Morgunblaðið - 02.11.1983, Blaðsíða 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1983
Besti brandarinn um mig í blaða-
mennsku er skeyti sem aldrei var
sent, segir ívar Guðmundsson og
bendir á mynd í stofu sinni sem
Árni Elvar hefur málað af Tjörn-
inni og nokkrum kríum á sveimi.
Samstarfsmenn mínir hjá konsúl-
atinu gáfu mér þessa mynd, segir
ívar, og hún er til minnis um
þessa skopsögu. Ég skrifaði í
mörg ár smáletursdálka í Morg-
unblaðið sem nefndir voru „Vík:
verji skrifar úr daglega lífinu“. í
þessum dálkum brást það ekki,
að um miðjan máimánuö fór ég að
minnast á að nú væri krían að
koma. Ég fylgdist jafnan vel með
því, hvenær það fóru að koma krí-
ur á Tjörnina: ég vissi að það
komu svona fjórar eða fimm kríur
fyrst og þær skoðuðu sig um og
settust á hólmann og þá var þess
ekki langt að bíða að stóri hópur-
inn kæmi. En sagan segir að ári
eftir að ég fór frá Morgunblaðinu,
hafi orðið uppi fótur og fit á rit-
stjórn blaðsins og verið ákveðið
að senda ívari Guðmundssyni í
dauðans ofboði svohljóðandi
skeyti: „Krían er komin — hvað
eigum við að gera?“
ívar á Mogga. Myndin var tekin 17. september 1949. Eintakid af Morgunblaóinu sem liggur á skrifborði ívars er frá þeim
degi, hins vegar sést, efgrannt er skoöaö, að ívar hefur ekki veriö búinn að fletta boröalmanaki sínu: þaó sýnir þann 16.
Blaðameiinskan
ai r mm 1 íýi rsta ást
Rætt við ívar Guðmundsson á 70 ára afmæli Morgunblaðsins
„Blaðamennskan var mín fyrsta ást,“ segir
ívar, „og sú ást hefur aldrei dvínað. öll önnur
störf sem ég hef tekist á hendur, hafa verið
hjá konur, tjaldað til einnar nætur, nema
ræðismannsstarfið: þar get ég sagt að ég hafi
„búið með“. En blaðamennskan hefur alltaf
lifað í mér, því eins og orðtakið segir: Einu
sinni blaðamaður, alltaf blaðamaður! Ég sagði
alltaf að gamni mínu, að það væri ekki rautt
blóð í mínum æðum, heldur prentsverta.
Ég ber stutt nafn, ívar, svo nafn mitt var
aldrei stytt og það var ekki fyrr en ég var
orðinn fullorðinn, að við mig festist viður-
nefni. Þá fóru menn að kalla mig „Ivar á
Mogga“ og það þótti mér vænt um. Reykjavík
var í þá daga eins og fjölskylda. Þegar ég kom
heim eftir tveggja ára útivist í fyrsta heim-
ferðarleyfi mitt frá Sameinuðu þjóðunum, þá
tók það mig tvö klukkutíma að komast frá
Hótel Borg, um Austurstræti, Aðalstræti og
útað Uppsalahorni, því ég þurfti að tala við
hvern einasta mann sem varð á vegi mínum. I
fyrra gekk ég frá Lækjartorgi, allan Lauga-
veginn innað Hlemmi og til baka, og hitti tvo
Reykvíkinga sem ég þekkti... “
Einasta lífið!
„Faðir minn átti þann draum, að ég yrði
verkfræðingur en kynni mín af stærðfræðinni
kollsteyptu þeim draumi. Ég fór hins vegar
snemma að lesa það sem ég gat fundið um
blaðamennsku. Sérstaklega man ég eftir bók
Cawling, ritstjóra Politiken, sem heitir
„Journalistik" og geymir m.a. þessa speki:
Blaðamennska er hundalíf, en einasta lifið
sem vert er að lifa! Ég lá í blöðum og komst
líka yfir bandaríska bók um tæknilegu hlið
blaðamennskunnar. En löngu áður en menn
litu við mér sem tilvonandi blaðamannsspiru,
hljóp aldeilis á snærið hjá mér. Ég man nú
ekki hvernig það bar til, en einn daginn fékk
ég að hitta Bjarna Guðmundsson, sem þá var
blaðamaður á Morgunblaðinu. Gengum við
saman heilan rúnt, sem kallaður var, og
ræddum blaðamennsku. Svo bauð Bjarni mér
inná ritstjórnarskrifstofu Moggans og mér
fannst ég sitja við fætur meistarans.
Á þessum árum voru engir blaðamanna-
skólar í Evrópu. Blaðamenn kynntu sér þá
helst hagfræði og stjórnfræði. En ég komst til
Kaupmannahafnar, þegar ég var um tvítugt
og fór að leita fyrir mér sem lærlingur í
blaðamennsku hjá dönskum blöðum. Ekki
gekk það dæmi upp hjá mér, en ég kynntist þó
nokkrum dönskum blaðamönnum, sérflagi hjá
Politiken og einn þeirra varð siðar góður vin-
ur minn. Sá var sonur Nils Hassager, ritstjóra
Politiken og fyrir tilstuðlan hans, fékk ég
tækifæri til að skrifa smáfréttir frá fslandi í
það ágæta blað. Það gerði ég svo þessa átta
mánuði sem ég dvaldi í Kaupmannahöfn og
skrifaði þá stuttar klausur uppúr islenskum
blöðum. Annars stúderaði ég náttúrulega
mest lífið í þessari reisu minni og það held ég
að sé nú kannski besta undirstaðan undir
blaðamennsku, að stúdera lífið. En það mun-
aði mjóu að ég yrði lífvörður konungs í þess-
ari Kaupmannahafnardvöl! Ég fullnægði öll-
um skilyrðum til þess starfa, en áður en til
eiðsins kom, hitti ég félaga minn einn úr
Reykjavík, sem var á heimleið með Brúarfossi
gamla og þá sveif á mig heimþráin og ég fékk
far með Brúarfossi heim.“
Uollráð og heiðursmaður
„Þegar heim var komið, bar ég niður á
Morgunblaðinu en var tilkynnt að þar væri
fullsetinn bekkurinn. Ég sneri mér þá til Sig-
urðar Kristjánssonar, alþingismanns, sem gaf
út Heimdall og þar var ég viðloðandi nokkurn
tíma. Heimdallur kom út þrisvar í viku, ef vel
viðraði og Ulrich Hansen gat náð f auglýs-
ingar. Jón Guðmundsson, prentari, setti
Heimdall og hjá honum fékk ég gott veganesti
á blaðamannsbrautina. Hann sagði við mig:
„Lærðu málið og betri læriföður en Biblfuna
færðu ekki í íslenskunámi."
Ég sökkti mér niður f Bibliuna og bætti sá
lestur málkennd mfna mjög, en hvort Biblíu-
lesturinn hafi orðið til þess að efla mína trú,
skal ósagt látið.
Einhvern tíma árs 1932 rakst ég á auglýs-
ingu f blaði þar sem Norræna félagið óskaði
eftir umsóknum á norrænt blaðamannanám-
skeið sem halda átti f Noregi. Ég sótti um, en
þegar ég skilaði umsókninni til ritara Nor-
ræna félagsins, hughreysti hann mig með
þeim orðum, að ég skyldi ekki gera mér
minnstu von um að komast að, þvf það gerði
mig ekki að blaðamanni að vera f húsmennsku
hjá Heimdalli. Ég lét mér ekki bregða við
þessi tíðindi, heldur gekk á fund formanns
Norræna félagsins, Dr. Gunnlaugs Claasens,
sem er einhver mesti heiðursmaður sem ég
hef kynnst, og hann taldi engin tormerki á því
að ég gæti farið. Ég slóst því í för með þeim
Guðbrandi Jónssyni, prófessor og Kristjáni
Albertssyni og ferðaðist um Noreg f heilan
mánuð. Þessi för var mér náttúrulega mikið
ævintýri og fannst mér föðurarfi mínum vel
varið, en hann hvarf allur í þessa ferð, 500
krónur.“
CJuöbrenzka kerfið
„Á heimleið stoppuðum við í Ósló hjá Vil-
hjálmi Finsen, öðrum stofnenda Morgun-
blaðsins og hinum fyrsta fréttablaðamanni á
íslandi. Dvöldum við þar í góðu yfirlæti, eins
og vænta mátti, en tókum svo næturlestina til
Etergen, þar sem „Lyra“ beið okkar. Við kom-
um í býti morguns til Bergen og þá átti ég 50
aura í vasanum, það var allt og sumt. „Lyra“
fór ekki fyrr en um kvöldið, svo það var ekki
um annað að gera en eigra um götur og torg
þar til skipið sigldi. En dr. Guðbrandur sem
var maður ráðagóður, sagði við mig: „Þú veist
að það eru kosningar á íslandi á sunnudaginn
kemur.“ „Nei,“ sagði ég, „ekki vissi ég það.“
„Jú, jú,“ sagði Guðbrandur, og nú skal ég
segja þér hvað við gerum. Ég er sósfaldemó-
krati og nú heilsa ég uppá sósíaldemókratana
hér og býð þeim grein um íslensku kosning-
arnar f blaðið þeirra. Þú ert íhaldsmaður, far
þú upp í Bergens Tidende og bjóddu þeim
grein." „Já,“ segi ég, „en ég veit bara ekkert
um þessar kosningar, ég veit ekki einu sinni
hverjir eru í framboði... “ „Ja, þú veist
eitthvað um þetta,“ sagði hann Guðbrandur
og bað mig síðan að hitta sig um morguninn á
knæpu einni og þar skyldum við bera saman
bækur okkar. Ég fór á knæpuna á tilsettum
tíma og hitti Guðbrand. Hann sat þar þá
önnum kafinn við skriftir og ég varð mér úti
um blað og blýant og settist á móti honum, en
ekkert kom á blaðið. Þegar Guðbrandur sér að
lítið gengur hjá fhaldsmanninum, réttir hann
mér blaðið sem hann hafði nýlokið við að
skrifa og segir: „Hérna, skrifaðu þveröfugt við
það sem ég segi.“ Ég gerði það og fór svo með
afraksturinn til Bergens Tidende og þar fékk
ég 15 krónur fyrir grein um fslensku kosn-
ingarnar. Deginum var borgið."
Draumurinn rætist
„í þennan tfma var það takmark hvers dags
hjá ungum mönnum í Reykjavík að komast f
eftirmiðdagskaffi á Hótel ísland. Þar sátu
fyrirmenn bæjarins og upprennandi stjörnur
og drukku kaffi. En það þurfti krónu til, 90
aura fyrir kaffið og vínarbrauðið og 10 aura f
drykkjupeninga, og það var ekki alltaf sem
maður átti krónu í þá daga. Dag nokkurn
skömmu eftir Noregsferðina, voru menn þó
svo múraðir að þeir töldu sig hafa efni á þvf