Morgunblaðið - 27.07.1983, Blaðsíða 30
'
30 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. JÚLÍ 1983
Sripmyndir frá Porto Santo
Sólarhringur
á Porto Santo
Ég sit á litla torginu f Vila Baleira, aðalþorpinu á Porto Santo og dreypi á
köldum drykk. Rétt hjá er bæjarskrifstofan, yfirlætislaus bygging og
skammt frá spígspora nokkur hænsni reigingslega og leita sér að æti. Hand-
an torgsins er aðalguðshúsið á eynni, reist á 15. öld og gatan næsta við
kirkjuna er nefnd eftir frægasta „tengdasyni“ Porto Santo, Kristófer Kól-
umbusi, sem mun hafa eytt hér hveitibrauðsdögum sínum eftir að hafa
gengið að eiga dóttur landsstjórans í den tíð. Þetta er lítið þorp og vinalegt
og skammt niður að sandströndinni sem teygir sig til beggja átta. Pálmatrén
eru gróskumikil og hér er ekki fyrir að fara umferð, einn og einn asni tiplar
rólyndislega eftir þröngum götum með byrðar á baki, stöku börn sjást að
leika sér, en annars er fjarskalega kyrrt. Stress og nútímagauragangur hafa
ekki náð hingað, kannski er erfitt að fara ef maður tefði of lengi, ætli maður
dytti þá ekki bara inn í makindalegan rytman sem er á Porto Santo, þar sem
aílir vinna að vísu, en enginn sér tii óbóta.
Texti: Jóhanna Kristjónsdóttir
Kokkarnir undirbúa matarveizluna
Áður hafði ég farið í langa
gönguferð með ströndinni, þar
voru ekki túristar að baka sig, þar
var satt að segja ekki nokkur
hræða önnur en ég, en ég sá
álengdar uppi í landi, fólk að
störfum, því að hér er landbúnað-
ur verulegur og mikið ræktað af
vínberjum og gert úr þeim vín,
sem mér er sagt að minni nokkuð
á Madeiravínbragðið, en eyjar-
skeggjar segja auðvitað að þeirra
vín sé betra. Sandurinn er líka
sagður hafa í sér ýmis heilsusam-
leg efni og því komi ýmsir að leita
sér meinabóta. Porto Santo-vatn
er annað sem sagt er heilsusam-
legt og langt síðan menn töldu sig
finna í því ýmis efni sem gæti
læknað eða linað ýmsa sjúkdóma,
þar eru nefndir til asmasjúkdóm-
ar og ýmsir meltingarsjúkdómar.
Allt um það var reist hér verk-
smiðja fyrir mörgum áratugum til
að nýta þetta ágæta vatn og það er
nú flutt í stórum stíl til Madeira
og kannski víðar þótt ég sé ekki
nógu vel að mér um það.
Landslag hér á Porto Santo er
gerólíkt Madeira, þótt aðeins sé
spottakorn á milli eyjanna, Porto
Santo er flatlend að mestu, jarð-
vegur grunnur og það stendur
bæði landbúnaði og allri ræktun
fyrir þrifum hversu lítið rignir og
jarðvegurinn er grunnur.
Fólkið a Porto Santo lifir ekki í
neinum vellystingum, enda ekki
vinnusamt nema í meðallagi eins
og komið hefur fram. En það er
ákaflega glatt í viðmóti og gestris-
ið. Þegar ég var að labba um Vila
Baleira — sem var ekki lengi gert
því að bærinn er ekki stór, gaf fólk
Fátt er um farartæki, en asninn er notaður til að komast leiðar sinnar
sig gjarnan á tal við mig og tvær
konur komu með tágakörfu fulla
af ávöxtum og gáfu mér. Ég heid
það hafi aðallega verið vegna þess
að þeim fannst ég vera svo dugleg
að tala portúgölsku og eru þær þá
hinar fyrstu sem finnst það.
Margir ferðamenn á Madeira
bregða sér dagstund yfir til Porto
Santo, aðallega til að komast á
þessar undursamlegu strendur og
margir Portúgalir eiga hér lítil
hús og koma í fríum hingað að
forðast glaum og glys. Því að það
er ekki mikið um að vera á Porto
Santo. Þó er hér eitt bíó og tvö
hótel, reyndar var aðeins eitt til
skamms tíma. Ég ímynda mér að
Porto Santo hljóti að vera einn af
fáum stöðum, svo nærri alfaratúr-
istaleið, þar sem ekki hefur verið
gert neitt til að laða til sín ferða-
menn, og er þó hvarvetna vei fagn-
að gestum.
Einhvers staðar las ég að enn
væru eyjabúar kallaðir profetas,
það mun vera rakið til hneyksl-
ismáls á 16. öld, þegar hugmynda-
ríkur fjárhirðir gabbaði alla íbúa
eyjarinnar til að ganga í sértrú-
arsöfnuð sem boðaði hinar kynd-
ugustu kenningar. Kaþólsku kirkj-
unni náttúrlega til mestu armæðu.
Þetta varð aðeins tímabundið frá-
hvarf og nú eru eyjaskeggjar góðir
kaþólikkar og kirkjuræknir.
Eins og kom fram í Madeira-
grein mun Joao Gonzalves Zarco
hafa komið fyrr til Porto Santo en
Madeira. Nokkuð er öruggt að það
var árið 1418 og hafði hann vet-
ursetu á Porto Santo, áður en
hann sigldi yfir sundið til Mad-
eira. Margt bendir til að allmargir
hafi vitað um eyjaklasann, þótt
ekki hafi verið numið þar land
fyrr. Árið 1529, eða röskri öld eftir
að Zarco nam landið, voru íbúar
820. Síðasta ár bjuggu þar um
fimm þúsund manns. Eyjan er ell-
efu kílómetrar á lengd og sex kíló-
metrar á breidd. Allmörg smáþorp
eru á eynni, en annars er byggðin
dreifð. Fólkið á Porto Santo hefur
í aldanna rás orðið fyrir atlögum
sjóræningja og ævintýramanna og
árið 1617 komu þangað úfnir sjó-
ræningjar frá Álsír og höfðu á
braut með sér margar fegurstu
konurnar á eynni. Var farið með
þær til Norður-Afríku og síðan
voru þær fluttar aftur til Porto
Santo nokkrum mánuðum síðar,
allar barnshafandi. Ýmsir eyja-
skeggjar gáfust upp vegna tíðra
rána og herferða sjóræningja og