Morgunblaðið - 14.07.1983, Blaðsíða 34

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JÚLI 1983
34
Hartmann Pálsson
— Minningarorð
í dag verður til moldar borinn
Hartmann Pálsson, föðurbróðir
minn, sem andaðist í Landa-
kotsspítala 5. júlí sl. eftir skamma
legu.
Hartmann fæddist hinn 5. janú-
ar 1908 að Illugastöðum í Austur-
Fljótum. Faðir hans var Páll
Jónsson, bóndi og sundkennari.
Páll kenndi sund um fjörutíu ára
skeið, fyrst í Fljótum en síðar í
ólafsfirði. Páll var einnig barna-
kennari í nokkur ár, skólanefndar-
maður, einn aðalstofnandi Sam-
vinnufél. Fljótamanna, einnig
Lestrarfélags Holtshr., í stjórn
þoss og bókavörður lengi. Var
bókasafn félagsins tií húsa að 111-
ugastöðum.
Móðir Hartmanns var Kristín
Kristjánsdóttir bónda í Lamba-
nesi. Hún andaðist er Hartmann
var á fysta árinu, aðeins 27 ára
gömul. Faðir hennar varð hins
vegar allra karla elstur, tæplega
105 ára.
Eftir andlát móðurinnar önnuð-
ust föðuramma og föðursystir
Hartmanns uppeldi hans og syst-
ur hans sem var fjórum árum
eldri.
Árið 1915 kvæntist Páll í annað
sinn, Ólöfu Grímeu Þorláksdóttur.
Eignaðist Hartmann þar stjúpu,
sem reyndist honum vel og var
samband þeirra ávallt gott. Þau
Páll og Ólöf eignuðust þrjá syni.
Hartmann sótti farskóla hjá
Guðmundi Davíðssyni, á Hraun-
um í Fljótum. Kennari hans var
Hannes Hannesson, fræðimaður,
kenndur við Melbreið, fósturbróð-
ir föður hans. Þá var hann við
nám um vetrar skeið hjá frænda
sínum, Hartmanni Ásgrímssyni í
Kolkuósi.
Á æskuheimili sínu stundaði
Hartmann almenn sveitastörf
eins og þá var títt.
Oft fór hann vikulega með af-
urðir til Siglufjarðar, fótgangandi
eða á skíðum, eftir því sem færð
var hverju sinni. Þangað var fjög-
urra stunda gangur. Hann hefur
síðar sagt að þessar ferðir hafi sér
þótt skemmtilegar, einkum skíða-
ferðirnar.
I byrjun aldarinnar var reist
myndarlegt timburhús að Illuga-
stöðum. Arið 1918 kviknaði í hús-
inu og á örskammri stundu brann
það til kaldra kola. Hartmann,
sem þá var 10 ára, dvaldi á efri
hæð hússins og tókst naumlega að
bjarga honum. Þar missti fjöl-
skylda hans mikinn hluta aleigu
sinnar. Bókasafni sveitarinnar
tókst þó að bjarga. Um þetta hefur
Hartmann sagt orðrétt í viðtaii:
„Á einum saman nærklæðunum
horfði ég á eldinn leggja heimili
okkar í rúst. Og þar brunnu öll
mín leikföng. Síðan hef ég haft
mikla samúð með þeim sem illa
eru staddir og minna mega sín.“
Sextán ára að aldri fór Hart-
mann að stunda vinnu utan heim-
ilisins, fyrst vorvinnu á Siglufirði,
én það voru ýmis störf tengd sjáv-
arsíðunni, svo sem uppskipun,
síldarvinna o.fl. Á þeim tímum
var atvinna oft stopul, Hartmanni
gekk þó vel að komast af og hefur
eflaust ráðið þar nokkru um sú
árvekni, samviskusemi og þraut-
seigja sem einkenndi hannn eins
og marga af hans kynslóð.
Vorið 1928 réðst Hartmann til
starfa í ólafsfirði og þar kynntist
hann ungri og myndarlegri stúlku
er María Magnúsdóttir hét. Þetta
var upphafið að 54 ára farsælu
hjónabandi.
Næsta vetur fór María til
Reykjavíkur í Hússtjórnarskólann
og ári síðar, 1929, stofnuðu þau til
hjúskapar.
í Ólafsfirði stundaði Hartmann
almenn störf á landi og sjó. Aðal-
starf hans varð þó sundkennsla
sem hann tók við af föður sínum
1937. Við sundkennslu og -vörslu
vann Hartmann til ársins 1957 eða
í tvo áratugi.
f bókinni „Mannlíf við Múlann"
segir að Páll faðir Hartmanns
„hafi vakið og eflt áhuga meðal
ungra manna [á sundíþróttinni] í
byggðum þeim er nutu leiðsagnar
hans.“
Sömu sögu hefi ég heyrt marga
ólafsfirðinga segja um Hart-
mann.
f fyrstu norrænu sundkeppninni
sem háð var, synti annar hver íbúi
ólafsfjarðar og var það met hér-
lendis.
Ekki hafa vinsældir og hvatning
sundlaugarvarðarins og kennar-
ans spillt fyrir.
Hann vann á sama tíma fleiri
störf. Má geta þess að á þeim ár-
um var enginn lærður rakara-
meistari í Ólafsfirði og tók Hart-
mann að sér herraklippingu utan
hefðbundins vinnutima í 27 ár.
Þessi frístundavinna varð hon-
um þó meira til ánægju en fjár-
hagslegs ávinnings.
Hartmann tók virkan þátt í
margs konar félagsstarfsemi, lék
oft í leiksýningum og spilaði fyrir
dansi í mörg ár, ýmist á harmon-
ikku eða fiðlu.
Þá hafði hann mikla ánægju af
manntafli.
Hartmann var vel hagmæltur
og orti tækifærisvísur og gam-
ankvæði, en allan kveðskap sinn
taldi hann tilheyra líðandi stund
og hélt slíku aldrei til haga.
Hartmann var valinn til ýmissa
trúnaðarstarfa. Hann var einn af
stofnendum Verkalýðsfélags
ólafsfjarðar, 1933, og sat í fyrstu
stjórn þess og síðar. I framhaldi af
þessum störfum sat hann í Bæjar-
stjórn Ólafsfjarðar í 6 ár,
1952—1958, hann var um skeið í
stjórn Kaupfélags Ólafsfjarðar, í
sjúkrasamlagsstjórn o.fl.
Um 1957 hóf Hartmann störf
sem síldarmatsmaður. í upphafi
vann hann hjá Síldarmati ríkisins,
en eftir að það var lagt niður, hjá
Framleiðslueftirliti sjávarafurða,
sem yfirtók hlutverk síldarmats-
ins. Starfi þessu gegndi Hartmann
í tvo áratugi eða þar til hann varð
sjötugur og lét af störfum sakir
aldursákvæða.
Síldarmatsstarfið fólst í því að
vega og meta þessar mikilvægu
útflutningsafurðir þjóðarinnar.
Má ljóst vera að miklu máli skipt-
ir hvernig staðið er að slíku verki.
Fyrri störf Hartmanns við síldar-
vinnu og glöggskyggni hans hafa
eflaust komið hér að góðum not-
um. Mér er tjáð af þeim er til
þekktu að í þessu starfi hafi Hart-
mann eins og í öðru sýnt mann-
kosti sína og notið trausts bæði
síldarsaltenda og kaupenda.
Þessi vinna krafðist mikilla
ferðalaga um landið, sem stundum
stóðu mánuðum saman. Hart-
mann og félagar hans leiðbeindu
síðar þeim er lögðu stund á nám í
þessari iðngrein.
Þau Hartmann og María eign-
uðust 7 dætur og einn son, Hauk,
sem dó kornungur. Dætur þeirra
eru: Kristín María, Halldóra
Maggý, Ásta Margrét, Guðrún
Elín, Adda Sigurlina, Erna Sigur-
björg og Ásdís, aliar búsettar í
Reykjavík, nema Guðrún Elín,
sem býr á Akureyri.
Barnabörnin eru orðin 24 og
barnabarnabörnin 13. Árið 1965
fluttu þau Hartmann og María til
Reykjavíkur.
I hjúskap sínum reyndust þau
samrýnd og ólu þau dætur sínar
upp við myndarskap.
Á heimilinu ríkti glaðværð og
reisn og gestrisni var þar í háveg-
um höfð.
Hartmann var gæddur góðri
kímnigáfu. Frásagnir hans voru
gjarnan kryddaðar skopi og marg-
ar gamansögur kunni hann að
segja.
Þar sem aðrir greindu aðeins
gráa og hversdagslega tóna lífsins,
tókst manninum, sem áður fyrr
lék ýmist í gamanleikjum eða á
fiðlu, að töfra fram þessa léttu
tóna sem gefa lífinu svo mikið
gildi og eru nauðsynlegir öllum
ærlegum mönnum.
Sú virðing fyrir bókum er Hart-
mann ólst upp við, fylgdi honum
ávallt. Síðari árin bætti hann í
bókaskáp sinn og hafði ánægju af
bóklestri og ýmiss konar grúski.
Eins og áður hefur komið fram
tókst Hartmann ýmis hlutverk á
hendur í lífi sínu. Ég hygg að hon-
um hafi tekist best í því hlutverki
sem allir fá að spreyta sig á — að
vera maður.
Megi slíkt verða eiginkonu hans,
dætrum og öðrum nánustu huggun
harmi gegn er hann gengur á vit
feðra sinna.
Sverrir Kristinsson
Eiríkur Ingimundar-
son — Minningarorð
Um kvöldmatarleytið þann 20.
júní síðastliðinn var mér og for-
eldrum mínum tilkynnt um slysið
hörmulega, sem tók Eirík svo
skyndilega frá okkur úr þessum
heimi ásamt tveim félögum sín-
um.
Foreldrar hans eru Ingimundur
Eiríksson, slökkviliðsmaður, og
Guðný Þorsteinsdóttir, kennari.
Auk mín á hann aðra systur, Láru
Maríu, 11 ára.
Eiríkur er fæddur 30. apríl 1963
í Reykjavík. Þá var ég 8 ára og var
hann mér kærkominn. Gleymi ég
því aldrei hve vonsvikin ég varð
þegar mér var sagt að börn fengju
ekki að fara í heimsókn á Fæð-
ingardeildina og ekki einu sinni
stíga fæti sínum þar inn fyrir dyr.
En vonbrigði mín hurfu úti veður
og vind þegar hann var kominn út
í bíl og lá sofandi í burðarrúminu
sínu í aftursætinu hjá mér. Þótti
mér stax afar vænt um hann og
gætti hans oft í bernsku. Kom í
ljós fljótlega að augu hans störf-
uðu ekki eðlilega og varð hann því,
5 ára gamall, að leggjast á sjúkra-
hús til að láta laga bæði augun
með uppskurði. Sá eiginleiki Ei-
ríks að vera harður af sér sýndi
sig sterklega við þessar aðstæður
og óx með honum síðan.
í æsku eignaðist Eiríkur félaga
og vin, Þorstein Karlsson. Voru
þeir sem bræður alla tíð og eyddu
mest öllum frítíma sínum saman.
Um vorið 1973 fluttist Eiríkur
með foreldrum sínum búferlum til
Svíþjóðar um eins árs skeið. Þá
um veturinn, 10 ára gamall, þurfti
hann að setjast á skólabekk með
sænskum börnum. Ekki vafðist
honum tunga um tönn þá frekar
en endranær því Eiríkur var fljót-
ur bæði að tala og skilja sænskuna
og um vorið þegar skóla lauk, var
frammistaða hans síst verri en
þeirra bestuJnnfæddu--------------
Um það leyti sem Eiríkur
fermdist, fékk hann mikinn áhuga
á fjallgöngum og útivist. í páska-
vikunni 1977, skeði sá atburður
sem lengi verður í minnum hafð-
ur. Fór hann ásamt félaga sínum
og frænda, Lárusi Ástvaldssyni, í
eina gönguna, stefnan var á
Fagradalsfjall. Á leiðinni skall á
þoka og rigning sem varð til þess
að þeir fóru út af sporinu og villt-
ust. Við sem heima vorum, fórum
að óttast um ferðir þeirra því þeir
skiluðu sér ekki heim á réttum
tíma. Var farið að leita þeirra,
fyrst feðurnir og nákomnir, síðan,
þar sem leit þeirra bar engan
árangur, voru kallaðar út allar
hjálparsveitir á Suðurnesjum og í
Hafnarfirði. Var þaulleitað á
svæðinu alla nóttina, en ekkert
spurðist til þeirra. Það var ekki
fyrr en morguninn eftir að þeir
skiluðu sér sjálfir, hraktir og
blautir eftir að hafa grafið sig
undir mosa og haldið kyrru fyrir
þar til birti og létti. Má segja að
þar hafi hurð skollið nærri hælum
og fá engin orð lýst þeim fögnuði
er fylgdi heimkomu þeirra. Eftir
þessa svaðilför, fró áhugi Eiríks
dvínandi fyrir fjallgöngum en að
sama skapi vaxandi fyrir bílum.
Eyddi hann oft frítíma sínum í að
lagfæra og gera upp notaða bíla.
Vor þeir félagar Þorsteinn saman
við þessa iðju.
Á sínum uppvaxtarárum hænd-
ist Eiríkur mjög að móðursystur
sinni, Maríu, og manni hennar,
Hákoni Kristinssyni, og átti hann
oft sitt annað heimili hjá þeim,
enda var komið fram við hann þar
eins og hann væri eitt af þeirra
börnum. Eins var hann mjög
hændur að og í miklu uppáhaldi
hjá ömmu sinni, Steinunni Guð-
brandsdóttur, en hún var búsett
hjá Maríu og Hákoni lengst af sín
seinni ár. Lést hún af veikindum í
fyrravor, Hjá móður - Hákonar; •
Stefaníu, var Eiríkur tíður gestur
meðan hún lifði. Kom þeim vel
saman og margar pönnukökur
þáði Eiríkur hjá ömmu Stebbu,
eins og hann kallaði hana. Au-
fúsugestur var hann alltaf á heim-
ili föðurömmu sinnar og afa, þeim
Lárettu Björnsdóttur og alnafna
sínum, Eiríki Ingimundarsyni.
Bjuggu þau lengst af hér í innra
hverfinu. Eru þau nú bæði látin.
Eftir grunnskólann lá leið Ei-
ríks í Fjölbrautaskóla Suðurnesja
í iðnnám en eftir það vann hann
ýmsa vinnu, m.a. hjá Hákoni
Kristinssyni í vélsmiðju, hjá fisk-
verkun Brynjólfs í Innri-Njarðvík
og síðast sem sjómaður á mb
Gunnjóni GK-506.
Alla sína ævi bjó hann í
foreldrahúsum að Njarðvíkur-
braut 27, en frá sumrinu 1982 bjó
Eiríkur á heimili mínu í ytra
hverfinu í Njarðvík. Líkaði mér
ágætlega við félagsskap hans,
varð vinskapur okkar meiri en áð-
ur og ræddum við oft saman um
framtíðardrauma og möguleika
hans. Hafði hann m.a. ákveðið að
taka upp þráðinn upp að nýju í
Fjölbrautaskólanum á vetri kom-
anda og fara á menntabraut. Ei-
ríkur var mjög fróðleiksfús.
Beindist hugur hans oft að
vísindalegum og jafnvel yfirskil-
vitlegum málefnum.
Eiríkur var vinsæll og tryggur
vinur. Auðvelt var fyrir hann að
eignast vini, hress og lífsglaður,
hafði til að bera mikið jafnaðar-
geð, sama á hverju bjátaði.
Hann hvílir nú í Guðs friði við
hliðina á föðurömmu sinni og afa í
krikjugarðinum í Innri-Njarðvík.
Við sem næst stóðum Eiríki
munum sakna hans sárt, hann
sem var svo fullur af lífi og átti
svo margt eftir ógert. Drottins
vegir eru órannsakanlegir, en þeir
sem guðirnir elska, deyja ungir.
Ég bið Guð að styrkja foreldra
mína, systur og aðra nána ástvini
í sorg þeirra. Huggun er það
harmi gegn, að vel hefur verið tek-
i& A jnóti géðum- dreng,- þvl -þar
bíða vinir 1 varpa sem von er á
gesti.
Guð blessi minningu Eika mins,
Helga systir.
Kveðja
Þegar íslendinga erlendis fer að
dreyma illa þá hringja þeir heim
og vona að hafa ekki fréttir af
ótíðindum við þá gerð.
Alveg eins var fyrir mér farið á
ferðalagi erlendis, einhvernveginn
fann ég að eitthvað var að ske eða
hafði gerst.
Það var mér mikill harmur að
frétta lát Eiríks Ingimundarsonar
frænda míns er fórst af slysförum
um borð á MB Gunnjóni þann 20.
júní, ásamt tveim félögum sínum.
Eiríkur og hans systur hafa í
umgengni við okkur systkinin ver-
ið nær því sem systkin, svo mikill
og náinn umgangur var milli
heimila foreldra okkar, og ég
minnist þess með trega að hafa
e.t.v. verið harðari og afskiftasam-
ari við frænda minn en skyldi,
eins og vill verða milli bræðra.
Þegar manni er málið skylt þá
koma afskiftin. En ég minnist líka
góðra stunda með harðgerðum og
fróðleiksfúsum dreng sem var
hluti hinnar daglegu tilveru minn-
ar, og eins og áður þá skilur mað-
ur ekki að það skuli þurfa að enda.
Þó menn séu sáttir við lífsins
gang og lögmál, þá ná menn ekki
sáttum við að ungir menn skuli
hverfa svo skyndilega og hugurinn
leitar skýringa og finnur engar.
Ég kveð Eirík frænda minn með
söknuði og trega og við hjónin
vottum foreldrum hans og systr-
um dýpstu samúð.
Ég bið Guð að blessa Eirík og
vera honum líknsamur.
Þorsteinn Hákonarson
Birting afmœlis- og
minningargreina
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- og minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. í
minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður.
Þess skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frum-
ort ljóð um hinn látna eru ekki birt á minningar-
orðasíðum Morgunblaðsins. Handrit þurfa að vera
vélrituð og með góðu línubili.