Morgunblaðið - 27.07.1983, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. JÚLl 1983
Flóran í litum
og lesmáli
Bókmenntir
Steindór Steindórsson
frá Hlööum
Ágúst H. Bjarnason: íslensk flóra
með litmyndum. Rvík 1983.
Þetta er nýstárleg bók á alla
lund. I fyrsta lagi eru hér litmynd-
ir af 260 tegundum íslenskra
plantna, og er það fullkomin nýj-
ung í íslenskri bókagerð, að frum-
teikningar af íslenskum plöntum
séu gefnar út, en hitt er þó öllu
meiri nýlunda, að gripið er til al-
gerlega nýrra ráða til að gera bók-
ina handhægan leiðarvísir, til að
þekkja allan þorra íslenskra
blómaplantna og byrkninga, auk
litmyndanna er lýst 60 tegundum.
Alls eru það 330 tegundir af um
470, sem teljast nú vera á íslandi.
Hinar eldri flórur hafa allar verið
settar upp að hefðbundnum hætti
eftir skyldleika tegunda og ætta,
og hafa því hin fræðilegu ætta-
einkenni orðið drottnandi í grein-
ingarlyklum, og myndir aldrei í
litum. Hér er sú leið farin, að nota
þau einkenni til greiningar, sem
auðþekktust eru, og hver getur séð
með berum augum og þarf hvorki
til stækkunargler eða aðra kunn-
áttu en bókin veitir sjálf. Þannig
er í höfuðgreiningarlykli öllum
tegundunum skipað niður í flokka
eftir blómalit, hvít blóm, gul
o.s.frv. Innan hvers flokks er síðan
Ágúst H. Bjarnason
greint eftir tölu krónublaða og
lögun, og loks í yfirlitslykli tekin
þau einkenni sem auðfundnust eru
byrjanda í fræðunum. Byrkningar
auðvitað greindir með öðrum
hætti en blómplönturnar en stefn-
an hin sama. Lýsingar einstakra
tegunda eru síðan stuttorðar og
gagnorðar, og hefi ég, við skjótan
yfirlestur að vísu, ekki getað ann-
að séð, en allt sé tekið fram, sem
Berlín — Mallorca
— Arabia Deserta
Erlendar
bækur
Siglaugur Brynleifsson
Berlin — dtv Merian reisefiihrer.
Joachim Nawrocki, Christa Naw-
rochi, Giinter Kunert, Jens Flemm-
ing, Barbara Gffenberger, Marlies
Menge. Deutscher Taschenbuch
Verlag 1982.
Mallorca 6 dtv Merian reisefiihrer.
Joseph Moll Marqués, Rainer W.
Fuhrmann, Birgitta Salvatori, Hans
Cornelius. Deutscher Taschenbuch
Verlag 1982.
C.M. Doughty: Passages from Ara-
bia Deserta. Selected by Edward
Garnett. Penguin Books 1983.
Ferðahandbók Merian um Berl-
ín fjallar um tvær borgir. Vestur-
Berlín og Austur-Berlín. Múrinn
skiptir. Berlín er ekki gömul borg.
Konungar, keisarar og ríkiskansl-
arar réðu ríkjum frá Berlín, borg-
in óx og þandist út með auknum
áhrifum Prússakonunga, keisara
og varð gróskumikil menningar-
miðstöð á dögum Weimarlýðveld-
isins, hrundi niður í barbarisma á
fjórða áratugnum og á þeim
fimmta hrundi hún, og var ekki
lengur eins borg eftir 1945, heldur
tvær. Uppbyggingin hófst og
skömmu síðar var borginni hrein-
lega skipt með múr. Þeir sem vildu
fara úr Austur-Berlín án leyfis yf-
irvalda voru skotnir, enginn kærði
sig um að fara austur yfir múrinn.
Vestur-Berlín varð menningar-
miðstöð eftir viðreisnina og þar
hefur blómgast þróttmikið lista-
og bókmenntalíf, í Austur-Berlín
starfaði Brecht og meðan hann
var og hét var eitthvað þangað að
sækja, hann var auglýsing, en síð-
an hann lést, fátt eitt.
Það er margt að sjá í borgar-
hlutunum og það er hér tíundað.
Þetta er ágætt upplýsingarit.
Majorks er ákaflega vinsæll
ferðamannastaður. I Merian-
ferðahandbókinni er leitast við að
lýsa eynni, mannlífi þar og minj-
um og fyrirbrigðum, sveitinni og
þeim svæðum, sem eru utan þeirra
svæða sem hagkvæmast þykir að
sýna túristum. Upplýsingarnar
eru gagnlegar fyrir ferðamenn,
sem heimsækja þessa eyju, hvort
heldur þeir ferðast á eigin vegum
eða í hópum.
Arabia Deserta er meðal fræg-
ustu ferðabóka, ritið kom fyrst út
1888, ný útgáfa kom út með for-
mála eftir T.E. Lawrence — Ara-
bíu Lawrence — 1921. Upphafleg
útgáfa var mikið rit, svo tekið var
það ráð að gefa út sytta útgáfu
1908. Sá sem sá um útgáfuna var
Edward Garnett. 1931 sá Gernett
um annað úrval úr heildarverkinu
og er það nú gefið út í Penguin.
Charles Montague Doughty
fæddist 1843, hann stundaði nám í
Cambridge í jarðfræði og lagði
stund á ensku og enskar bók-
menntir. Hann er kunnastur fyrir
þessa bók og einnig fyrir ljóða-
gerð, taldist ágætt skáld. Árið
1876 hélt hann til Arabíu og
dvaldi á norðurhluta skagans í
tuttugu mánuði. Síðan tók hann
að semja þessa frægu ferðabók,
sem er rituð á hinni fegurstu
ensku, því að áhugi hans á móður-
málinu var sívakandi. Hann þótt-
ist merkja afturför í máli og
málnotkun og stefna hans var að
hefja enskuna til jafns við mál-
notkun Chaucers og Spensers.
Lýsingar hans á lifnaðarháttum
araba og samfélagsháttum þeirra
eru skrifaðar á þessu listilega
máli og af skilningi á viðhorfum
þeirra, sem hann lýsir. Hann lenti
í mörgum ævintýrum og hættum á
þessari löngu leið, heimildir hans
um mannlíf þessara landsvæða
eru gagnmerkar.
segja þarf á auðskilinn hátt. Og
vitanlega fylla myndirnar upp lýs-
ingarnar, og nægja stundum einar
til þess að þekkja plöntuna. Höf-
undur gefur ágætar leiðbeiningar
um notkun bókarinnar og einnig
myndaágrip af grasafræði, þar
sem skýrð eru þau atriði og ein-
kenni, sem með þarf til að greina
tegundina. Er það ágrip sérlega
vel gert og ætti raunar að vera
tekið upp f allar kennslubækur í
grasafræði.
Myndirnar eru þáttur útaf fyrir
sig, en þær hefir Eggert Pétursson
gert. Þær eru allar vel gerðar af
kunnáttu og natni, ofurlítið mis-
jafnar að vísu, eins og við er að
búast, en engin er léleg og margar
ágætar. Standa þær sem heild
jafnfætis bestu teiknuðum plöntu-
myndum, sem ég hefi séð meðal
nágrannaþjóða okkar. Er mikill
fengur að þeim. Helst mundi ég að
því finna, að litir væru fulldaufir,
en vel má það vera sök litgrein-
ingarinnar. En furðuvíða er
vandalaust að þekkja plöntuna af
myndinni einni saman. Einna síst-
ar þykja mér sumar starir og grös,
enda er ekki litunum eða stórum
blómum fyrir að fara.
Ekki efast ég um, að hægt væri
við útásetningasparðatíning að
finna eitthvað, sem betur mætti
fara, ekki síst af okkur gamlingj-
unum, sem og öðrum þeim, sem
fastheldnastir eru við gamlar
venjur og mega helst ekkert sjá
nema troðnar slóðir. En allt slíkt
eru smámunir og lítils virði hjá
kostum bókarinnar, get ég ekki
farið að eltast við slíkt. Við skrif-
borðslestur verður ekki annað séð
en hún sé handhæg hverjum full-
læsum og litskyggnum manni, til
þess að þekkja allar algengustu
plöntur íslensku flórunnar og
margar hinna sjaldgæfari án erf-
iðis og vandræða óvissunnar, þeg-
ar ekkert er við styðjast nema
bóklestur, og oft mjög torfundin
einkenni. Með þessu er tilgangin-
um náð, en aldrei verður það full-
reynt fyrr en úti í náttúrunni
sjálfri, og vissulega ættu byrjend-
urnir að kunna að meta hana
mest. Skemmtilegur er fróðleikur-
inn um nytjar plantnanna, og
hversu með þær skuli farið til að
gera úr þeim heilsudrykki og þess
háttar. Ætti það ekki síst að vekja
áhuga á plöntunum og því að
þekkja þær réttilega. Þá er gaman
að skýringum á latnesku nöfnun-
um, hafa þær ekki sést fyrr I ís-
lenskum bókum, en sumar þeirra
hefðu mátt vera fyllri. Þakklátur
er ég höfundi fyrir að nota orðið
planta sem samheiti allra tegunda
þessa lífríkis, en ekki jurt, sem
ýmsir hafa verið að rembast við að
nota, en er á alla lund villandi og
getur aldrei gegnt hlutverki
plöntunafnsins. Að öllu samtöldu
er þetta þörf bók og höfundi og
teiknara til sæmdar.
Gler í Bergvík
Myndlist
Valtýr Pétursson
Að blása gler er ævaforn list-
grein, sem ég held að ekki hafi
verið stunduð hér á landi fyrr en
þau Sigrún Ó. Einarsdóttir og Sör-
en S. Larsen settu á stofn gler-
verkstæði á Kjalarnesinu. Nánar
tiltekið í Bergvík. Nú hafa þau
Sigrún og Sören sett upp sýningu
á blásnum munum í Gallerí Lang-
brók. Þar eru aðallega til sýnis
karöflur og vasar, en fyrir nokkru
voru glös og fleira frá þessu verk-
stæði til sýnis í búðarglugga hér í
bæ. Slík verkstæði eru frábrugðin
hinum stóru glerverksmiðjum að
því leyti, að á litlu verkstæðunum
er um listiðnað að ræða, en ekki
fjöldaframleiðslu.
Verðlag frá einkaverkstæðunum
mun vera örlítið hærra, enda er
hver og einn hlutur sérstæður og
því eins og annar listiðnaður rari-
tet í sjálfum sér.
Þessi sýning í Gallerí Langbrók
er ekki stór að vöxtum, en hún
hefur að geyma afar fallega hluti.
Vínflöskurnar eru skemmtilegar í
formi og sumar þeirra hafa kím-
inn svip, sem höfðar ágætlega til
áhorfandans, ég er viss um, að
klarett bragðast betur úr slíkum
ílátum en vanalegum flöskum, og
er það þó oft á tíðum gott á bragð-
ið. Ekki kann ég tæknilega að
segja frá þessum hlutum, en það
mætti segja mér að hér væri gott
handverk á ferð. í heild er þessi
framleiðsla í Bergvík afar aðlað-
andi, og ég er ekki í nokkrum vafa
um, að hérlendir koma til með að
meta þessa hluti eftir gæðum og
hugmyndaflugi. Það er ekki lítið
brautryðjendastarf, sem þessi
hjón í Bergvík hafa hrundið af
stað, og sannarlega eiga þau mikl-
ar þakkir skilið fyrir að hefja slík-
an listiðnað hér á landi.
Fyrir mörgum árum sá ég gler-
menn við vinnu á hinni frægu eyju
Morano rétt hjá Feneyjum. Ég
man alltaf, hve gaman ég hafði af
að fylgjast með hvernig þeir mót-
uðu alls konar form og fígúrur úr
hinu brennandi gleri. Ekki datt
mér þá í hug, að eftir nokkur ár
væri risið slíkt verkstæði á Kjal-
arnesi og að hægt yrði að fá klára-
vín úr glösum frá íslenzkum gler-
blásurum. En nú er sá tími kom-
inn, og það er eins og manni finn-
ist, að þessi forna menning sunn-
an úr heimi hafi fest hér rætur.
Hver veit nema einn góðan veð-
urdag verði hér á boðstólum list-
iðnaður, sem eigi eftir að verða að
útflutningsvöru. Byrjunin lofar
góðu. Að lokum vil ég færa þessu
unga listiðnaðarfólki beztu þakkir
fyrir framtakið og óskir um gott
framhald í Bergvík á Kjalarnesi.
Að heyra Marjöttu syngja
Söngur Marjöttu eftir Pirrko Jaakola
Tónlist: Esa Helasvuo
Lýsing og sviðsmynd: Matti Ahtonen
Leiðbeinandi: Tuire Hindikka
Á vegum Stúdentaleikhússins
var um helgina finnskur gesta-
leikur í Félagsstofnun stúdenta.
Hér var á ferðinni áhuga-
mannaleikhópur frá Joensuun og
flutti verkið „Söng Marjöttu".
Þetta er spunnið upp úr sögninni
af kyntákninu Don Juan nema
sú breyting er gerð að hér er Don
Juan kvenmaður. Það er mikil
tízka um þessar mundir að
kynbreyta þekktum persónum og
æði oft með misjöfnum árangri.
Hópurinn fiutti verkið á finnsku
Leíklíst
Jóhanna Kristjónsdóttir
og því varð ég auðvitað að styðj-
ast við leikskrá hvað framvindu
varðaði, en þar var f fáum orðum
gerð grein fyrir hverju atriði og
dugði bara vel. Það hefur orðið
stefna leiðbeinandans líkast til
að stílísera Don Juan / Marj-
öttu, hér var gáski og grín alls-
ráðandi, en kynþokkanum ekki
fyrir að fara, né heldur nein
áherzla lögð á hann.
Það er án efa til eflingar vin-
áttu og kynningar að áhuga-
mannahópar skiptist á heim-
sóknum milli landa og leiki á
sínu móðurmáli. Allt slíkt er af
hinu góða. Þessi sýning var um
margt skemmtileg og frammi-
staða leikenda harla góð og tókst
þeim að skapa harla góðar týpur.
Þar fannst mér raunar Mari
Mustonen í hlutverki döpru,
nafnlausu konunnar bera af, en
flestir stóðu bara vel fyrir sínu.
Mér skilst að ekki hafi verið
ætlunin að hafa nema eina sýn-
ingu á verkinu hérlendis og er
það miður, því að án efa hefðu
fleiri hug á að sjá hana, bæði hér
í bæ og úti á landi.