Morgunblaðið - 24.07.1983, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚLÍ 1983
33
(Ljóflm: Mbl. RAX)
Guðlaugur Bergmann á gangi í Austurstræti.
hjá ríkinu og hinum stærri fyrir-
tækjasamsteypum liggur mest allt
kapital íslands. Hvar er annars
staðar kapital? Það er til dæmis í
lífeyrissjóðum og þar erum við
komnir að þeim aðilum sem
stjórna verkalýðshreyfingunni,
þ.e. vinstri flokkunum, sem að
sjálfsögðu styðja ríkiskapitalið og
svo það sem við getum kallað líf-
eyrissjóðakapital, sem er orðið
geigvænlegt kapital í landinu og
hreyfiafl. Og hvað er þá eftir? Við
sem erum í einkafyrirtækjum
verðum að betla til að fá þetta
hreyfiafl. En mín hægristefna
byggist sem sagt fyrst og fremst á
því, að ég trúi því að fjármagnið sé
betur komið í höndum einstakl-
inga en miðstýrðra ríkisfyrir-
tækja eða miðstýrðra einokunar-
fyrirtækja, þar sem ég tel að
hreyfiaflið sé misnotað og ekki
eins vel stjórnað og í höndum ein-
staklinga.
Við getum tekið einfalt dæmi úr
íþróttalífinu, t.d. skíðaíþróttunum
þar sem nefna má bæjarlyfturnar
í Bláfjöllum. í því tilfelli er ég
sannfærður um að kapitalið hefði
skilað sér miklu betur í höndum
einstaklinga, sem hafa í fjöida ára
lagt á sig mikla vinnu i sjálfboða-
starfi til framgangs skíðaíþrótt-
inni, en að láta borgina annast
þennan rekstur. Við getum t.d.
bent á KR-lyftuna í Skálafelli,
sem er framtak einstaklinga.
Sjálfur er ég KR-ingur og er stolt-
ur af því, og raunar er KR eina
félagið sem ég hef séð ástæðu til
að ganga í, en ekki af því að ég sé
á móti félagsskap eins og Lions,
Kiwanis eða Frímúrurum, en það
er önnur saga. Ég var í skíðadeild
KR fyrir 25 árum og byrjaði fyrir
ári að fara upp í Skálafell aftur,
og þegar ég kem þangað eru fyrstu
mennirnir sem ég sé sömu strák-
arnir, sami mannskapurinn, og
var að vinna í sjálfboðavinnu þá,
auk yngri manna sem hafa bæst í
hópinn með árunum. Allir eru
þessir menn vinnandi þarna og
búnir að koma upp stærstu lyftu á
íslandi í sjálfboðavinnu. Eflaust
hafa einhverjir styrkir komið til,
en það ;em tg er að segja er, að ef
ríkið eða bæjarfélög vilja stuðla
að einhverri svona starfsemi eiga
þau ekki að reka hana sjálf því þá
byrjar vitleysan og kapitalið fer
að nýtast illa.
Ég nefndi heilbrigðisþjónustuna
áðan og vil taka skýrt fram að
auðvitað vill enginn láta minnka
heilbrigðisþjónustuna. En þetta er
spurning um að nýta kapitalið
skynsamlega. Þar hefur til dæmis
komið fram að mötuneytin eru
mjög dýr í rekstri og því væri
miklu skynsamlegra að nýta hina
fjölmörgu duglegu veitingamenn
sem við eigum til að annast þessa
þjónustu. Þegar upp er staðið
komum við alltaf að því sama, að
það er skattborgarinn sem þarf að
borga brúsann í bruðli ríkisins og
illa stjórnuðum ríkisfyrirtækjum.
í þessu tilfelli jafnast þetta út
með sjúkrasamlaginu, en það er í
rauninni ekkert annað en blekk-
ing. Reksturinn er jafn lélegur og
vitlaus fyrir það og þess vegna
ætti að bjóða þetta út, eins og
raunar margt annað, og ég er
þeirrar skoðunar, að það er ótrú-
lega margt sem mætti setja í
hendur á einkaaðilum og fá þar
með betri nýtingu fjármagnsins."
Skattgreiðendur
borga brúsann
„Ég trúi á framtak einstaklinga
og trúi þvi að það komi miklu
meira út úr hverjum manni ef
hann er metinn sem einstaklingur,
en ekki eitthvert nafnnúmer í
miðstýrðu kerfi, og ef hann á
möguleika á að fá eitthvað fyrir
sína vinnu. Ef einhver einn getur
betur en annar á hann skilið að fá
umbun fyrir það. Og það er öllum
til góða því að slíkir menn skapa
fyrir alla. Það er þetta sem gleym-
ist oft, að ef einhver græðir —
þetta er ljótt orð gróði — þá er
það gróði fyrir alla. Til þess að
hægt sé að borga hærri laun verða
fyrirtækin að bera hagnað og í
þann hagnað sækjum við hærri
kaupmátt. Og þetta á ekki bara
við um hagnað heldur einnig
sparnað því það gleymist oft, að
græddur er geymdur eyrir.
Ég get nefnt sem dæmi um
þetta, að fyrir nokkrum árum
hringdi ég í ritstjóra eins dag-
blaðsins og sagði honum frá því að
ég væri búinn að gera samning um
að flytja út fyrir eina milljón á
mánuði og spurði hann hvort hon-
um fyndist þetta frétt. Jú, honum
fannst þetta stórkostleg frétt og
taldi hana alveg þess virði að hún
færi á baksíðu. Svo sagði ég við
hann að ég ætlaði aðeins að breyta
fréttinni, að ég sparaði gjaldeyri
sem næmi milljón á mánuði með
því að framleiða vöru sem annars
yrði flutt inn. Hvernig fannst hon-
um fréttin núna? Þá var hún ekki
lengur eins mikils virði. Þessi
skilningur á sparnaði gleymist oft.
Þetta kemur oft fyrir í boltaleikj-
um, að þeir eru aðeins metnir sem
skora mörkin en ekki þeir sem
verjast mörkum. Sama gildir í
viðskiptalífinu, að það er oft ekki
metið þegar mönnum tekst að
reka fyrirtækin með minni til-
kostnaði en ná samt fram jafn
miklu. í þessu felst auðvitað mikill
sparnaður. Það er þarna sem
ríkisreksturinn og bæjarfélaga-
reksturinn er á hálum ís að mín-
um dómi og stendur sig mjög illa.
í einkarekstri gerist þetta ekki
eins oft af því að ábyrgðin liggur á
aðilanum sjálfum. Það er yfirleitt
allt lagt undir í þessum rekstri og
ef menn standa sig ekki og leggja
sig ekki fram er voðinn vís. Ríkis-
fyrirtækin fara hins vegar aldrei á
hausinn þótt menn standi sig illa
því skattborgararnir borga brús-
ann.
Ég hef stundum hugsað um að
rétt væri að koma hér á fót
skattborgaralögreglu, sem hefði
eftirlit með því hvernig skattpen-
ingum er eytt. Því skyldum við
ekki fá að fylgjast með því hvernig
þeir fara með þessa peninga? Það
eru til óteljandi dæmi um bruðl
með peninga í ríkiskerfinu, með
kapitalið, þetta mikla hreyfiafl
sem allt stendur og fellur með, og
það er ekkert eftirlit með því og
enginn er ábyrgur. Þess vegna
skiptir það máli, að þeir menn sem
setja á okkur skatta fari vel með
skattfé borgaranna, og það á að
vera jafn mikið eftirlit, ef ekki
meira, með því hvernig þeir fara
með þetta fé, eins og eftirlitið með
því hvernig við skilum því.
En svo að ég ljúki þessari um-
ræðu um kapitalið, þá er það
hreyfiafl sem nota má bæði til
góðs og ills og við höfum mörg
dæmi um það að hópar, og jafnvel
heilar þjóðir, hafa náð undir sig
miklu kapitali og notað það til ill-
verka og þá er kapitalið orðið
hreyfiafl á neikvæðan hátt. Ég
held að mesta hættan sé fólgin í
því að þetta hreyfiafl lendi í fárra
manna höndum, hvort sem það er
ríkisstjórn, sveitarfélög eða
stjórnendur auðhringa og jafnvel
lífeyrissjóða. Það er miklu skyn-
samlegra að dreifa þessu hreyfi-
afli meðal einstaklinga, eins mikið
og hægt er, og ég er sannfærður
um að með því móti er minni
hætta á að það verði misnotað eða
illa farið með það.“
Átti ekki rúm
til að sofa í
Við víkjum talinu aftur að
bjartsýni og ég slæ því fram að ef
til vill séu ekki allir í sömu að-
stöðu og Gulli í Karnabæ til að
vera bjartsýnir um þessar mundir.
í framhaldi af því spyr ég hann
hvort hann hafi alltaf verið svona
bjartsýnn, t.d. hér á árum áður
þegar hann átti minna eða jafnvel
ekki neitt?
„Þegar ég átti minna eða jafnvel
ekki neitt, segir þú, og úr því þú
orðar spurninguna svona get ég
alveg sagt frá því að þegar ég var
í Verslunarskólanum, skólaárið
1957—58, þá svaf ég á vindsæng
því ég átti ekki rúm til að sofa í.
Ég bjó með mömmu minni í einu
leiguherbergi, með aðgangi að eld-
húsi, og ég átti aldrei fyrir því að
fara á böll, en hins vegar var ég
svo heppinn að kunna að dansa
svo stelpurnar buðu mér á böllin.
En ég held að ég hafi aldrei fundið
neitt sérstaklega fyrir þessu. Ég
held að ég hafi fengið það í vöggu-
gjöf að vera bjartsýnn og jafn-
framt það að vaxa við vanda, en
hins vegar hættir mér til að gefa
eftir í meðbyr og á það þá jafnvel
til að sofna á verðinum. Samt sem
áður eru þetta hlutir sem maður
verður að þroska með sjálfum sér
og ég held að ég hafi alla tíð hugs-
að mikið um þetta. Það hefur alla
tíð skipt mig miklu máli að vera
sjálfstæður og þá sérstaklega fjár-
hagslega og t.d. var ég svo heppinn
að geta unnið sjálfur fyrir ferm-
ingarfötunum mínum.
Ef til vill má tengja þessa
bjartsýni mína við það, að ég hef
verið svo heppinn að upplifa mjög
skemmtilega tíma og ef til vill
kunnað að lifa í takt við þá, ef svo
má að orði komast. Þessi tímabil
má eiginlega miða við ríkjandi
stefnur í dægurtónlistinni. Fyrst
lifði ég það að dansa undir mjög
skemmtilegri „swing-músík", þeg-
ar KK-sextettinn var upp á sitt
besta. Síðan kom rokktímabilið og
þar á eftir bítlatímabilið, sem ég
upplifði á vissan hátt í tengslum
við mitt fyrirtæki, Karnabæ, en
upphaf og starfsemi fyrirtækisins
tengdist mjög þeim tískuáhrifum
sem fylgdu bítlaæðinu. Þetta var
mjög skemmtilegt tímabil, en þó
held ég að fyrir mig hafi rokk-
tímabilið verið skemmtilegra. Það
sýndi sig líka á rokkhátíðunum í
vetur, að það er mikil stemmning í
rokkinu og svo virðist sem það
ætli aldrei að deyja.
Rokktímabilið upplifði ég fyrst
og fremst sem umboðsmaður
Lúdó-sextetts og Stefáns, sem var
vinsælasta rokkhljómsveitin í þá
daga, og auk þess sýndi ég mikið
þennan nýja tískudans, rokkið,
ásamt Diddu, Sæma, Lóu og fleir-
um. Það var mikið líf í tuskunum
á þessum árum og mikið umstang
í kringum þessa umboðsmennsku.
Maður þurfti að setja sig í sam-
band við fjölda fólks, sjá um aug-
lýsingar, selja miðana á böllin, af-
greiða ýmis mál sem komu upp á
böllunum og svo koma strákunum
heim eftir böllin. Ég var í sölu-
mennsku á þessum árum og gat
því sameinað þessi störf á ferðum
okkar um landið, en það skemmti-
legasta við þetta allt var að maður
kynntist aragrúa af fólki. Annars
er mér einna minnistæðast hvað
samkeppnin var gífurleg í þessum
SJÁ NÆSTU SÍÐU