Morgunblaðið - 02.11.1983, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1983
35
Seldi Morgunblaðið 2. nóvember
1913, fyrsta útkomudag þess
Rætt við Svavar Hjaltested
um upphaf Morgunblaðsins
Morgunblaðid er sjötugt í dag, en þótt mörgum kunni að
finnast langt um liðið frá því blaðið hóf göngu sína, finnast enn
þeir menn, sem muna gjörla þann dag er blaðið var fyrst boðið til
sölu á götum Reykjavíkur. Einn þeirra er Svavar Hjaltested, nú
starfsmaður hjá Almennum tryggingum, en um árabil einn af
útgefendum vikublaðsins Fálkans.
Vantaði stráka
til aö bera út
„Já, það er rétt að ég seldi
blaðið fyrsta daginn sem það
kom út, 2. nóvember 1913,“
sagði Svavar er blaðamaður
Morgunblaðsins hitti hann að
máli fyrir nokkrum dögum.
„Það var nú ekki nein tilviljun,
að ég var fenginn til að selja
Morgunblaðið þennan dag, því
stofnandi blaðsins, Vilhjálmur
Finsen, var móðurbróðir minn.
Hann vantaði stráka til að
selja blaðið, og við fórum
bræðurnir, Kjartan og ég.
Ég man að blaðinu var ágæt-
lega tekið þennan fyrsta dag,
forvitni hefur sjálfsagt ráðið
mestu þar um, og svo var hitt
að framboð á dagblöðum var
ekki mikið, því fyrir var aðeins
eitt dagblað, Vísir. Fyrst í stað
var blaðið að sjálfsögðu aðeins
selt í lausasölu, og við fórum
með það um miðbæinn, fórum
á vinnustaði og buðum það á
götum úti. — Eg man nú ekki
lengur hvað við fengum fyrir
að selja blaðið, en mig minnir
að það hafi þótt ágætt, og við
strákarnir vildum fá eitthvað
að gera, höfðum selt Vísi, safn-
að flöskum og fleira í þeim dúr,
til að vinna okkur inn peninga.
Seinna bárum við blaðið svo
einnig til áskrifenda, en aðeins
á sumrin, á veturna vorum við
í skólanum og gátum ekki sinnt
útburðinum."
Erfitt aö
príla stigana
„Blaðið var ekki stórt á þess-
um árum,“ heldur Svavar
áfram, „aðeins fjórar síður, en
þó var þetta erfitt starf að bera
það út, ekki síður en hjá blað-
burðarbörnunum núna. Ég var
alltaf með miðbæinn sem mitt
svæði, og þar þurftum við að
ganga upp alla þessa stiga, oft
margar hæðir því okkur var
uppálagt að fara með Morgun-
blaðið alla leið upp, en ekki að
skilja það eftir niðri í forstofu.
Það var til dæmis langt að
iabba alla leið upp á efsta loft á
Hótel íslandi, þar sem starfs-
fólkið bjó, og svipað var með
fleiri hús.
Síðar bar ég svo út í Vestur-
bænum, og það var einnig erf-
itt svæði fyrir blaðburðarbörn;
stór, óbyggð svæði og opin tún,
og því oft langt á milli húsa að
fara með tiltölulega fá blöð.
Okkur var hins vegar oft vel
tekið og stundum vorum við
strákarnir leystir út með gjöf-
um, gefnar smákökur og fleira
ef vont var veður. Einkum voru
skipstjórafrúrnar í Vestur-
bænum oft rausnarlegar."
Svavar Iljaltested
Fyrsta „sensasjónfréttin“
— Þú segir að blaðinu hafi
verið vel tekið, en væntanlega
hefur það verið þá eins og nú,
að sumar fréttir hafa þótt for-
vitnilegri en aðrar.
„Já, það er rétt, og ég man til
dæmis vel eftir því, að blaðið
seldist mjög mikið daginn sem
það varð fyrst íslenskra blaða
til að birta hreina „sensasjón-
frétt". Það var fréttin um
morðið í Duus-koti haustið
1913, skömmu eftir að blaðið
hóf göngu sína. Þessi frétt
vakti óhemju athygli, og varð
ekki til að draga úr að prentuð
var mynd af húsinu þar sem
voðaatburðurinn átti sér stað,
en það var í fyrsta skipti, sem
íslenskt blað birti fréttamynd
af þessu tagi. Myndin af Duus-
koti var skorin í línólín, enda
engin prentmyndagerð komin í
þá daga, en myndgæðin voru
furðulega mikil.
Þessi frétt vakti því mikla
athygli, en fram til þessa tíma
höfðu blöðin langmest birt af
efni, sem var af allt öðru tagi,
frásagnir af atburðum sem
lengra var liðið frá, og svo
framvegis. En ef einhverjar
svona spennandi fréttir voru,
þá gekk undantekningalaust
betur að selja blaðið, en það
munu ekki þykja neinar stór-
fréttir í blaðaheiminum í dag!“
— En Morgunblaðið í dag og
Morgunblaðið 1913, er blaðið í
dag örugglega betra?
„Já, á því leikur enginn vafi,
það er mun fjölbreytilegra og
betra blað. Þetta er raunar á
engan hátt sambærilegt, þá
voru ekki svo margir möguleik-
ar í fjölmiðluninni, og sjálfsagt
hefur fólk beðið spennt eftir
sínu blaði þá rétt eins og nú,
þótt ekki væri það nema fjórar
síður. En blöðin voru öruvísi þá
en nú, eins og Reykjavík var
allt önnur en hún er núna. Á
þessum árum lét nærri að mað-
ur þekkti eða kannaðist við alla
sem um göturnar fóru, að að-
komufólki náttúrulega undan-
skildu. En þetta var svo fá-
mennt samfélag, að nær öll
andlit þekkti maður."
Stofnun Fálkans 1928
— Þú áttir svo eftir að hafa
frekari afskipti af blaðaútgáfu
síðar, gafst út Fálkann í mörg
ár.
„Já, það er rétt, að afskipti
mín af blaðaheiminum hafa
ekki alveg einskorðast við að
bera út Morgunblaðið. Árið
1928 hófum við að gefa út viku-
blaðið Fálkann, við Vilhjálmur
Finsen stofnuðum blaðið
ásamt Skúla Skúlasyni, sem
varð ritstjóri ásamt Vilhjálmi.
Þeir voru báðir vel kunnugir
blaðaútgáfu erlendis sem
kunnugt er, einkum í Noregi,
og það var draumur Vilhjálms
að gefa hér út nýtísku frétta-
blað í þessu formi. Fyrsta blað-
ið kom út 1. apríl 1928, og ég
vann við útgáfu þess allt til
ársins 1958, er ég seldi Fálk-
ann, — eða minn hlut öllu
heldur, því Skúli átti áfram
sinn part í honum.
Það var skemmtilegt að fást
við útgáfu Fálkans, og blaðið
gekk ágætlega hjá okkur. Ég
hafði fyrst og fremst með
höndum skrifstofuhald fyrir
útgáfuna, en tók þó einnig þátt
í blaðamennskuhliðinni, tók til
dæmis sjálfur flestar eða nær
allar myndirnar sem í Fálkan-
um birtust. Ég hef alltaf haft
yndi af vel skrifuðum texta og
geri mér grein fyrir gildi hans,
en um leið hefur mér alltaf
þótt sem góð ljósmynd sé ekki
síðri að verðmæti og myndir og
blaðaútgáfa eru óaðskiljanleg-
ir hlutir í mínum huga. — Þess
má svo einnig geta, — því við
erum nú að tala um Moggann
en ekki Fálkann — að talsvert
hefur birst af ljósmyndum
mínum í Morgunblaðinu, hér
áður og fyrri. Þá voru ljós-
myndarar ekki starfandi við
blöðin eins og síðar varð,
seinna kom Óiafur K. Magn-
ússon og fleiri, sá ágæti ljós-
myndari sem ég ber mikla virð-
ingu fyrir."
— Og þú kaupir blaðið enn-
þá?
„Já, já, Mogginn er mitt blað,
ég lít yfir hann áður en ég fer í
vinnuna á morgnana," sagði
Svavar Hjaltested að lokum,
kominn á níræðisaldur en þó
ern og kvikur í hreyfingum
eins og unglamb! Það er ef til
viil ekki eins langt síðan 1913
og við, sem yngri erum, telj-
um? _ AH
i
Bestu bílakaupin í dag!
Mazda323 Hatchback DeLuxe 1300 árg. 1984
Innifalinn búnaður:
Stillanleg hæð á framsæti • Litað gler í rúðum • Rúllu-
belti • Öryggisljós að aftan • 60 Ampera rafgeymir •
Quarts klukka • Niðurfellanlegt aftursæti í tvennu lagi
• Tauáklæði á sætum • 3 hraða rúðuþurrkur • Halogen
framljós • Stokkur milli framsæta • Farangursgeymsla
klædd í hólf og gólf • 3 hraða miðstöð • Útispegill • Þurrka
og sprauta á afturrúðu _ _ _ _ _ _
.. .« Verð aðeins kr. O O . O O vJ
Munid: MAZDA
— besturí endursölu undanfarin 10 ár.
gengisskr 10.1083
BlLABORG HF
Smiöshöföa 23 sími 812 99
Bestu bílakaupin ídag!
Mazda 323 Saloon DeLuxe 1300 árg. 1984
Innifalinn búnaður:
Stillanleg hæð á framsæti • Litað gler í rúðum • Rúllu-
belti • Öryggisljós að aftan • 60 Ampera rafgeymir •
Quarts klukka • Niðurfellanlegt aftursæti i tvennu lagi
• Tauáklæði á sætum • 3 hraða rúðuþurrkur • Halogen
framljós • Stokkur milli framsæta • Farangursgeymsla
klædd í hólf og gólf • 3 hraða miðstöð • Utispegill
Verð aðeins kr
271.000
Munið: MAZDA
— besturí endursölu undanfarin 10 ár.
BÍLABORG HF
Smiöshöföa 23 sími 812 99
qengisski 10 10 83