Morgunblaðið - 02.11.1983, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1983
Vann einu sinni 33
túna í einni lotu
,,1‘aíi hafa orðið gífurlegar
breytingar á Morgunblaðinu frá
því ég hóf þar störf fyrst, enda er
nú orðið talsvert um liðið, þótt
tíminn líði hratt,“ sagði Samúel
Jóhannsson prentari, er blaða-
maður tók á honum hús í vikunni,
í tilefni 70 ára afmælis Morgun-
blaðsins í dag. „Þegar ég kom
fyrst til starfa við Morgunblaðið,“
heldur Samúel áfram, „var það 4
síður, en núna er sunnudagsblað-
ið 96 síður, það segir meira en
mörg orð. Aðrar breytingar eru
líklega í samræmi við þetta, en
blaðið er betra í dag en það var, á
því leikur ekki vafi.“
Fyrst við Tímann og
Lögréttu
„Ég byrjaði að læra prentiðn í
Acta árið 1920,“ segir Samúel,
„og meðal þess sem ég vann við
þar var bæði dagblaðið Tíminn
og Lögrétta. í Acta, sem síðar
nefndist Prentsmiðjan Edda,
eftir að framsóknarmenn
keyptu fyrirtækið, var ég í átta
ár, en í júníbyrjun hóf ég störf
hjá ísafold. Þá þegar byrjaði ég
að vinna við Morgunblaðið, var í
þvi alltaf með annan fótinn, allt
til 1936 er blaðið stækkaði í 8
síður. Eftir það var ég við Morg-
unblaðið eingöngu. En við
Morgunblaðið starfaði ég sem
sagt allt frá 1928 þar til ég
hætti sjötugur um áramótin
1975-1976.
Fyrst í stað voru allar auglýs-
ingar og allar fyrirsagnir hand-
settar, en lesmálið var vélsett.
Vinnan var bundið við kvöldin,
og þótt sumum líki ekki vinnu-
tíminn, féll mér þetta ágætlega
og hef hvorki séð eftir því að
hafa valið mér prentstarfið að
ævistarfi né að hafa unnið á
Morgunblaðinu lengstan hluta
starfsaldurs míns."
Vann 33 tíma í lotu
— Þú segir þetta hafa verið
kvöldvinnu, en ekki hefur nú
vinnutíminn alltaf verið reglu-
legur, eða kvöldið dugað?
„Nei, það er að vísu rétt,
stundum var unnið lengur, og
stundum var ég kallaður út eftir
að ég var kominn heim. Þannig
var það til dæmis vorið 1940,
þegar Bretar hernámu landið,
þá var ég kominn heim og rétt
háttaður, þegar lögregluþjónn
kom heim til mín og flutti frétt-
irnar. Hann ók mér svo niður á
blað, og við skiptum alveg um
forsíðuna. Vinnutíminn var
nokkuð langur þá nótt!
Enn lengri var þó vinnutím-
inn árið 1944, þegar við voru að
vinna lýðveldishátíðarblaðið.
Þá byrjaði ég að vinna klukkan
átta á sunnudagsmorgun og
vann alveg fram á mánudags-
kvöld, 33ja tíma lotu. Ekki fann
ég þó tiltakanlega fyrir þreytu,
en þreyttur hef ég þó verið, því
ég man að ég ætlaði að hlusta á
fréttirnar í útvarpinu þegar ég
kom heim, en ég missti af þeim
því ég leið útaf um leið!
Oft var svo aftur byrjað mjög
snemma á svona blöðum ef unnt
var, þótt ekki kæmi það alltaf í
veg fyrir að mikið þyrfti að
vinna síðustu dagana. En ég
man þó vel eftir því, þegar við
vorum að vinna stórt blað vegna
Alþingishátíðarinnar 1930, að
þá byrjuðum við Árni óla
tveimur mánuðum fyrr, og mest
allt blaðið var löngu búið vikum
fyrir hátíðina. Við vorum svo
snemma í því, að þegar við vor-
um búnir með allt sem hægt var
að gera, fór ég út til Noregs og
kvæntist, og gat farið með góða
samvisku Morgunblaðsins
vegna ! — Árni Óla var aðeins
einn þeirra ágætu manna sem
ég vann með á þessum langa
tíma á Mogganum, flestir eru
nú hættir en nokkrir vinir mín-
ir eru þó þarna enn. — Þeirra á
meðal eru fimm prentarar, sem
allir lærðu hjá mér, en alls
hafði ég tíu lærlinga hjá mér.“
Fyrsta litaug-
lýsingin 1928
— Þú nefndir, að miklar
breytingar hafa orðið á Morg-
unblaðinu frá því þú byrjaðir
þar fyrst, og nefndir blaðstærð-
ina. Geturðu nefnt fleiri dæmi
sem sýna þessa miklu breyt-
ingu?
„Já, já, breytingarnar sjást
alls staðar. Margfalt fleiri
starfsmenn eru nú við blaðið.
Þegar ég byrjaði minnir mig að
upplagið hafi verið um 3.800
eintök á dag, en þegar ég hætti
var það komið yfir 40 þúsund.
Nú þykja litauglýsingar ekki
neitt tiltökumál, en ég man vel
eftir fyrstu litauglýsingunni
sem Morgunblaðið birti. Það
var fyrir jólin 1928, og Silli og
Valdi auglýstu. Það var mikil
vinna lögð í hana, og ég var
lengi að reikna þetta allt út til
að fá hana sem besta. — Þetta
með auglýsinguna minnir svo
aftur á það, að fyrst í stað voru
auglýsingarnar alltaf á forsíðu,
en eftir hernám Breta 1940
minnir mig að þær hafi verið
látnar þoka smám saman fyrir
fréttum af forsíðunni. Tónninn
með það var gefinn þegar her-
námsfréttirnar voru settar á
forsíðuna. Það hafði raunar
verið rætt um þetta lengi áður,
en ekki orðið úr, og ég man eftir
því að það stóð í talsverðu
stímabraki þegar bíóauglýs-
ingarnar viku af forsíðunni.
Fyrst í stað fóru þær á baksíð-
una, síðar á þriðju síðu, þetta
hefur verið að smá breytast.
Margt fleira má nefna af
breytingum á Morgunblaðinu.
Ég nefndi áður þegar blaðið
stækkaði í 8 síður, upp úr því
fór upplagið að aukast. Enn
urðu miklar breytingar 1943
þegar 16 síðna pressa kom, og
svo aftur þegar flutt var í Aðal-
stræti, 1956. Loks ber svo að
nefna breytingar upp úr 1970,
þegar offsetprentunin hófst,
þetta er orðið allt annað núna.
Ég lærði hins vegar aldrei á
þetta nýja fyrirkomulag, það
var farið að styttast í að ég
hætti, og yngri menn tileinkuðu
sér tæknina. Ég hef hins vegar
ekki nema gott um offsetið að
segja, þetta hlaut að koma, ég
Rætt við Samúel Jóhannsson prent-
ara við Morgunblaðið 1928 til 1976
Bárum allt upplagið
í fanginu í einni ferð
Ljósm. KÖE
Rætt við Eggert P. Briem, sem vann við
afgreiðslu Morgunblaðsins árið 1914
„Ég vann við Morgunblaðið
árið 1914, þegar á fyrsta ári þess,
var við afgreiðsluna ásamt Helga
Einarssyni er síðar nefndi sig
llafberg," sagði Eggert P. Briem,
er blaðamaður Morgunblaðsins
hitti hann að máli fyrir
skemmstu, í tilefni 70 ára afmæl-
is Morgunblaðsins í dag. „Morg-
unblaðið var á þessum tíma
prentað úti í ísafoldarprent-
smiðju," heldur Eggert áfram,
„en afgreiðslan var í Austur-
stræti 3. Fyrsta verk okkar á
morgnana var því að bera blaðið
úr prentsmiðjunni út í af-
greiðslu.“
Allt upplagið
í einni ferð
„Við þurftum að taka daginn
snemma í þessari vinnu,“ segir
Eggert, „á fætur um klukkan
sex á morgnana, og síðan var
byrjað í afgreiðslunni milli
klukkan sex og sjö. Einhverj-
um kann að þykja það furðu-
legt, að við skyldum bera allt
blaðið frá prentsmiðju út í af-
greiðslu, en hafa verður í huga
að upplagið var þá ekki stærra
en svo að mig minnir að við
hefðum þetta í einni ferð!
Annað var í þessum dúr á
þessu fyrsta ári Morgunblaðs-
ins; ritstjórnarskrifstofurnar
voru afþiljað pláss hér í
prentsmiðjunni og ekki hafði
afgreiðslan stór salarkynni
heldur. En þangað komu blað-
burðardrengirnir og sóttu blað-
ið, mest var það selt í áskrift,
og svo eitthvað í lausasölu."
Fréttaþyrstir
Þjóðverjar
„Ég starfaði nú ekki lengi við
Morgunblaðið, en þessi tími er
mér þó minnisstæður. Alltaf
var eitthvað um að vera, og við
fengum fréttir á undan öðrum.
Eitt af því, sem mér er minn-
isstætt frá þessum tíma er, að
fyrri heimsstyrjöldin braust
út, og fréttaþyrstir Þjóðverjar
komu oft til okkar og vildu fá
fréttir. Þannig var að ég hafði
lært nokkuð í þýsku veturinn
áður, og þýddi því fyrir þá
fréttir Morgunblaðsins af
stríðinu þarna úti í afgreiðsl-
unni.
Ég held að Morgunblaðið
hafi þegar á þessum árum ver-
ið gott blað, og þar skipti ekki
svo litlu máli, að eigandi þess
og ritstjóri, Vilhjálmur Finsen,
var í þessu af lífi og sál. Það
var mikill kraftur í Vilhjálmi,
og hann háfði kynnst blaða-
mennsku erlendis og kunni því
vel til verka. Ég kynntist hon-
um hins vegar lítið sem ekkert
á þessum árum, en síðar kynnt-
umst við og þúuðumst meira að
segja, en það gerðum við nú
ekki árið 1914.“
Gaf út Samtíðina
— En hvað með frekari af-
skipti af blaðaútgáfu, þú hefur
ekki fengið bakteríuna?
„Nei, ekki fékk ég hana, en
þó kom ég aðeins nálægt þessu
síðar, er ég átti og gaf út Sam-
tíðina um nokkurt skeið. Mitt
lífsstarf hefur orðið á öðrum
vettvangi en við blaðaútgáfu.
Frá Morgunblaðinu fór ég til
Eimskips, byrjaði þar þegar
skrifstofuhald hófst, og var
lengi þar, þó með nokkrum út-
úrdúrum.
Ég var til dæmis beðinn að
taka að mér forstöðu fyrir
Ferðaskrifstofu ríkisins þegar
hún byrjaði, en áður hafði ég
víst vakið á mér athygli með
skrifum í blöð um að við ættum
að fá útlendinga hingað til
lands. Þá rak ég um tíma bóka-
verslun í Reykjavík, Bókaversl-
un E.P. Briem, í Austurstræti
1. — Ég hafði farið 1 þriggja
mánaða ferð til Danmerkur til
að kynna mér bóksölu og bóka-
útgáfu, og kom því heim með
eitthvað af nýjungum og
reyndi þær hér. Meðal þeirra
má nefna, að bókabúðin hjá
mér var fyrsta kjörbúðin hér á
landi. Fólk gat komið inn og
skoðað bækurnar að vild, og af-
greiðslustúlkurnar höfðu
ströng fyrirmæli um að ávarpa
viðskiptavinina ekki að fyrra
bragði, þeir áttu að geta skoðað
að vild sinni! — í versluninni
hafði ég einnig afþiljaða vist-
arveru, þar sem voru alls kyns
þekkingarrit. Þetta herbergi
nefndum við „vísdóminn" og
þar gátu menn flett bókum og
lesið að vild, hvort sem þeir
keyptu eða ekki. Nýjungar
þessar féllu í góðan jarðveg, og
þetta gekk ágætlega framan af.