Morgunblaðið - 13.07.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JÚLÍ 1983
17
Banaslysið í Grímsey:
Sáum ekki til þeirra sföasta spölinn
Segir Alfreð Jónsson fréttaritari Mbl.
(■rímsey, 12. júlí.
VIÐ VORUM stödd við flugbraut-
ina, 20—30 manns, og fylgdust með
fallhlífarstökkinu, en þeir ætluðu að
lenda á afmörkuðum bletti hérna
rétt norðan við flugbrautina. Þeir
komu hinsvegar niður austan megin
við eyjuna og fóru í hvarf frá okkur
séð og sáum við því ekki til þeirra
síðasta spölinn.
Aðdragandi þessa atburðar var
sá, að seint í gærkvöldi kom
hingað hópur fólks með flugvél frá
Á þessum uppdrætti af Grímsey, sem Þorleifur Einarsson jarðfræðingur
hefur gert, hefur staðurinn sem fallhlífastökkvararnir lentu á austan til á
eyjunni veriö merktur og einnig staðurinn norðan við flugbrautina vestan til
á eyjunni þar sem fyrirhugað var að lenda.
Flugfélagi Norðurlands í því
augnamiði að stökkva í fallhlífum
í stjörnu sem kallað er, og lenda á
afmörkuðum bletti rétt norðan við
heimskautsbaug en það mun ekki
hafa verið gert áður. í þessum
hópi voru átta bandarískir at-
vinnumenn í fallhlífarstökki að
þvi er mér er sagt og voru þeir hér
á landi á vegum Flugbjörgunar-
sveitarinnar til að kenna fallhlíf-
arstökk.
Bandaríkjamennirnir átta, en
ein kona var þeirra á meðal, og
tveir íslendingar fóru með flugvél-
inni í loftið héðan frá flugbraut-
inni klukkan 01.58 í nótt. Það tók
vélina um 10 mínútur að klífra
upp í 14.000 feta hæð og stukku
þeir þar út. Þau létu sig fyrst falla
langleiðina niður án þess að opna
fallhlífarnar, alveg niður í 3.500
feta hæð, að því er mér skilst. Þeg-
ar þau opnuðu fallhlífarnar í
þeirri hæð virðist það hafa komið
í ljós að þau voru í það mikilli
fjarlægð frá eynni að þau næðu
varla inn á hana og hafa því farið
að velta því fyrir sér hvar þau
gætu lent, og varð því sjórinn
fyrir valinu hjá þeim sem ekki
náðu örugglega landi. Fimm
þeirra lentu þá í sjónum skammt
frá eynni, 4 komust inn yfir eyj-
una en konan hefur lent utan í
klettunum eða á brúninni og fallið
niður í fjöruna þar sem ekkert er
nema stórgrýtisurð undir. Bjargið
er tæplega 100 metra hátt þarn^.
Staðurinn þar sem þau lentu er
norðarlega. í Sveinagarðabjargi,
skammt frá þar sem heitir
Vænghóll og Hrútagjá. Blanka-
logn var á meðan á þessu stóð, en
fjarlægðin á milli þess staðar þar
sem þau lentu og fyrirhugaðs
lendingarstaðar er um 2 kílómetr-
ar þó þau hafi gert allt sem þau
gátu til að ná inn til lands.
Strax og okkur fór að gruna að
ekki væri allt með felldu, en eins
og áður sagði þá var staðurinn þar
sem þau lentu austan megin á eyj-
unni og í hverfi frá okkur, kölluð-
um við flugmann vélarinnar upp
og létum hann kanna máliö. Hann
sá fljótlega að einhverjir höfðu
lent í sjónum. Við sendum þá
strax mann á vélhjóli suður að
höfn þar sem við vissum að hrað-
skreiðum báti. Fóru tveir bátar
strax af stað, hraðbáðurinn Lukka
frá Siglufirði og Fagranes frá
Árskógssandi. Lukka kom á stað-
inn eftir stuttan tíma og tók
mennina úr sjónum og konuna úr
fjörunni og sigldi með þau til -
lands. Konan virtist látin um það
leyti sem komið var með hana til
hafnar, en flugvél hópsins fór
strax með hana til Akureyrar þar
sem læknir beið hennar og var
hún flutt á sjúkrahús þar sem hún
var úrskurðuð látin. Mennirnir
sem lentu í sjónum voru búnir
björgunarvestum sem fest voru
við fallhlífarbeltin og i bvi á
„Við erum allir
felmtri slegniru
Segja íslensku fallhlífastökkvararnir,
Guölaugur Þórðarson og Sigurður Bjarklind
Akureyri, 12. júlí.
TVEIR AF þeim sem stukku úr flugvélinni, eru íslendingar. Þeir eru Sigurð-
ur Bjarklind frá Akureyri og Guðlaugur Þórðarson frá Reykjavík. Mbl.
ræddi við þá félaga í morgun.
„Tildrög þessa stökks okkar eru
þau, að sjö fallhlífarsstökkvarar
frá Kaliforníu, allt mjög reyndir
stökkvarar, hafa verið hér á ís-
landi á vegum Flugbjörgunar-
sveitarinnar í Reykjavík. Var til-
gangurinn sá, að þeir kenndu með-
limum sveitarinnar ýmislegt varð-
andi fallhlífarstökk. Eftir að við
höfðum verið við æfingar á Suður-
landi, var ákveðið vegna hag-
stæðra veðurskilyrða á Norður-
landi að fara til Akureyrar og þar
stukkum við allmikið í gær.
Seinnipartinn í gær varð það svo
að ráði, að leigð var Tvin Otter-vél
frá Flugfélagi Norðurlands og var
ætlunin að setja heimsmet i fall-
hlífarstökki norðan heimskauts-
baugs. Flogið var þangað og síðan
stokkið út í 14.000 feta hæð. Veð-
urskilyrði voru hin ákjósanlegustu
og stokkið var út úr vélinni á rétt-
um stað að okkar mati. Við viljum
taka fram, að allur útbúnaður var
mjög fullkominn, meðal annars
var gert ráð fyrir því að allir
kynnu að lenda í sjónum. Síðan
gerðist það í niðurfallinu, þegar
við reyndum að mynda svokallaða
10 manna stjörnu, að tveir okkar
náðu ekki inn í hópinn. Við bár-
umst aðeins austur fyrir eyjuna og
varð það til þess að aðeins fjórum
okkar tókst að stýra okkur inn til
lendingar á eynni. Hinir lentu
ýmist í fjöruborðinu eða sjónum,
þó enginn langt frá landi. Rose-
marie gerði tilraun til þess að ná
inn til eyjarinnar, en sú tilraun
hennar mistókst. Hún lenti utan í
klettabeltinu og hrapaði niður
klettana. Við teljum að þarna hafi
átt sér stað átakanlegur atburður,
Morgunbladid/ GBerg
Sigurdur Bjarklind, Akureyri, og
Guðlaugur Þóröarson, Reykjavík.
sem í raun engum er hægt að
kenna um, slíkir hlutir einfaldlega
gerast. Öryggisútbúnaður allur
var til fyrirmyndar, ekkert var að
veðri, stokkið var út á réttum stað,
en samt verður þessi sorgarat-
burður. Við erum allri flemtri
slegnir." G.Berg.
Helgi Hálfdanarson:
Bókmenntaverðlaun
Fátt hefur vakið hatrammari
úlfúð í þjóðfélaginu en svo kölluð
verðlaun og styrkir til skálda og
rithöfunda. Má nær einu gilda
hvernig að hefur verið staðið.
Vitrir menn hafa stundum á
það bent, að allur sá gauragang-
ur sé ekki annað en það sem
hljóti að verða, þegar bók-
menntaverk eru launuð opinber-
lega samkvæmt huglægu mati,
því eina mati sem lagt verður á
list, en er að sjálfsögðu allsendis
marklaust.
Þó myndu rithöfundar sjálfir
að líkindum manna síðastir
leggja til, að þessari meingun í
andrúmslofti menningarinnar
yrði bægt frá, hvað sem því veld-
ur.
Ef líta ber á fjárveitingar
þessar, hverju nafni sem þær
nefnast, sem ölmusu handa
bónbjargastétt, tekur ekki betra
við, og gildir þá einu, hvort
þiggjandanum er ætlað að
skrimta á klípunni hálfan mán-
uð eða eitt ár. Ef skáld er í borg-
aralegu starfi, ætti því naumast
að vera meiri vorkunn en öðrum
að draga fram lífið á kaupinu
sínu án þess að fá til þess auka-
styrk af almannafé. Sé það hins
vegar af einhverjum ástæðum
atvinnulaust og ófært um að afla
sér viðurværis, hvað á þá að
verða um þann vesaling, þegar
viku-, mánaðar- eða árs-hýruna
þrýtur? Á hann þá að deyja
drottni sínum úr ófeiti með
þakklæti fyrir andagiftina?
Bókmenntaverðlaun leysa
engan vanda; þau eru, þegar bezt
lætur, annaðhvort þarflaus eða
gagnslaus. Þetta er ekki annað
en hégómlegur ósiður, sem ís-
lendingar hafa að ófyrirsynju
dröslað heim í hlað frá útland-
inu, þar sem alls konar tildur-
sjóðir af því tagi hafa sprottið
upp.
Rithöfundur, sem er svo slyng-
ur að geta lifað af list sinni einni
saman, gerir það vitaskuld, ef
honum sýnist svo. Þeir sem geta
það ekki, eða kæra sig ekki um
það, eiga þá skýlausu kröfu á
hendur þjóðfélaginu að fá laun-
að starf við sitt hæfi. Þá kröfu á
hver maður, og siðferðileg frum-
skylda þjóðfélags er að full-
nægja henni. Og svo sem vinnu-
stundum er háttað við flest boð-
leg störf nú á dögum, verður tími
til bókmennta-iðju engu minni
en skynsamlegt er að kjósa, og
brauðstritið ekki meira en skáldi
er hollt til beinna skipta við eig-
ið samfélag.
Nú hefur enn verið stungið
upp á verðlaunum, sem að þessu
sinni yrðu meiri en áður hafa
veitt verið hér á landi, fjárhæð
sem endast skal einu teknalausu
skáldi í eitt ár. Þar er um að
ræða hugmynd um „bókmennta-
verðlaun forseta íslands í minn-
ingu Jóns Sigurðssonar".
Og ekki er að sökum að spyrja,
blaðadeilur blossa upp um leið
og minnzt er á bókmenntaverð-
laun. Jafnvel er látið að því
liggja, að forseti hafi misbeitt
valdi sínu eða valdaleysi með því
að kynna hugmynd sína um
þessi verðlaun áður en ríkis-
stjórn og síðar alþingi hafi um
hana fjallað. Slíkar dylgjur eru
óréttmætar og ósmekklegar,
enda viðurkennt, að forseti gerði
ekkert í máli þessu fyrr en feng-
ið var samþykki tveggja ráð-
herra, sem hefðu væntanlega átt
að taka í taumana, hefðu þeir
talið þess þörf vegna formsgalla.
Ef eitthvað verður fundið að
málsmeðferð, hafa ráðherrarnir
e.t.v. of snemma veitt hugmynd
forseta helzt til fortakslausa við-
urkenningu, svo sem þeir hafa
drengilega gengizt við. Þetta er
ekki annað en mjög lítilfjörlegt
óhapp um formsatriði, sem allir
ættu að gleyma sem fyrst.
Hitt er svo annað mál, að sjálf
hugmyndin um þessi verðlaun er
óþörf, og myndi sízt bæta það
ástand, sem illt er fyrir. Menn
geta rétt hugsað sér hvernig
framkvæmd hennar yrði, ef til
kæmi. í umræðum um vígbúnað
er sagt, að stórveldin eigi nú svo
margar eldflaugar með kjarna-
sprengjum, að til þess að koma
þeim í lóg, séu menn farnir að
svipast um eftir skotmörkum út
um allar þorpagrundir í löndum
hugsanlegra óvina auk hinna
sjálfsögðu fórnardýra, sem búa í
grennd við herstöðvar. Eitthvað
því líkt gæti orðið upp á teningn-
um, ef hér ætti að fara að veita
„mikil“ bókmenntaverðlaun á
hverju ári. Hætt er við að brátt
upphæfist ramakvein, ýmist út
af því, að örfáir menn, valdir af
handahófi eða hlutdrægni (fleiri
aðferðir eru ekki til), sætu að
krásinni hvað eftir annað, eða að
farið væri að löggilda annan
hvern blekvöðul sem stórskáld,
og myndi það naumast hækka
staðalinn til muna. Þá yrði
hnútukastið varla snyrtilegra en
áður, og lítt fýsilegt að kenna
þær íþróttir við sjálft samein-
ingartákn þjóðarinnar, Jón Sig-
urðsson.
Það er hægt að skilja ráðherr-
ana, sem hikuðu við að kæfa
þessa hugmynd í fæðingu, svo
sem hún er til komin. Og þó að
þeir e.t.v. telji sér skylt að fylgja
henni eftir á alþingi, úr því sem
komið er, verður þeim tæplega
legið á hálsi fyrir það. Hins veg-
ar ætti að mega vænta þess, að
alþingismenn skilji, þegar þar að
kemur, að lögfesting þessarar
tillögu, sem vissulega er sprottin
af góðum hug, yrði samt til
óþurftar, og fari ekki að bauka
við að „laga“ hana, heldur hafni
henni hreinlega.
Engum ætti heldur að vera
það ljósara en alþingismönnum,
hversu margt þarf fremur fjár-
veitinga við en sá hvumleiði hé-
gómaskapur, sem allt verð-
launa-fargan er í eðli sínu, þegar
jafnvel brýnustu nauðsynjamál
eins og skólahald og heilbrigðis-
þjónusta eru víða í hneykslan-
legum ólestri vegna fjárskorts.
Væri ekki t.d. nær að verja þessu
fé til þes's að bæta, þótt i litlu
væri, úr neyð vangefinna’