Morgunblaðið - 17.09.1983, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1983
Júníanna Jóhannes-
dóttir — Minning
Júníanna Jóhannesdóttir lést að
morgni 7. september sl. Andláts-
fregn hennar kom ekki á óvart.
Hún var níræð að aldri og kraftar
hennar þrotnir eftir langa lífs-
göngu. Hún átti þá ósk heitasta
undir lokin að fá að leggja upp f
förina. Nú hefur þessi öðlingskona
fengið hana uppfyllta.
Við þessa andlátsfregn leitar
hugur minn til bernskuáranna
vestur á Hellissandi. Ég sé lítinn
strák í anda, með tár í augum,
hlaupa upp tröppurnar á Blómst-
urvöllum, þar sem Júnfanna átti
heima. Hann er með skrámu á
fæti og hann veit að í þessu húsi
býr kona sem gerir að öllum
minniháttar meiðslum. Hún á
stóran sjúkrakassa með alls konar
sjúkragögnum og til hennar hafa
margir Sandarar leitað. Hún tók
aldrei neitt fyrir hjálpina. öllu
heldur gaf hun manni brjóstsykur
eða annað góðgæti og strauk um
vanga manns. Starf hennar var
unnið af óeigingirni og af köllun.
Júníanna var áræðin kona og
fylgin sjálfri sér. Þess vegna leit-
aði fólk til hennar, því það gat
treyst henni. Hún var ósjaldan
kölluð til þegar eitthvað var um að
vera hjá þorpsbúum; svo sem ást-
vinamissir eða slys.
Júníanna vildi alls staðar hlúa
að. Þess vegna eru ævidagar henn-
ar blómum skrýddir, sem hvorki
vindar haustsins né myrkrið fá
unnið á. Fræin eru góð; um það
geta þeir vitnað sem kveðja hana í
dag.
Júníanna tilheyrði aldamóta-
kynslóðinni. Hún hafði alltaf tfma
til að tala við okkur börnin, hlusta
á okkur og gefa heilræði. Nútíma-
fólk gæti lært margt af þeirri upp-
eldisfræði sem kynslóð hennar
notaði. Hlýjan og skilningurinn
sat í fyrirrúmi, heilræðin voru
góð. Það voru ekki bara orðin tóm,
heldur töluðu verkin lfka. Það vita
þeir sem þekktu Júníönnu.
Síðustu ár dvaldist Júníanna á
Hrafnistu með eftirlifandi manni
sínum, Friðbirni Ásbjörnssyni.
Nokkrum sinnum leit ég inn til
þeirra og þá hafði Júníanna gam-
an af því að rifja upp kynni okkar
heima á Hellissandi. Ég undraðist
stundum hvað hún hafði gott
minni, miðað við hvað hún var
orðin veikburða. Gamli umhyggju-
sami tónninn, sem maður heyrði
sem krakki, var enn á sínum stað.
Og þegar Júníanna dró fram dós
með sælgæti í og bauð mér, fannst
mér ég vera aftur litli strákurinn í
Nýborg, kominn í heimsókn til
hennar á Blómsturvelli.
í dag er þessi kona borin íil
moldar í Ingjaldshólskirkjugarði.
Hún er komin aftur heim í átthag-
ana undir Jökul, og fær að hvfla
við vernd þess umhverfis sem hún
unni.
Júníanna er öll, eftir lifir minn-
ingin hlý og fögur. Við kveðjum
góðan vin og þökkum allar sam-
verustundirnar, því áhrif þeirra
vara enn.
Ég bið Guð að blessa hana.
Eðvarð Ingólfsson.
Júníanna Jóhannesdóttir var
fædd að Einarslóni á Snæfellsnesi
19. júní 1893. Hún var dóttir
merkishjónanna Jóhannesar Jóns-
sonar að Einarslóni og seinni konu
hans, Ingibjargar Pétursdóttur
frá Malarrifi. Júníanna var yngst
fjögurra barna þeirra hjóna, en
rétt eftir fæðingu hennar lést fað-
ir hennar. Ingibjörg, móðir henn-
ar, sem var orðlögð fyrir dugnað,
braust þá með þrjú barna sinna til
Breiðafjarðareyja í vinnu-
mennsku, en Júnfanna var tekin f
fóstur af vinafólki þeirra hjóna og
ólst upp fyrst að Arnarstapa á
Snæfellsnesi, en síðan í ólafsvík.
Dvaldist Júníanna hjá fósturfor-
eldrum sínum til níu ára aldurs en
þá fluttist hún aftur til móður
sinnar sem þá hafði gifst Eggerti
Guðmundssyni formanni á Hellis-
sandi og ólst Júníanna upp hjá
þeim til fullorðins ára. Minntist
hún jafnan fósturforeldra sinna
með einstakri hlýju og virðingu.
Júníanna var kona afburða
glæsileg, greind, hreinskiptin og
dugleg til allra starfa utan húss
sem innan. Tvítug kynntist hún
einum glæsilegasta unga mannin-
um á Hellissandi, Friðbirni Ás-
björnssyni formanni, en hann
þótti búinn flestum þeim kostum
sem formann máttu prýða, og var
aflamaður svo af bar. Þau giftu
sig 20. desember árið 1913. Var
haft orð á því hve hin ungu og
nýgiftu hjón voru glæsileg er þau
hófu búskap í eigin húsi, Vina-
minni á Hellissandi. Fyrstu börn
þeirra voru tvíburar sem þau
misstu, en næst eignuðust þau
dóttur sem hlaut nafnið Ástrós.
Hún var fædd 29. október 1918 og
giftist Sveinbirni Benediktssyni,
kaupmanni. Hann er póst- og sím-
stjóri á Hellissandi. Næsta barn
þeirra var Hólmfríður, fædd 15.
maí 1924, gift Guðmundi Valdi-
marssyni verkstjóra í Reykjavík
og yngst er Jóhanna, fædd 3.
febrúar 1926, gift Aðalsteini Guð-
mundssyni trésmíðameistara í
Reykjavík.
Árið 1923 fluttist fjölskyldan að
Blómsturvöllum á Hellissandi og
þar áttu hjónin heima uns þau
fluttust að Hrafnistu fyrir fimm
árum. Öll systkini Júníönnu eru
nú látin.
Ég sem þessar línur rita ólst
upp á sama heimili sem hún og lít
á þau hjónin sem uppeldissystkini
mín, þótt þau væru farin að búa er
ég kom þangað.
Þau Júníanna og Friðbjörn voru
ákaflega samhent. í starfi stóð
hún við hlið manns síns í hinum
erfiðustu verkum. Þar sem Frið-
björn hafði miklar nytjar af sjó
sem formaður og bátseigandi var
það ekki fátítt að Júníanna stæði
við hlið hans við fiskaðgerðir, en
það minnist ég ekki að hafa séð
aðrar konur gera. Sambúð þeirra
var einlæg og ástúðleg meðan ég
átti samleið með þeim fyrir vest-
an.
Þegar hálfbróðir Júníönnu,
Magnús Jóhannesson, sem lengi
hafði verið blindur, andaðist, var
kona hans, Matthildur Þorkeis-
dóttir ljósmóðir, sem var elskuð og
virt af öllum er til þekktu, tekin til
dvalar á heimili Júníönnu og Frið-
bjarnar og naut hún þar ástúðar
og umhyggju þeirra til dauðadags.
Það er táknrænt að Friðbjörn, er
var fyrsta barnið sem Matthildur
tók á móti sem ljósmóðir á Sandi,
skyldi síðar taka hana upp á arma
sína og veita henni athvarf í ell-
inni.
Eftir að hjónin fluttust suður
dvaidist Júníanna jafnan um tíma
á hverju sumri hjá dóttur, tengda-
syni og barnabörnum vestur á
Sandi.
Þau Júníanna og Friðbjörn hafa
notið þeirrar gæfu að börn,
tengdabörn og barnabörn þeirra
hafa borið þau á höndum sér. En
veikindin urðu ekki umflúin. Frið-
björn hefur verið blindur svo ár-
um skiptir og hin síðustu ár hefur
Júníanna verið þrotin að kröftum
og átt við veikindi að stríða.
Hún var trúuð kona sem veitti
bömum sínum, barna- og barna-
barnabörnum ástúð, mildi og um-
hyggju. Hún kveið ekki burtför
sinni af þessum heimi, en þráði
hvíld. Hún verður í dag til grafar
borin að Ingjaldshólskirkju, kvödd
af ástvinum og samferðafólki
langrar ævi.
Þótt líkaminn sé lagður lágt í
mold flyst sálin til nýrra þroska-
brauta á hinum æðri lífssviðum
eilífðarinnar.
Karvel Ögmundsson.
í dag verður til moldar borin frá
Ingjaldshólskirkju Júniana Jó-
hannesdóttir frá Blómsturvöllum
á Hellissandi.
Hún var fædd 19. júní 1893 að
Einarslóni í Breiðavíkurhreppi,
dóttir hjónanná Jóhannesar
Jónssonar frá Öndverðarnesi og
Ingibjargar Pétursdóttur frá Mal-
arrifi. Kornung missti hún föður
sinn og var þá tekin í fóstur af
hjónunum Vigfúsi Sigurðssyni og
Kristínu Hallgrímsdóttur ljós-
móður á Arnarstapa, hjá þeim
dvaldi hún til 9 ára aldurs er hún
fór aftur til móður sinnar er þá
var gift öðru sinni Eggerti Guð-
mundssyni í Bakkabæ á Hellis-
sandi.
Júníana átti stóran systkina-
hóp, bæði alsystkin og hálfsystkin,
sem öll eru látin og er sá ættar-
garður stór sem kominn er út af
Jóhannesi föður hennar, en hann
var tvígiftur.
Hjá móður sinni og Eggerti,
fóstra sínum, ólst hún svo upp og
þar var hennar heimili allt til þess
að hún stofnaði sitt eigið heimili.
Minntist Júníana oft fóstra síns
með þakklæti og virðingu.
Árið 1913 giftist Júníana Frið-
birni Ásbjörnssyni, árabátafor-
manni, ágætum dreng, sem var vel
virtur af öllum sem til hans
þekktu. Hann lifir nú konu sina 91
árs að aldri, blindur, en að öðru
leyti við allgóða heilsu. Hjóna-
band þeirra var traust og farsælt.
Byggðu þau sér húsið Vinaminni
og hófu þar búskap, en síðan að
Blómstursvöllum á Hellissandi,
þar sem heimili þeirra stóð allt til
ársins 1978, en þá treystu þau sér
ekki lengur til að halda heimili og
dvöldu á Hrafnistu f Reykjavík
eftir það. Júníana lést þann 7.
september sl.
Þau hjón eignuðust 5 börn. Tví-
bura misstu þau í frumbernsku en
þrjár dætur þeirra komust upp og
eru á lífi, en þær eru: Ásta, gift
Sveinbirni Benediktssyni sfm-
stöðvarstjóra á Hellissandi,
Hólmfríður, gift Guðmundi Valdi-
marssyni verkstjóra, búsett í
Reykjavík, og Jóhanna, gift Aðal-
steini Guðmundssyni trésmíða-
meistara, búsett í Reykjavík.
Hægt en hiklaust rennur tíminn
fram hjá og hrífur með sér inn í
ókunnar víddir eilífðarinnar
vegmóða vini og samferðafólk.
Júníana var ein af þeim sem átti
að baki langa ævi gegnum litrfkar
og stormasamar þjóðfélagsbreyt-
ingar. Hún lét þær ekki renna
fram hjá sér sem hlutlaus áhorf-
andi, heldur fylgdist vel með því
sem var að gerast í kringum hana
hverju sinni. Hún lét sér ekki
nægja að gagnrýna samtíð sína,
heldur tók virka afstöðu og þátt í
baráttumálum byggðarlags síns
sem hún unni svo mjög alla tfð.
Allt fram á síðustu daga fylgdist
hún vel með og hafði gjarnan
ákveðnar skoðanir á hverju máli
og hikaði ekki við að halda sínum
hlut í hverri umræðu og skipti þá
ekki máli hver viðmælandinn var.
Júníana var óvenju vinaföst og
trygglynd, sérstaklega var ætt-
artryggð hennar sterk, hún var
brjóstvörn ættarinnar og talsmað-
ur góður. Hreinlyndið var hennar
aðal, þar var aldrei slegin fölsk
nóta þó þær hafi e.t.v. stundum
hljómað nokkuð sterkt og jafnvel
fráhrindandi, enda kannski til
þess ætlast af henni til að hreinsa
andrúmsloftið kringum sig. Það
var alltaf mikil heiðríkja og hrein-
leiki á vegum hennar hvar sem
hún fór, hvort sem var á hennar
eigin heimili eða á opinberum
vettvangi.
Hún var vel greind og stálminn-
ug og kunni vel að gera frásögn
sína áheyrilega og eftirtektar-
verða, því hún var vel máli farin
og talaði gott mál. Hafði hún frá
mörgu að segja frá liðnum tímum,
frá baráttu fólksins við óblfð kjör
fyrri hluta aldarinnar. Þau hjón
voru miklar dugnaðarmanneskjur,
vinnusöm og hagsýn og þurftu
aldrei að líða fátækt sjálf á sínum
búskaparárum. Þau mun heldur
hafa verið veitendur en hitt.
Heimili þeirra á Hellissandi bar
vott um reglusemi, fyrirhyggju og
dugnað.
Þessar fáu línur eru ekki ritaðar
til að gefa tæmandi lýsingu á lffi
hennar og starfi, heldur verða
þetta fátækleg kveðjuorð til
frændkonu minnar og þakklæti
fyrir þau góðu kynni sem ég hafði
af henni eins og hún kom mér
fyrir sjónir. Hún verður mér
ávallt ógleymanlegur persónuleiki
sakir þeirra eiginleika sem ég hefi
lítillega framan rakið.
Þegar ég hitti hana í sumar f
síðasta sinni er hún var í heim-
sókn hjá dóttur sinni og tengda-
syni hér á Hellissandi, var séð að
skammt yrði til leiðarloka. Hún
hélt þó fullu andlegu þreki og
viljastyrkurinn var hinn sami og
fyrr. Hún bognaði aldrei, en var
ætíð reiðubúin að taka þvf sem að
höndum bar.
Mikilhæf kona er gengin. f hinni
óskráðu sögu verður hún sannur
fulltrúi heiðarleika og hreinlynd-
is.
Blessuð veri hennar minning.
Kristinn Kristjánsson
Guðrún Jónasdóttir
frá Haugi - Minning
Fædd 10. mars 1892
Dáin 7. september 1983
í dag fer fram að Melstað í
Miðfirði, útför Guðrúnar Jónas-
dóttur fyrrum húsfreyju að Haugi.
Æfileiðin var orðin löng eða 91 ár,
heilsan farin og hvíldin því kær-
komin.
Hún var fædd að Efra-Núpi 10.
mars 1892, dóttir hjónanna önnu
Kristófersdóttur og Jónasar
Jónssonar er síðast bjuggu á
Syðri-Reykjum. Hún ólst upp hjá
foreldrum sínum á ýmsum bæjum
í Miðfirði og Vesturárdal ásamt
systkinunum Birni, Jóni, Gunnari
og Elínborgu. Hún þurfti snemma
að leggja lið í lífsbaráttu fjöl-
skyldu sinnar, því foreldrar henn-
ar voru fátæk fyrstu búskaparár
sín.
Guðrún naut ekki annarrar
skólagöngu en hefðbundinnar
barnafræðslu. Einn vetur var hún
í Reykjavík við nám í saumaskap.
Árið 1913 giftist hún Halldóri
Jóhannssyni á Haugi, glæsilegum
og vel gefnum manni. Ungu hjónin
tóku við búsforráðum á Haugi og
bjuggu þar í rúmlega 30 ár.
Bú þeirra var ekki stórbú, jörðin
bar það ekki, en það er óhætt að
segja að þau hafi búið góðu búi,
þar sem snyrtimennska og reglu-
semi voru aðalsmerkið.
Á Halldór hlóðust flest opinber
störf er gegna þarf í sveitarfélagi,
áttu því margir erindi við hús-
bóndann, en sínu hlutverki skilaði
húsfreyjan þannig að það varð
varla betur gert. ,
Guðrún og Halldór eignuðust
ekki börn en á Haugi ólust upp hjá
þeim fósturbörnin Ingvar Agn-
arsson, Halldór Steinsson, Ragna
Rögnvaldsdóttir og svo dóttir
Rögnu, Dóra Guðrún Sigurðar-
dóttir.
Árið 1947 hættu þau búskap á
Haugi og flytjast til Hvamms-
tanga. Þar keyptu þau lítið en
snoturt hús sem stóð á sjávar-
bakkanum yst í þorpinu, þetta hús
endurbættu þau í gegnum árin.
Guðrún vann ekki utan heimilis
en gerði nokkuð af því að sauma
fyrir fólk, m.a. íslenska búninginn.
Halldór hóf störf hjá Kaupfé-
laginu sem skrifstofumaður og
vigtarmaður hjá sláturhúsi Kaup-
félagsins á haustin.
Ég held að þau hjón hafi átt góð
ár á Hvammstanga. Þar eignast
þau nýja vini og kunningja, en
tengslin við þá gömlu héldust
órofin. Húsið þeirra varð miðstöð
fyrir gamla sveitunga, vini,
frændfólk og alla sem þurftu ein-
hvers með. Gestrisni og rausn
ásamt einstakri heimilishlýju sat I
öndvegi og Guðrún naut sín þegar
hún veitti mat og drykk á báðar
hendur.
Árið 1962 missir Guðrún mann
sinn, hún selur þá húsið sitt og
flyst til systur sinnar og mágs, El-
ínborgar og Steinbjörns, til
Hveragerðis. Þau voru þá nýlega
hætt að búa á Syðri-Völlum.
í Hveragerði, eins og annars
staðar þar sem Guðrún hafði við-
dvöl, varð heimili hennar friðar-
staður og öllum tekið opnum örm-
um sem þangað komu, þó nú væri
minna umleikis en áður. En mörg
rausnarleg veisluborðin útbjó hún
sem fyrr. I Hveragerði var Guðrún
til ársins 1974, en þá tekur hún þá
ákvörðun að fara á Elliheimiiið á
Hvammstanga. Systur sinni vildi
hún ekki íþyngja og ráðstafa vildi
hún sínum málum áður en ellin
tæki völdin.
Ég veit að líka hefur verið
römm sú taug er dró hana norður
í átthagana.
Áður en hún fór norður gaf hún
allt sitt til sinna nánustu, tók
hvern hlut og sagði fyrir hver ætti
að njóta hans.
Nú var síðasti kapítulinn að
byrja, en hann átti eftir að verða
henni erfiður, því hún missti
heilsuna fljótlega eftir að norður
kom.
Þetta er ramminn utan um
myndina af henni frænku, en
myndin sjálf er falleg, fíngerð
kona, hljóðlát og hógvær í fram-
komu. Hún var ekki masgjörn hún
frænka, orðin notaði hún ekki öðr-
um til lasts heldur fann málsbót
ef á einhvern var hallað. Hún var
afskaplega gjafmild og lítið upp-
tekin af sjálfri sér, jafnvel fólát
um eigin hagi. Skapgerð hennar
var traust, og föst var hún fyrir ef
á þurfti að halda. Hún var alltaf
nálæg manni þó langt væri á milli.
Hún var æfinlega öruggt athvarf.
Við erum þakklát fyrir líf hennar
og biðjum henni blessunar Guðs.
Álfhildur Steinbjörnsdóttir