Morgunblaðið - 26.07.1983, Blaðsíða 28

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. JÚLÍ 1983
Minning:
Pétur Axel Jónsson
héraðsdómslögmaður
Fæddur 31. mars 1938
Dáinn 15. júlí 1983
Undanfarna mánuði meðan vin-
ur minn og frændi, Pétur Axel,
barðist við banamein sitt, hef ég
oftar en ella hugsað um eilífðar-
málin. Er Guð ranglátur? Hvers
vegna leggur dauðinn helkalda
hönd sína á ungan mann? Hafði
vinur minn ekki borið byrðar sín-
ar nægilega lengi, til þess að
verðskulda þá lífshamingju, sem
honum féll í skaut síðustu æviár-
in? Þessum og álíka spurningum
getum við dauðlegir menn ekki
svarað. Vegir Guðs eru órannsak-
anlegir. Lífshlaup manna verður
ekki vegið og metið eftir reglum
stærðfræðinnar. Svo einfalt er líf-
ið ekki.
Kynni okkar Péturs hófust í
Menntaskólanum í Reykjavík.
Harðfylgi hans í skólamótinu í
handknattleik vakti athygli mína
og annarra félaga minna. Ég varð
fyrir því óláni að fingurbrjóta
Pétur og varð það byrjun á nánari
kynnum okkar. Síðan lá leið okkar
í háskólann og urðum við sam-
ferða í gegnum lögfræðina. Ekki
nóg með það. Við bjuggum, ungir
og blankir stúdentar, í sama hús-
inu með fjölskyldum okkar. í 3 ár
áttum við dagleg samskipti, jafnt
heima sem annars staðar. Hjördís,
kona mín, og Magnþóra eiginkona
Péturs bundust vináttuböndum,
sem aldrei slitnuðu til dauðadags
Möggu Gullu 1974, er hún lézt að-
eins 35 ára gömul. Árið 1963 mis-
stu Pétur og Magga son sinn,
Magnús Þóri, aðeins 6 mánaða
gamlan. Af börnum Möggu og Pét-
urs komust á legg Jón Axel, f. 21.
janúar 1962, stúdent frá VÍ 1982
og Þóra Steinunn, f. 8. nóvember
1971.
Áður en Pétur kvæntist Magn-
þóru Þórisdóttur, Kjartanssonar,
lögfræðings í Landsbanka íslands,
eignaðist hann tvö börn með Guð-
rúnu Jónsdóttur, skólasystur
sinni. Það voru Snjólaug, sem lézt
aðeins 15 ára gömul 1973, eftir
ævilöng veikindi og Jón Guðmann, 1
f. 31. desember 1959, viðskipta-
fræðing og nú við nám í endur-
skoðun.
Af framanrituðu sést, að vinur
minn, Pétur Axel, hafði, kornung-
ur maður, mátt þola meira en
margur maðurinn á allri ævinni.
Það þarf engan að undra þótt Pét-
ur hafi bognað undan því ógnar-
fargi, sem lífið lagði á hann. En
hann brotnaði aldrei.
Að loknu embættisprófi vorið
1968 hóf hann störf sem fulltrúi
hjá Borgarfógeta í Reykjavík.
Varð hann brátt annálaður fyrir
dugnað sinn í starfi, því Pétur var
ávallt hamhleypa til verka. Hjá
fógeta eignaðist Pétur marga vini
meðal samstarfsmanna sinna, en
engan eins og Þorstein Thoraren-
sen, borgarfógeta, sem reyndist
Pétri hollur og góður vinur til
æviloka Péturs. í apríl 1969 réðst
Pétur sem fulltrúi í sjvarútvegs-
ráðuneytið og starfaði þar til árs-
loka 1970. Frá ársbyrjun 1971
starfaði Pétur Axel sjálfstætt sem
lögfræðingur. Hann rak fasteign-
asölu, fékkst við útgerð um 1 árs
skeið, en áhugi hans á útgerð var
honum í blóð borinn, enda sonur
Jóns Axels Péturssonar, banka-
stjóra Landsbankans, áður for-
stjóra BÚR.
Það verður að segjast eins og er,
að á árunum 1970 til 1978 átti Pét-
ur í erfiðleikum með að ná áttum í
lífinu. Þrátt fyrir það trúði ég
ávallt því, að tíminn myndi lækna
sárin, sem óneitanlega höfðu áhrif
á viðhorf Péturs til lífsins á þess-
um tíma.
Það fór líka svo, að Pétur Axel
ákvað, eins og honum einum var
lagið, að söðla yfir. í árslok 1978
hélt Pétur í Vesturveg, til að fá
bót meina sinna á Freeport-sjúk-
rahúsinu í New York-fylki. Þessa
ákvörðun tók Pétur einn, án þrýst-
ings frá öðrum. Ég og aðrir, sem
þekktum Pétur vel, vissum að með
þessari ákvörðun lauk Pétur fyrir
fullt og allt áðurnefndum kafla í
lífi sínu. Ef Pétur Axel tók
ákvörðun, þá stóð hún.
Hann gerðist ákafur AA-maður,
lifði samkvæmt lífsreglum AA og
hóf nýjan þroskaferil, sem stóð
allt til dauðadags. Pétur Axel var
ávallt þekktur fyrir ríka skaps-
muni. Hreinskilni hans varð hon-
um þráfaldlega fjötur um fót í
samskiptum við náungann. Eins
og skapmönnum er títt, vissi Pét-
ur vel af því hve skapsmunir hans
voru erfitt veganesti. Sfðustu ævi-
árin tókst Pétri með einstakri
viljafestu að læra að hemja skap
sitt. Persónulega hef ég aldrei átt
að vini mann, annan en Pétur Ax-
el, sem varð betri maður dag frá
degi allt til dauðadags. Enginn
misskilji orð mín svo, að Pétur
Axel hafi þarfnast slíkra yfirbóta
daglega, en ég hygg að flestir
breytist harla lítið til batnaðar
eftir að þeir komast á fullorðinsár.
Foreldrar Péturs, Ástríður og
Jón Axel, höfðu verið Pétri traust-
ur bakhjarl öll erfiðleikaár hans.
Pétur fékk tækifæri til að launa
foreldrum sínum tryggðina. Hann
heimsótti föður sinn, háaldraðan,
daglega og hjúkraði honum til
dánardægurs föðurins. Þá studdi
Pétur Ástríði, móður sína, í veik-
indum hennar og sorg, þegar hún
missti eiginmann sinn og dóttur
með stuttu millibili. Ég veit, að
þessi síðustu ár hafa fært foreldr-
um Péturs ómælda hamingju
vegna alúðar, sem Pétur sýndi
þeim.
Stærsta gæfa Péturs Axels síð-
ustu æviárin var að kynnast eftir-
lifandi eiginkonu sinni, Rósu
Ólafsdóttur. Þau eignuðust dreng,
Pétur Axel þ. 16. september 1980.
Þau komu sér upp yndislegu heim-
ili og litli sonurinn var sannkall-
aður sólargeisli í lífi þeirra. Fal-
legur, ljóshærður og greindur
snáði, sem var föður sínum líkn í
erfiðu stríði hans við banasjúk-
dóm sinn.
Eins og við var að búast snerust
allir hlutir Pétri Axel heitnum í
haginn eftir hina örlagaríku
ákvörðun hans 1977. Honum farn-
aðist vel í starfi sínu. Enn einu
sinni lágu leiðir okkar saman, þeg-
ar hann um eins árs skeið starfaði
með mér við fasteignasölu. Síð-
asta æviár sitt setti Pétur á stofn
sína eigin lögfræðistofu og rak
hana af krafti, sem ávallt ein-
kenndi allt, sem Pétur tók sér
fyrir hendur. Þegar Pétur veiktist
í desember síðastliðnum tók Jón
Axel, sonur hans, við rekstri stof-
unnar, og rak hana af sömu elju
undir leiðsögn föður síns. Ekki
hikaði Jón Axel við að hætta um
stund háskólanámi til að hjálpa
föður sínum.
Enginn hefur þó stutt Pétur í
veikindum hans, eins og Rósa,
ekkjan hans unga. Pétur kaus að
dvelja í heimahúsum lengst af
þessa mánuði sem hann átti ólif-
aða.
Rósa hjúkraði manni sínum af
slfkri ástúð að oftlega komst mað-
ur við af nærgætni hennar og
skilningi. óvissan og vonin voru
förunautar þeirra hjóna í sjö mán-
uði. Trúin á lífið og hamingjuna
var óbilandi hjá þeim báðum, en
válegar fréttir daglegt brauð.
Nú, þegar ég og fjölskylda mín
kveðjum vin okkar, Pétur Axel, er
okkur efst í huga söknuður og
samúð með hans elskuðu eigin-
konu og börnum hans, Jóni Axel,
Eddu, fósturdóttur, Jóni Guð-
manni, Þóru Steinunni og Pétri
litla Axel. Þá sendum við aldraðri
móður Péturs, Ástríði Eínarsdótt-
ur, sem hefur þurft að horfa éftir
börnum sínum tveimur, með árs
millibili, okkar innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Megi góður Guð styrkja ykkur í
sorg ykkar.
Bergur Guðnason
Hann Pétur Axel er dáinn. Þó
að ég vissi, að hann ætti stutt eft-
ir, brá mér þegar ég heyrði þetta.
Við sem höfðum talast við í lang-
an tíma í fyrrakvöld, en í gær náði
ég ekki sambandi og í dag er hann
allur.
Við ætluðum að hittast erlendis
um áramótin, en hann komst ekki.
Þá frétti ég fyrst af sjúkdómnum,
sem kannski er sá illskeyttasti
sem þekkist.
Ég varð klökkur þegar við hitt-
umst eftir að þessi staðreynd varð
ljós. Mér fannst þetta svo mikið
óréttlæti. Hann Pétur sem var
einmitt að byrja að lifa. Allt hans
líf hafði verið harmur, en að und-
anförnu hafði hann átt gott skeið,
sem fór batnandi. Svo þetta. En ég
áttaði mig fljótlegæ að þarna lék
ég stórt hlutverk. Ég þurfti ekki
að skilja og mátti ekki dæma og
mér fór að líða betur og varð
frjálsari gagnvart Pétri. Þannig
fann ég að ég gat kannski orðið
honum að svolitlu liði.
Ævi Péturs var lík og hjá mörg-
um alkóholistum, sem fæðast
tvisvar. Fyrri fæðingin endar með
þeirri síðari, en þá hefst hið
raunverulega líf, sem hjá Pétri
spannaði einungis rúm 4 ár. En á
þeim tíma afrekaði hann meira en
margir gera á langri ævi. Þessi
tími var glæsilegur og ætla ég að
stikla á því helzta.
Fyrsta fæðingarhríðin átti sér
stað á Sögu, þegar hann heyrði
fyrst í Frank Herzlin, en Frank
tók á móti honum nokkru síðar og
skilaði af sér fullburða AA-manni.
Pétur skynjaði fljótlega nauðsyn
þess að reyna að lifa eftir reynslu-
sporunum. En það tókst honum æ
betur eftir því sem tíminn leið,
enda stundaði hann fundi dyggi-
lega.
Sökum framfara sinna var sótzt
eftir Pétri í ráðgjafastörf og vann
hann sem slíkur, bæði á Silunga-
polli og Staðarfelli. Fáa þekki ég
sem áttu auðveldara með að ná
sambandi við sjúkan alkóhólista
en Pétur.
Pétri tókst á skömmum tíma að
koma fótum undir lögfræðistörf
sín, sem var kraftaverk.
Hann eignaðist unga og fallega
konu og frábært heimili, þar sem
gott var að koma. Síðast en ekki
sízt eignaðist hann son, Pétur
Axel yngri, sem er alltaf brosandi
og augasteinn allra sem þekkja.
Pétur var í miklum metum í AA
og alltaf leið menni betur, ef hann
var í nálægð. Ef þetta er ekki
glæsilegt lífshlaup 4 ára barns,
þá ...?
Að lokum vil ég votta samúð
mína hans nánustu, þó sérstak-
lega heimilisfólkinu að Ægissíðu
103 og þakka margar góðar stund-
ir. Guð blessi minn gamla vin.
Grettir Pálsson
Mágur minn, Pétur Axel Jóns-
son, lögfræðingur, andaðist að
morgni 15. þ.m. eftir erfiða sjúk-
dómsbaráttu. Hann var fæddur
31. marz 1938, sonur hjónanna
Ástríðar Einarsdóttur og Jóns Ax-
els Péturssonar, síðast banka-
stjóra.
Haustið 1944 tók ég að venja
komur mínar í hús foreldra hans
við Hringbraut 53, og hafa kynni
okkar því varað nær fjóra áratugi.
Margs er að minnast frá þeim
tíma og margt er að þakka, en það
verður ekki rakið hér, heldur
geymt í minningunni.
Skin og skúrir skipust á í tilveru
Péturs Axels, meira en okkar
flestra. í einkalífi sínu beið hann
skipbrot oftar en einu sinni, og
margar stundir urðu honum erfið-
ar. Öll él birtir upp um síðir, sagði
Bjarni frá Vogi, og það fékk Pétur
Axel að reyna er hann stofnaði
heimili með eftirlifandi konu
sinni, Rósu Ólafsdóttur. Frá upp-
hafi sambúðar þeirra til hinstu
stundar bar hún honum það sól-
skin, sem hann áður hafði farið á
mis við. Fyrir það ber að þakka, og
þá ekki síður fyrir hvernig hún
reyndist honum í því strlði, sem
hófst um síðustu áramót.
Mér verður hugsað til tengda-
móður minnar, sem á rúmum
tveimur árum hefur misst eigin-
mann sinn, þá einkadótturina og
nú einkasoninn. Mikið er á hana
lagt. Ég votta henni einlæga sam-
úð mína, sem og eiginkonunni og
börnunum. Guð blessi þau öll og
veiti þeim styrk til að standast þá
raun, sem þeim hefur verið lögð á
herðar.
Ekki var ætlun mín að rekja hér
lífshlaup Péturs Axels, heldur að-
eins að leggja tvö lítil laufblöð að
leiði góðs drengs: einlæga þökk
fyrir samfylgdina og vinarkveðju.
Guð blessi minningu Péturs
Axels Jónssonar og gefi honum
góða heimkomu á landi lifenda.
Guðmundur Jónsson
Það er rúmur áratugur frá því
að fundum okkar Péturs Axels
Jónssonar héraðsdómslögmanns
bar fyrst saman. Það var dag einn
að þessi hressilegi og þekklegi
ungi maður kom til starfs í sömu
stjórnardeild og ég, í Stjórnarráð-
inu. Mér var maðurinn kunnur áð-
ur af afspurn, ekki hvað síst vegna
þess að hann var sonur góðkunn-
ingja míns og flokksbróður, Jóns
Axels Péturssonar. Við vorum um
skeið samstarfsmenn, en kusum
báðir að hverfa að öðrum störfum.
Seinna höfðum við nokkur sam-
skipti sem lögmenn og jafnan var
það svo, er við hittumst að vinátt-
an var söm og áður, líkt og við
hefðum hist daginn áður.
Einhvern veginn mótaðist sú
hugsun með mér, að sennilega
hefði annað ævistarf hent Pétri
Axel betur. Hann hafði lokið
lögfræðinámi, en samt fannst mér
að slíkt sem það starf útheimtir
þótt það geti verið stöðug hólm-
ganga, hafi ekki eins og verið við
hæfi persónuleika hans. Heldur
hefði hann fengið meiri útrás fyrir
karlmennsku sína og harðgerða
lund að eiga I átökum við óblíð
náttúruöfl á öldum hafsins, enda
var hann í álitum hjá þeim yfir-
mönnum, sem hann var í skips-
rúmi hjá á námsárum, slíkt orð
fór af honum.
Vera má að þessi skoðun mín
hafi verið alröng, því greinilegt
var að hann hafði fundið sjálfan
sig í starfi sem lögmaður og var
mikils af honum að vænta, er
hann kvaddi þennan heim.
Pétur Axel var líkur föður sín-
um að því leyti, að hann var hisp-
urslaus og gat verið allt að því
hrjúfur, en undir niðri sló heitt
hjarta.
Mér þykir ég hafa orðið ríkari
að af því að hafa kynnst þeim
feðgum, sem hafa báðir haldið yfir
lífsins ála; þeir áttu það og sam-
eiginlegt að vilja rétta hlut smæl-
ingjans.
Gunnlaugur Þórðarson
Föstudaginn 15. júlí síðastlið-
inn, lést í Reykjavík, Pétur Axel
Jónsson, lögfræðingur, eftir þján-
ingar, sem stóðu í um það bil eitt
ár. í fyrrahaust kenndi hann fyrst
til þeirra meina, er í raun og veru
segja fólki, að nú sé ævin á enda,
alveg án tillits til lífsþorsta, elleg-
ar hvort menn telja sig eiga sitt-
hvað óunnið í þessum heimi, eða
ekki.
Og í köldu sólskini bárust þessi
tíðindi út í sumrið, til vina og
vandamanna og sem fyrr kom
dauðinn á óvart, alveg sama þótt
við vissum að hann var ferðbúinn,
svo að segja hvaða dag sem var.
Lífróður var í aðsigi.
Pétur Axel fæddist í Reykjavík
31. mars árið 1938, sonur hjón-
anna Ástríðar Einarsdóttur og
Jóns Axels Péturssonar, banka-
stjóra, en Jón Axel var kunnur fé-
lagsmálamaður um sína daga, þótt
þekktastur hafi hann verið fyrir
störf sín sem framkvæmdastjóri
Bæjarútgerðar Reykjavíkur og
síðar í Landsbankanum.
Jón Axel (1898—1980) var ætt-
aður frá Eyrarbakka, sonur hjón-
anna, Elísabetar Jónsdóttur
(1878—1969) alþingismanns í Ey-
vindarmúla og Péturs Guð-
mundssonar, skólastjóra þar
(1858—1922), Sigurðssonar, bónda
á Votamýri á Skeiðum.
Ástríður Einarsdóttir, var dótt-
ir Einars Jónssonar múrara í
Reykjavík og því systir Þorsteins
Einarssonar, hins kunna KR-ings
og knattspyrnumanns, er lést
fyrir ári, eða svo.
Um ættir veit ég ekkert frekar,
nema móðurfólkið var úr Reykja-
vík. Þó er rétt að geta þess hér, að
þessi grein er rituð norður í landi,
þar sem svo til ekkert er við hönd-
ina.
Ástríður er nú ein á lífi, hefur
misst mann sinn og börnin bæði.
Pétur Axel Jónsson, ólst upp
með foreldrum sínum og hálfsyst-
ur, Þóru Haraldsdóttur
(1925—1981) Þórðarsonar frá
Hafnarfirði, en hún var dóttir
Ástríðar af fyrra hjónabandi.
Þóra varð síðar kona Guðmundar
Jónssonar, óperusöngvara.
Auk þess átti Pétur Axel hálf-
bróður, Einar A. Jónsson,
(1920—1982) er lengi var skrif-
stofustjóri í Sparisjóði Reykjavík-
ur og nágrennis.
Þau Ástríður og Jón Axel
bjuggu allan sinn búskap, að heita
má, á sama stað, eða á Hringbraut
51, og í því hverfi voru því allar
rætur. Árin liðu við leiki og störf,
og þann munað er því fylgdi, að fá
að alast upp í nýju landi, ellegar
lýðveldi. Lifa í straumaskilum á
ungu vori. Og reyndar með þeim
agnúum, er því fylgir, þegar eldra
fólki þykir vera orðið lítið eftir af
þakklæti í heiminum.
Af því fengu flest okkar víst
einhverja skammta, og það var oft
vandi að vera til.
Pétur byrjaði ungur að vinna
eins og aðrir, en hóf svo langskóla-
nám. Lauk stúdentsprófi frá MR
vorið 1959, en lögfræðiprófi lauk
hann frá Háskóla íslands árið
1968.
Hann mun í fyrstu hafa verið
nokkuð óráðinn með framhaldsfög
sín, áður en hann snéri sér að
lögfræði.
Að prófi loknu var hann um
skeið fulltrúi hjá borgarfógetan-
um í Reykjavík og fulltrúi í sjáv-
arútvegsráðuneytinu. Þar starfaði
hann til áramóta 1970—1971, er
hann hóf almenn lögfræðistörf og
rak hann þá um nokkurra ára
skeið útgerð fiskiskips, samhliða
lögfræðinni, enda var hann til
seinasta dags áhugamaður um
sjávarútveg, og þá sérstaklega um
Bæjarútgerðina, en af henni hafði
hann oft áhyggjur, þótt eigi ætti
hann aðra persónulega hagsmuni,
en að hafa unnið þar í fiski. En
einmitt þar, oní kösinni, innanum
fólkið, finna menn oft þau sann-
indi atvinnuveganna, sem sjaldan
er getið í hagfræðinni. Enda lítur
lífsgátan þar allt öðruvísi út þar
sem hún birtist í launamiðum á
föstudögum, en á þeim stöðum,
þar sem fiskur er aðallega talinn
til vandræða.
Bæjarútgerðin var líka lífs-
hugsjón jafnaðarmanna, og er,
ásamt ýmsum öðrum stofnunum,
er gjöra afkomu heimilanna betri.
Að þessu er vikið hér, því mér er
kunnugt um, að allt til síðasta
dags, reyndi Pétur Axel að koma
sjónarmiðum sínum á framfæri,
þar eð umræða var enn einu sinni
hafin um það, að Bæjarútgerðin
væri fyrst og fremst baggi.
Pétur Axel frændi minn var
maður vaskur, og ég held að hann
hafi alla tíð verið heilsuhraustur,
þótt hann hefði sem barn lent í
alvarlegu umferðarslysi, er batt
hann við rúmið nokkuð lengi. Mun
hann þó ekki hafa náð sér alveg að
fullu, þótt þannig væri það haft á