Morgunblaðið - 23.10.1983, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1983
31

Rætt við Guðmund Emilsson stjórnanda ís-
lensku hljómsveitarinnar, en líkur eru taldar
á að hljómsveitin hætti starfsemi sinni í
byrjun næsta mánaðar „ef fjárhagsforsendur
hennar standast ekki“.
Fyrir ári stofnaði ungt tónlistarfólk íslensku hljómsveitina,
sem hafa skyldi að markmiði, „að skapa starfsvettvang fyrir
unga og hæfileikaríka hljómlistarmenn hér á landi“.
Hljómsveitin hélt níu hljómleika hérlendis á sínu fyrsta
starfsári og fór í hljómleikaferð til Svíþjóðar í sumar. En
hljómsveitin átti sér annað markmið en að skapa starfsvett-
vang fyrir ungt tónlistarfólk og það var að starfa án nokkurs
ríkisstyrks. En það dæmi gekk ekki alveg upp og síðasta vor
hlaut hljómsveitin styrk úr ríkissjóði að upphæð krónur
500.000 og núna í upphafi annars starfsárs hefur hún sótt um
800.000 króna styrk frá ríkinu. í þessu viðtali við Morgun-
blaðið segir stjórnandi íslensku hljómsveitarinnar, Guð-
mundur Emilsson, m.a.: „Auðvitað vissum við ekki í upphafi
hvort þetta tækist en okkur fannst lífsnauðsyn að reyna.“ En
látum Guðmund hafa orðið.
„Þar eð við byggjum okkar tví-
sýnu afkomu á áhuga tónlistar-
unnenda og þar sem við erum ný
af nálinni, höfum við orðið að
halda uppi linnulausri kynningu
alls staðar, meðal vina og kunn-
ingja, á vinnustöðum og í fjölmið-
lum. Enn kem ég fram í nafni Is-
lensku hljómsveitarinnar, og þótt
mér sé það ljúft á vissan hátt er
þetta ekkert uppáhaldshlutverk.
Umfjöllun um hljómsveitina
hefur ætíð verið jákvæð. Frétta-
menn og fréttastjórar hafa lagt
okkur lið, og fyrir það erum við
geysilega þakklát. Þess vegna varð
ég undrandi, þegar ég rak augun í
forystugrein í Morgunblaðinu,
ekki alls fyrir löngu, þar sem ieið-
arahöfundur kaus að fjalla um ís-
lensku hljómsveitina í alllöngu
máli, nefndi hana sem dæmi um
kröfuhörku einstaklinga, stofnana
og fyrirtækja við ríkisstjórn, sem
leitast við að skera niður óarðbær-
an rekstur.
Málflutningur leiðarahöfundar
er í sem stystu máli sá, að ungir
ofurhugar hafi lýst yfir því á liðnu
hausti, að þeir ætluðu að reka
heila hljómsveit án nokkurs opin-
bers stuðnings, en að þeir hafi
guggnað á þessu undir vorið, sótt
um styrk til ríkissjóðs, fengið
hann og þar með orðið ómerkir
orða sinna. Og nú stæðu þessir
sömu menn ráðþrota og févana
andspænis öðru starfsári og settu
það að „skilyrði" að styrkur kæmi
af fjárlögum, ella yrði ekkert um
framhald.
í fljótu bragði virðist þessi
ádrepa leiðarahöfundar Morgun-
blaðsins góð og gild, og ég efast
ekki um að hlakkað hefur í sum-
um. En ég tek það fram, að nokkr-
ir ungir sjálfstæðismenn hringdu
á skrifstofu íslensku hljómsveit-
arinnar og báðust afsökunar á
þessari forystugrein, enda margir
þeirra styrktarfélagar. Háttsettur
þingmaður flokksins gekk þvert
yfir götu til að lýsa undrun sinni á
þessum málflutningi. Það sem
þessir stuðningsmenn okkar hafa
augljóslega fram yfir leiðarahöf-
und er það, að þeir eru kunnugir
innviðum hljómsveitarinnar, yfir-
lýsingum stjórnar hennar og
rekstri. Mig langar til að koma
sjónarmiðum þeirra og okkar á
framfæri.
I fyrsta lagi var það yfirlýst
stefna hljómsveitarinnar, og er
enn, að látið yrði reyna á hvort
hægt væri að reka hljómsveit hér
án ríkisstyrkja. Auðvitað vissum
við ekki í upphafi hvort þetta tæk-
ist, en við urðum að reyna.
Allt gekk eins og í sögu fyrstu
þrjá fjórðunga vetrarins, en þá fór
að verða augljóst, að endar myndu
ekki nást saman, þrátt fyrir
ómælt sjálfboðaliðastarf og and-
vökunætur. Þeir aðilar, sem mest
höfðu hælt okkur fyrir einka-
framtakið í upphafi, brugðust
gjörsamlega þegar leitað var eftir
stuðningi þeirra, en fjárhagsáætl-
un hljómsveitarinnar gerði ráð
fyrir að um 20 prósent rekstrar-
fjár fengist með stuðningi stórfyr-
irtækja og einkaaðila. Stórfyrir-
tæki, sem velta milljónum, höfðu
ekki ráð á að kaupa auglýsingu i
tónleikaskrá svo dæmi sé tekið.
Einstaka fyrirtæki brást hins veg-
ar mjög vel við, oftar en ekki smá-
fyrirtæki, og erum við mjög þakk-
lát fyrir það.
Okkur tókst sem sagt að afla
rúmlega 70 prósenta rekstrarfjár
hljómsveitarinnar. Þegar fokið
var í öll skjól gengum við á fund
fjármála- og menntamálaráð-
herra, að vísu fremur niðurlút.
Okkur fannst eiginlega æran vera
í veði. Við lögðum málið í dóm.
Sem betur fer, var það álit þessara
tveggja ágætu manna, að rúmlega
70 prósent árangur bæri ekki vott
um uppgjöf, heldur lofaði góðu.
Styrkur var veittur að upphæð
500.000 krónur, sem reyndist
rúmlega 20 prósent af heildarveltu
starfsársins, og við náðum landi.
Var þessi árangur ósigur? Fyrst
taldi ég það, var vonsvikinn að
þetta skyldi ekki hafa tekist, og
fór með veggjum. Svo fór ég að sjá
þetta í öðru ljósi.
Ef við berum þennan árangur
saman við tekjuöflun tveggja sam-
bærilegra menningarfyrirtækja,
koma ótrúlegustu hlutir í ljós.
Tekjuöflun okkar reyndist tvöfalt
betri. Og sé okkar rekstur borinn
saman við starfsemi til dæmis
listasafna reyndist tekjuöflun
okkar mörg hundraðföld.
í öðru lagi er það fullkominn
misskilningur, að við höfum sett
einhverjum „skilyrði" fyrir áfram-
haldandi starfi íslensku hljóm-
sveitarinnar. Við bendum einungis
á að vegna geysilegs ríkisframlags
til sambærilegra menningarfyr-
irtækja, er samkeppnisaðstaða
okkar afar erfið. Við bendum á að
stjórn hljómsveitarinnar treystir
sér ekki til að veðsetja eigur sínar
annað árið í röð. Þetta eru ekki
skilyrði, heldur staðreyndir. Álíti
núverandi valdhafar að þessi
starfsemi sé af hinu góða, styrkja
þeir hana, en ekki vegna kröfu-
hörku okkar.
í þriðja lagi, og er nú komið að
kjarna málsins, stöndum við and-
spænis vandamáli í menningarlífi
okkar. Við stöndum eiginlega á
tímamótum. Einfaldast er að
horfa framhjá þessu vandamáli,
en hitt erfiðara, að leysa það. Hið
síðara hæfir stjórnmálamönnum.
Þeirra er að finna lausn á vand-
anum; til þess eru þeir.
Vandamálið er þetta: Fyrir
nokkrum áratugum réðst fslenska
ríkið í það stórvirki að koma á
legg tveimur mikilvægum og
ómissandi menningarfyrirtækj-
um. Ég á hér við Þjóðleikhúsið og
Sinfóníuhljómsveit íslands. I upp-
hafi fullnægði þessi starfsvett-
vangur tveimur stéttum, leikurum
og tónlistarmönnum. Nú, rúmlega
30 árum síðar, gera þau það ekki.
Það er augljóst.
Ungir og velmenntaðir lista-
menn standa atvinnulausir utan
þessara stofnana. í stað þess að
Hhjti íslensku hljómsveiUrinnar og
stjórnandinn, Guðmundur Emilsson
á æfingu í Gamla bíói í janúar sl.
sækja um atvinnuleysisstyrki og
gerast ölmusumenn í þjóðfélaginu
hafa þeir stofnað menningarfyr-
irtæki, lítil blóm gróðursett undir
vegg og í skugga. En blómin hafa
visnað hvert á fætur öðru, og ég
spyr: Er þetta það sem við viljum?
Eiga ungir listamenn ekki rétt á
vinnu eins og aðrir þegnar þessa
lands? Hvernig stendur á því, að
þjóð, sem ekki rekur her heldur
hefur tekjur af erlendum her, ver
aðeins 1,2 prósentum af fjárlögum
til lista- og menningarmála? Er
það í réttu hlutfalli við menning-
aráhuga hér á landi? Lesum við
bók aðeins hundraðasta hvern dag
eða förum við á tónleika aðeins
hundraðasta hvern dag eða í
leikhús?
Það sem alltof fáir stjórnmála-
menn gera sér grein fyrir er það,
að mjög stór og öflugur hluti þjóð-
arinnar er menningarlega sinnað-
ur. Þjóðin lifir í krafti menningar
sinnar. Þessi þrýstihópur gæti
komið mönnum á þing og af, og
ætti kannski oftar að láta í sér
heyra. Um 2000 manns hafa sýnt
samstöðu um að byggja tónlist-
arhús af því stjórnmálamenn hafa
ekki haft til þess rænu, 1100 árum
eftir að landið byggðist. Fleiri
tugir þúsunda sækja leiklistar-
viðburði á ári hverju svo ekki sé
talað um aðrar listgreinar. Um
Morgunblaðið/EBB
70.000 manns sóttu Laugardalsvöll
á síðasta ári en tæplega eitt
hundrað þúsund manns sóttu
Kjarvalsstaði eina eftir því sem
mér er sagt. Það er klifað á því að
knattspyrnan sé að verða þjóðar-
íþrótt íslendinga, en það er íþrótt
í fleiru en fótbolta.
1 fjórða lagi. Hvort opinberir
aðilar styrkja Islensku hljóm-
sveitina núna eður ei, er ekki aðal-
atriðið. Kjarni málsins er, að
lífsbarátta íslensku hljómsveitar-
innar er enn eitt prófmálið, og
yrði ekki hið fyrsta sem tapaðist.
Við höfum áætlað að ná inn 70
prósent rekstrarfjárins á þessu
starfsári, eins og hinu fyrsta, með
því að leita til fyrirtækja og
einkaaðila. En það verður krafta-
verk ef það tekst að mínum dómi.
Fæst hjón, til að mynda, hafa efni
á að kaupa af okkur áskrift fyrir
3.200 krónur. Ef miðaverð eitt ætti
að standa undir kostnaði við
hljómsveitina, þyrfti það að vera
þrefalt hærra en nú, eða um 900
krónur og þá reiknað með húsfylli
á alla tónleikana.
Hvað þarf list að standa undir
sér að miklu leyti til þess að hljóta
náð? Ef fjárhagsforsendur næsta
starfsárs standast ekki, hættir
hljómsveitin störfum í byrjun
nóvember.
Að lokum bendi ég fagurkerum
á að drekka í sig fegurð fjalla-
hnúka, sem nú bera húfur mjalla-
hvítar, enda kostar sú list ekki
baun í bala," sagði Guðmundur
Emilsson hljómsveitarstjóri í lok-
in.
— ai.