Morgunblaðið - 27.07.1983, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. JÚLl 1983
35
Davíð Árna-
son - Minning
hann á Landakotsspítala. Þá var
hann orðinn mikið veikur. Tveim-
ur dögum síðar missti hann málið.
Eftir það hrakaði honum mjög
ört, þótt ekki virtist hann þjáður.
Hann fékk fagurt og friðsælt
andlát að morgni hins 19. þessa
mánaðar.
Það var í raun og veru tákn-
rænt, að hann, sem var svo mikið
birtunnar barn, skyldi deyja inn í
daginn. Og eitt er víst: þó að Egg-
ert Guðmundsson sé nú dáinn, þá
mun hann lifa, — í verkum sínum
— á meðan íslensk augu sjá.
Ég bið Guð að blessa eftirlifandi
eiginkonu, einkason, fósturbörn og
aðra nána ástvini og ættingja og
sendi þeim öllum mínar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Eggert Guðmundsson verður
jarðsunginn í dag frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík.
Björn Jónsson
Þau ein kynni hafði ég af Egg-
erti Guðmundssyni, listmálara, og
svila mínum, að ég get fullyrt að
þar er góður drengur genginn.
Kynni okkar hófust árið 1969,
þegar Eggert kvæntist mágkonu
minni og síðan hafa mér verið vel
kunnir heimilishagir í Hátúni 11
og mér er nú hægurinn hjá að
skrifa um hann sem mann.
Börn Elsu voru öll á heldur erf-
iðum aldri, þegar Eggert gekk
þeim í föðurstað. Garðar, sem nú
er deildarstjóri við stórflutninga-
deild Eimskips, var 18 ára, Anna,
nú húsmóðir og kennari, 16 ára og
María 9 ára. María er nú við fram-
haldsnám í sálarfræði í Banda-
ríkjunum og vildi Eggert ekkert
til spara að þetta yngsta fóstur-
barn sitt fengi sem besta mennt-
un.
Það reynir á mannkosti að gera
sér hænd stjúpbörn á þessum
aldri, en Eggerti tókst það svo að
einstakt má teljast. Öll þessi börn
töluðu ævinlega um hann sem
fósturföður sinn, aldrei sem
stjúpa. Hann reyndist í raun faðir
þeirra allra og hafði af þeim mikið
ástríki og svo varð einnig um
barnabörnin. Þau kölluðu hann
afa og hann var þeim afi. Eitt
þeirra, sonur Garðars, heitir eftir
Eggerti og hélt Eggert mikið til
þessa nafna síns. Kjörsyni sínum
Thor Benjamín, símvirkja, reynd-
ist Eggert góður faðir og hafði
Thor mikla ást á föður sínum.
Elsa, ekkja Eggerts, hafði
nokkru áður en hún giftist Eggerti
beðið mikið tjón á heilsu sinni og
það er ekki of djúpt tekið í árinni
að Eggert hafi reynst henni
bjargvættur.
Þá kann ég enn að nefna það
dæmi um ágæti þessa látna
manns, að tengdaforeldrum sínum
öldruðum reyndist Eggert vei og
er mikið syrgður af þeim. Ástúð-
legt var og með Eggerti og systk-
inum hans.
Það er gott að mæla eftir mann
sem svo hefur reynst vandamönn-
um sínum, sem nú hefur verið rak-
ið og hvergi ofmælt. Þeir syrgja
hann sárlega allir.
Eggert F. Guðmundsson var
sérlega andlitsfríður maður og
svipgóður. Hann var meðalmaður
á vöxt og vel vaxinn og hið mesta
hraustmenni, enda hafði hann iðk-
að íþróttir framan af ævi og
fjallgöngur. Hann var greindur
maður og söguglaður, og hafði frá
mörgu að segja, því lífsferill hans
var fjölbreyttur og hann hafði
kynnst aragrúa manna, innlendra
sem erlendra.
Eggert var fróður um þjóðhætti
fyrri tíma og mannlíf aldamóta-
kynslóðarinnar og hafði lagt sig
mjög eftir að kynna sér það, eins
og fram kemur í verkum hans,
sem mörg eru heimildarverk um
fyrri tíma. Eggert var svo hagur
að hann mátti vel kallast völundur
og þessa hagleiks bera vott ýmsir
gripir sem hann mótaði í leir og
silfur. Ég er ekki þess umkominn
að dæma listmálarann Eggert F.
Guðmundsson og læt það öðrum
eftir, sem meira hafa um það að
segja. Eflaust reynist tíminn sem
jafnan eini marktæki dómarinn á
verk hans sem annarra lista-
manna.
Það getur varla eljusamari
mann en Eggert var. Honum féll
aldrei verk úr hendi. Maður kom
aldrei svo í Hátún 11, að Eggert
væri ekki að starfi í vinnustofu
sinni.
Hann var trúmaður mikill, Egg-
ert, og fáa menn hef ég þekkt
sannfærðari um líf eftir jarðlífið
en hann. í þankabrotum sem hann
lét eftir sig, fjallar hann mikið um
trúmál og allt á eina lund: bjarg-
fasta trú á Guð og annað líf. I
þessum þankabrotum er og að
finna þá skoðun hans, að kærleik-
urinn eigi að vera meginatriði í
lífi hvers manns og þá skoðun tel
ég að hann hafi gert að veruleika í
sambúð sinni við vandamenn sína.
Hús málarans við Hátún er nú
dapurt hús og tómlegt, en það held
ég að Eggert hefði viljað, að
vandamenn hans hertu upp hug
sinn í minningu hans og varð-
veittu hana, en dveldu sem stytzt
við sorgina.
Ásgeir Jakobsson.
Það var eitt sinn að Eggert Guð-
mundsson tók í hús sitt lítinn
gutta sem vildi óður og uppvægur
læra að teikna. En það kom fljótt
á daginn að strákstauli þessi var
ómögulegur nemandi í dráttlist.
Hann gafst upp: sagði að við þessa
iðju fengjust ekki aðrir en vitlaus-
ir menn — og samþykkti Eggert
þá kenningu. Alla tíð síðan lét
hann sér annt um þennan pilt og
seinna á lífsleiðinni atvikaðist það
svo, að Eggert sagði honum undan
og ofan af fjölbreyttri ævi sinni.
Eggert Guðmundsson var
vinnuhestur hinn mesti: „Það er
hægt að gera mikið ef maður
nennir að vinna," var viðkvæði
hans. Með mikilli þrautseigju
braust hann til náms og utanfar-
ar, og þegar heim kom reisti hann
á sjálfum sér mikið hús og tók svo
upp teiknikennslu til að hafa ofan-
af fyrir sér og sínum, því ekki er
feitan gölt að flá af listinni.
Samt var Eggert vinsæll málari
og skipti ekki máli hvar á jarð-
arkringiunni hann hélt sínar 50
einkasýningar: þær voru ævinlega
sölusýningar. Hann tók snemma
þann pól í hæðina, að varðveita
gamla tíð til sjávar og sveita í
myndum sínum. Sautján vetra
gekk hann t.d. suður með sjó með
málaradótið sitt í poka á bakinu
og: „kynnti mér starf sjómannsins
alla daga og lagðist þreyttur til
svefns á kvöldum".
Hann var kunnur af þjóðlífs-
myndum sínum og teikningum, en
hugstæðar eru mér grafíkmyndir
hans frá skólaárunum, svo og
nokkrar myndir hans úr ævin-
týralegri Ástralíuför: sérílagi Eld-
vígsla (1952) sem enn er til á
heimili hans; mynd full af lífi og
skemmtilegum primitífisma.
Á 75 ára afmæli sínu sagði Egg-
ert við mig: „Þegar ég lít til baka,
finnst mér eins og lífið sé eitt
augnablik, ekki meir. Og ég er sæll
með það augnablik. Maður hefur
vitaskuld glímt við ýmislegt and-
streymi í lífinu, eins og flestir, en
þessir erfiðleikar hefta ekki för
manns á þroskabrautinni, heldur
eru þeir manni aðeins dálítil
hindrun á afkomubrautinni, eins
og ég vil kalla það. Ég er þakklát-
ur fyrir það líf sem Guð almáttug-
ur hefur gefið mér — hve langt
það verður get ég ekki rætt. En ég
mun mála svo lengi sem ég get
haldið á pensli."
Hann stóð við það heit, eins og
önnur.
Ég vakti yfir þessum frænda
mínum andlátsstundina og það
var mikill friður í svipnum þegar
hann skildi við. Eggert Guð-
mundsson dó í sátt.
Frænku minni, frændsystkinum
mínum og Thor votta ég samúð.
Jakob F. Ásgeirsson
Eggert Guðmundsson listmál-
ari, góðvinur okkar hjóna og
barna okkar, lést í sjúkrahúsi hér
í Reykjavík 19. þessa mánaðar.
Sem betur fer þurfti hann ekki að
vera lengi hjálparvana í sjúkra-
húsi. Það hafði hann oft að orði í
vinahópi að ef hann mætti ráða
kysi hann fremur að ljúka sínu
starfi hér á jörðu og síðan kanna
ókunnar slóðir, án þess að þurfa
að bíða lengi. Hann fékk þær óskir
uppfylltar. Eftir um það bil 14
daga spítalavist hætti hans góða
hjarta að slá og þar fór einn góður
vinur okkar og góður eiginmaður
konu sinnar, Elsu Jóhannesdóttur.
Árið 1969 giftist Eggert henni, en
hún er ættuð frá Akureyri. Hún
var Eggert allt og hann dáði hana
og var hjónaband þeirra farsælt.
Eggert var sem besti faðir þriggja
barna hennar og ekki síst afar
góður afi barnabarnanna, litlu
barnanna hennar Önnu, Karóiínu
og Valgarðs, og Daða, sonar
Maríu. Þau hafa misst mikið. Þau
áttu ætíð athvarf inn á teiknistof-
unni hjá afa og alltaf átti hann
penna eða pensil handa litlu afa-
börnunum. Ég mun seint gleyma
er ég kom á heimili Eggerts og
Elsu tveim dögum áður en hann
fór á sjúkrahúsið, þaðan sem hann
átti ekki afturkvæmt. Hann þurfti
að reka dálítið erindi handan göt-
unnar. Meir af vilja en mætti lagði
hann af stað. Þá snaraði sér til
hans 6 ára drenghnokki, afadreng-
ur, Garðar Thor, sem sagði við
hann: „Afi þú getur haldið í öxlina
á mér.“ Og saman fóru þeir rólega
yfir götuna og til baka. Afi þurfti
aldrei að nota staf, geta litlu
barnabörnin sagt seinna.
Eitt af því sem Eggert stundaði
mjög reglulega og hann taldi
bestu heilsulindina eru saunaböð
og fannst honujn lífið óbærilegt
gæti hann ekki farið í saunabað
svo sem tvisvar í viku.
Son lætur Eggert eftir sig, Thor,
sem er símvirki. Hann mat föður
sinn að verðleikum.
Hugheilar samúðarkveðjur
sendi ég Elsu. Við vitum og vonum
að þú yfirstígur erfiðleikana og
tómieikann, sem jafnan fylgir er
kona missir góðan eiginmann, en
þú varst líka eiginmanni þínum
einstaklega góð eiginkona.
Ykkur öllum sendum við samúð-
arkveðjur.
Vinahjón.
Þegar við nú sjáum á bak Egg-
erti Guðmundssyni, listmálara,
viljum við tveir góðvinir hans,
minnast þessa mæta listamanns.
Við nutum handleiðslu Eggerts í
mörgum efnum enda maðurinn
greindur vel og athugull — glögg-
ur á kjarna hvers máls. Hann var
með afbrigðum úrræðagóður og
sýndist geta leyst úr hverjum
vanda.
Engan mann vissum við næmari
á annarra tilfinningar, þar af leið-
andi vinamargur og elskaður af
fjölskyldu sinni. Eggert var dulur
maður að eðlisfari, en við nánari
kynni opnaði hann okkur smám
saman hugarheim sinn.
Sögumaður var Eggert ágætur,
minnið óbrigðult bæði á menn og
atburði, sama var þá hversu lengi
menn ræddu við hann, brunnurinn
virtist seint þurrausinn. Árrisull
var Eggert og sívinnandi — starf-
ið er mér allt, sagði hann, — hug-
myndaauðgi hans virtist ótæm-
andi og sjónminni einstakt.
Myndbygging virtist leika í hönd-
um hans, enda var maðurinn af-
burða teiknari. Fígúratífur málari
var hann, en lét sig þó ekki muna
um að fara á spretti í abstraktið
þegar sá gállinn var á honum,
tíska skipti hann engu máli.
Fjöldi mynda hans hefur mikið
þjóðfræðilegt gildi en Eggert lét
sér mjög annt um gamla atvinnu-
hætti og var of fenginn til að setja
upp sýningar á árum áður — má
vitna í Reykjavíkursýninguna
1949, sjóminjadeildina sá hann um
og vakti hún óskipta athygli.
Trúmaður var Eggert og bera
verk hans í kirkjum víðsvegar um
landið þess órækt vitni. Margan
sunnudagsmorguninn sóttum við
félagarnir sæmdarhjónin Elsu Jó-
hannesdóttur og Eggert heim, í
Hátún 11, en þar mætti okkur
ætíð hin sanna gestrisni og alúð.
Þessara morgunstunda munum
við lengi minnast.
Við sendum Elsu okkar dýpstu
samúðarkveðjur, svo og Thor, syni
Eggerts, fósturbörnum hans,
Garðari, Önnu og Maríu, systkin-
um Eggerts, Þorgeiri og Fanneyju
og aðstandendum öllum.
Guð almáttugur blessi þau öll.
Við söknum vinar í stað og syrgj-
um mikinn listamann.
Jónas Sigurðsson,
Þorlákur R. Haldorsen.
„Falls er von af fornu tré“ segir
máltæki, og svo mun sagt um
margan þann er nær háum aldri.
Þeir sem þekktu Davíð Árnason,
fyrrum stöðvarstjóra, og hlýddu á
greinargóðar frásagnir hans um
störf og hugðarefni töldu samt að
enn gæfist tóm til þess að heyra
hann segja gerr frá frumbýlings-
árum útvarpsins og varpa lifandi
sagnamyndum á ljóra samtíðar.
Davíð var létt um mál og frásögn
hans lipur og skýr. Á honum sáust
ei ellimörk og vel mundi hann at-
burði, þó langt væri liðið. Öldin
sem leið var einnig í minni hans.
Er fáum gefið að halda svo and-
legu atgervi og efnisþræði.
Davíð var elsti starfsmaður
Ríkisútvarpsins. Hann réðst í
þjónustu þess sem rafvirki þegar á
fyrsta starfsári þess, 1930. Hafði
áður starfað hjá kunnum braut-
ryðjanda, Eiríki Hjartarsyni, raf-
fræðingi. Starfsþekking Davíðs og
reynsla í rafvirkjastörfum kom
útvarpinu að góðum notum og
vann hann við lögn á útvarpslín-
um til helstu samkomuhúsa í bæn-
um, m.a. í Iðnó og Kaupþingssal-
inn, þaðan sem stundum var út-
varpað bæjarstjórnarfundum.
Ennfremur í Dómkirkjuna og Frí-
kirkjuna, svo fátt eitt sé nefnt af
stofnunum þeim er útvarpið hasl-
aði sér til aðfanga í efnisleit. Þá
vann Davíð að tilraunasendingum
útvarpsins um veturnætur 1930,
en taldist raunar ráðinn í þjón-
ustu þess hinn 1. júlí það ár.
Gegndi hann starfi magnaravarð-
ar, en svo voru tæknimenn þeir
nefndir er gættu tækja og sáu um
sendingu útvarpsefnis.
Á fyrstu árum útvarpsins, með-
an Davíð gegndi enn starfi magn-
aravarðar í höfuðstöðvum Ríkis-
útvarpsins, kom það oft í hlut
hans að vera í fremstu línu fá-
mennrar sveitar þá er stórat-
burðir gerðust og örlög voru ráðin.
Fyrir kom að hark fylgdi og
hávaði, og á stundum orrustugnýr
á starfsvettvangi. Þau skyldustörf
rækti Davíð sem önnur, en að
harki loknu hvarf hann gjarnan á
hvíldarstund að hljómlist og söng.
Hjá Ríkisútvarpinu vann Davíð
réttan aldarþriðjung. Með frum-
herjastarfi sínu að línulögnum og
magnaravörslu, og síðar við for-
stöðu endurvarpsstöðva átti Davíð
þátt í að auðga líf landsmanna og
tengja saman byggðir með langri
varðstöðu í byggðum fjarri höfuð-
stöðvum. Davíð fylgdist flestum
starfsmönnun betur með þróun er
varð í ýmsum þeim málum, er að
hlustendum sneru, og skilyrðum
þeirra til þess að veita útvarpsefni
viðtöku. Hann tók að sér forstöðu
endurvarpsstöðvar útvarpsins á
Eiðum, strax í upphafi, vorið 1938,
og vann að því að búa stöðina
tækjum. Veitti henni forstöðu allt
til þess er hann réðst að Skjald-
arvík, þá er sú stöð var í smíðum,
árið 1952. Þar starfaði Davíð síðan
til ársins 1963 er hann lét af störf-
um, fyrir aldurs sakir. Útvarps-
stjóri hafði beðið hann að auka við
ári í starfi, og fengið til þess heim-
ild stjórnvalda.
Á góðum stundum minninga og
merkisafmæla var oft leitað til
Davíðs og sótt í minjasafn hans
frásögn margskonar um fyrri tíð.
Þá var létt yfir öldungsbrá er
hann greindi frá þögn á þingi eða
bardaga á Brávelli. Skilríkur og
skýr í máli og myndrænn í frá-
sögn.
Þótt Davíð ynni störf sín flest í
kyrrþey, á fámennum vinnustað
árin flest, í fjarlægum sendistöðv-
um Ríkisútvarpsins, kunni hann
einnig vel að koma frma á manna-
þingum og í fjölmenni. Geymdi
hann um það góðar minningar, og
einnig þeir, er mundu hann á þeim
vettvangi. Söngvís var Davíð og
sómdi sér vel í fríðum flokki þá er
ættjarðarljóð ómuðu á Alþingis-
hátíðinni 1930. Það var þá, er
aldamótakynslóðin skundaði á
Þingvöll, reisti þar tjaldbúðir og
treysti heit sín um gróandi þjóðlíf
og frjálsan fjallasal. Frá þátttöku
sinni í Þingvallakórnum geymdi
Davíð minnispening Alþingishá-
tíðarnefndar um þann atburð í
fórum sínum og ættjarðarljóðin í
hjarta sér. Enginn dagur mun
hafa liðið svo að kvöldi, um ára-
tuga skeið, að Davíð settist eigi við
hljóðfæri sitt og léki ómþýð lög og
syngi söngva er honum voru kær-
ir. Á unglingsárum sínum hafði
Davíð stundað búfræðinám og lok-
ið prófi í þeim greinum frá
Hvanneyri árið 1913, þá 21 árs
gamall. Seinna vann hann að mæl-
ingum og kortlagningu á túnum í
Þingeyjarsýslu. I félagsskap bind-
indismanna var hann virkur félagi
á árum sínum í Reykjavík.
Davíð var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Þórhalla Bene-
diktsdóttir. Hún lést árið 1921.
Seinni kona Davíðs, Þóra Steina-
dóttir lifir mann sinn. Þau höfðu
búið í farsælu hjónabandi í 55 ár.
Samstarfsmenn Daviðs að fornu
minnast hans sem góðs starfsfé-
laga. Þeir sem kynntust honum
síðar á ævinni muna hann vegna
prúðrar framkomu og minnis-
stæðra frásagna um fýrri tíð.
Pétur Pétursson
Birting afmælis- og
minningargreina
ATHYGLI skal vakin á því, að afmælis- ojí minn-
ingargreinar verða að berast blaðinu með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í mið-
vikudagsblaði, að berast í síðasta lagi fyrir hádegi á
mánudag og hliðstætt með greinar aðra daga. I
minningargreinum skal hinn látni ekki ávarpaður.
Þess skal einnig getið, af marggefnu tilefni, að frum-
ort ljóð um hinn látna eru ekki birt á minningar-
orðasíðum Morgunblaðsins. Handrit but'f«i að vera
vélrituð og með góðu línubili.