Morgunblaðið - 21.07.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. JÚLl 1983
35
Malleus maleficarum
og Cautio Criminalis
Erlendar
bækur
Siglaugur Brynleifsson
Jakob Sprenge, Heinrich Institor-
is: Der Hexenhammer (Malleus
maleficarum). Aus dem Lateinisch-
en iibertragen und eingeleitet von
J.W.R. Schmidt. Deutscher Tasch-
enbuch Verlag 1982.
Friedrich von Spee: Cautio Crim-
inalis oder Rechtliches Bedenken
wegen der Hexenprozesse. Aus
dem Lateinischen iibertragen und
eingeleitet von Joachim-Friedrich
Ritter. Deutscher Taschenbuch
Verlag 1982.
J.W.R. Schmidt þýddi þetta al-
ræmda rit á þýsku 1908. Það var
skrifað á latínu og prentað í fyrstu
1487 og var oft endurprentað.
Þetta rit var á sínum tíma ætlað
sem handbók fyrir þá sem börðust
gegn galdramönnum og galdra-
nornum og fyrir rannsakendur
galdaramála og dómara. Því var
oft haldið fram að rit þetta væri
einstakt í sinni röð og hefði
hrundið af stað galdrafárinu að
minnsta kosti í Þýskalandi. Rit
þetta er unnið upp úr áður út-
komnum ritum eða handritum og
kenningar höfundanna voru held-
ur ekki nýjar af nálinni, heldur
tíndar saman úr fjölda rita og rit-
smíða. Frá 1288 til 1526 eru til 47
páfaleg bréf varðandi galdur og
baráttu gegn galdri og á árunum
1270—1540 má finna samtals 46
fjölfölduð handrit eða bækur og
prentuð rit varðandi sama efni og
þá eru talin rit sem voru víökunn
um þessi efni. Höfundarnir kerf-
uðu efnið niður og því varð þetta
rit aðgengilegra og auðveldara i
notkun en önnur sama efnis. Þetta
var nokkurs konar lexíkon um
galdra. Galdrafárið átti sér lengri
aðdraganda og forsendur en áhrif
þessarar bókar, en engu að síður
urðu áhrif ritsins mikil. Rit Bod-
ins, sem kom út tæpum hundrað
árum síðar, var t.d. talið „vísinda-
legra" og nákvæmara í útlistunum
á eðli galdra.
Galdrar voru taldir eiga sér stað
með hjálp og aðstoð djöfulsins. Og
þar sem svo var í pottinn búið var
það skylda kristinna manna að
vinna að upprætingu villunnar.
Aðferðirnar, sem notaðar voru við
rannsóknir galdramála, eiga sér
hliðstæður i pyntingaklefum 20.
aldar. Sá sem varð til þess að
gagnrýna þessar aðferðir á 17. öld
var jesúítapaterinn Friedrich von
Spee, sem gaf út þetta rit 1631 og
aðra útgáfu árið eftir, án höfund-
arnafns. Á þessum tímum þýddi
það sjálfsmorð að afneita galdri,
enda neitar höfundurinn ekki til-
veru galdranorna, en gagnrýnir
harkalega aðferðirnar sem beitt
var til þess að fá fólk til að játa á
sig galdra. Höfundurinn hefur
verið nefndur „kjarkmesti höfund-
ur aldarinnar" og er það réttnefni.
Hann talar í þessu riti í nafni
mannúðar og náungakærleika,
eins og hann er tjáður í helgum
ritum. Hann hæðir rök rannsak-
enda og dómara og stagl lögfræð-
inga til réttlætingar svívirðilegum
aðferðum við rannsókn mála.
Það var auðvelt fyrir hann að
hrekja ýmsar kenningar úr
„Nornahamrinum", enda sparar
hann ekki að sýna fram á hversu
frumstæðar og fáránlegar sumar
þeirra voru.
Rit þetta er framlag húmanista
gegn ofstæki, grimmd og einsýni
og er klassískt rit í sögu mann-
réttindabaráttunnar og á enn
meira erindi til manna nú á dög-
um en á 17. öld.
MMHHN _ __
Eins og kunnugt mun af fréttum hafa Kæreyingar tekið í notkun nýtt skip í millilandasiglingum sínum og var þar með
Smyrill leystur af hólmi, en hann hafði siglt á milli landa með farþega síðan 1975. Nýja skipið er mun stærra en
Smyrill og á þessari mynd, sem tekin var í Þórshöfn í Færeyjum, sést stærðarmunurinn glögglega. Norröna er á leið
út úr höfninni á leið til Danmerkur, en gamli Smyrill liggur yst við hafnargarðinn. Morgunbi»ðia/ hg.
SUMARIÐ '83
vi d lioru/n rcm n sem fara þer vel
Nýkomíð mikið úrval
af sumarblússum og frökkum
- nýtískuleg snið.
7 199
Aðalstræti 4
Bankastræti 7
MelsituHcx) á hverjum degi!
- • 1 - - - — —-— — - ... .. — - — — - —. - ^
[ Opið í krold til Id. 21 ]
HAGKAUP
Skeifunni15