
þekktustu rithöfund okkar. Kári
litli og Lappi, sem nú kemur út í 7.
útgáfu, var fyrsta bók hans, en
hana sendi hann frá sér ungur
kennari fyrir rúmum 40 áruip.
Síðan hefur hann sent frá sér
margar barna- og unglingabækur
og leikrit, þótt fleiri séu ritverk
hans fyrir fullorðna.
Barnabækur Stefáns hafa verið
afburðavinsælar enda er það tal-
andi vottur að þær ná jafnt til
æskunnar nú og þær gerðu fyrir
þrem til fjórum áratugum. Stefán
er einn þeirra skáldsagnahöfunda
samtímans sem mjög vel hefur
tekist að lýsa átökum í lífi barna
og unglinga og lífshlaupi þeirra í
blíðu og stríðu. Þekking hans á
börnum og unglingum gegnum
kennslu og barnaverndarmál hef-
ur eflaust reynst honum vel í rit-
störfum. En skyggni hans og
I sögum sínum reynir hann
aldrei að afneita barninu í mann-
inum né rugla skrumskælingu
nútímans saman við eðlislæg
sannindi allra tíma. Því grunar
mig að ritverk hans muni lifa
meðal lesenda lengur en okkur
órar fyrir nú. ^
Það er varla ástæða til að kynna
efni Kárabókanna um drenginn
„sem átti heima í litla bænum í
hrauninu fyrir utan kaupstaðinn".
Um leið og þær eru frásögn af
drengnum og hundinum hans eru
þær raunsönn lýsing á fátækri
verkamannafjölskyldu og lífsbar-
áttu alþýðufólks á fjórum fyrstu
áratugum aldarinnar.
Stefán Júlíusson
Æskunni er sómi að því að hafa
þessa ágætu sögu fyrstu bókina í
nýstofnuðum bókaklúbbi sínum.
Útgáfan er í alla staði vel unnin.