Morgunblaðið - 02.11.1983, Blaðsíða 14

46 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1983
Formannskjör
á landsfimdi
eftir Einar Hauk
Ásgrimsson
Tillaga um endurbætur á regl-
unum um kjör formanns og vara-
formanns Sjálfstæðisflokksins var
flutt af undirrituðum á síðasta
landsfundi. Þar sem enginn tími
vannst til að ræða tillöguna á
landsfundinum fyrir tveimur ár-
um, var umræðu og atkvæða-
greiðslu um hana frestað til þess
landsfundar, sem nú fer í hönd.
Varanlegar endurbætur
Tilgangur greinar þessarar er
að rifja upp fyrir öllum þeim
ágætu fulltrúum hvaðanæva af
landinu, sem eiga atkvæðisrétt á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins 3.
til 6. nóvember, 1983, hve brýn
nauðsyn það er að endurbæta á
varanlegan máta reglurnar um
kosningu formanns og varafor-
manns Sjálfstæðisflokksins.
Mikil nauðsyn er, að atkvæðis-
réttur hvers fulltrúa nýtist að
fullu við það veigamikla verk að
velja flokknum forystu. Endur-
bæturnar, sem gera verður á kosn-
ingareglunum í þessu augnamiði,
þurfa að duga vel til frambúðar,
en mega ekki vera einskorðaðar
við þann einstæða vanda, sem
steðjar að á þessum eina lands-
fundi.
Afdrifaríkar ákvarðanir
Kjör formanns flokksins og
varaformanns eru afdrifaríkustu
ákvarðanir, sem teknar eru á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins.
Landsfundarfulltrúar eru vel f
stakk búnir til þess að taka þær
ákvarðanir. Þeir eru kosnir lýð-
ræðislegum kosningum og koma
hvaðanæva af landinu og úr öllum
stéttum þjóðarinnar. Eru lands-
fundarfulltrúar í heild sannkölluð
þverskurðarmynd stuðnings-
manna flokksins allra. Landsfund-
arfulltrúar skera sig úr fyrir það
eitt, að þeir leggja meira á sig til
þess að hafa betri þekkingu á
stjórnmálum og til þess að vera
betur kunnugir þeim mönnum,
sem helst koma til greina við kjör
formanns og varaformanns en al-
mennt gerist.
Úrelt kosningakerfi
Landsfundarfulltrúar eiga ekki
að láta sér lynda, að notað verði
lengur það úrelta kosningakerfi
við kjör formanns og varafor-
manns, sem við höfum búið við.
Eins og kunnugt er, felur það í sér
þá hættu, að hending geti ráðið
úrslitum, en vilji meirihluta
landsfundarfulltrúa nái aldrei að
koma fram á lýðræðislegan máta.
Gamla kosningakerfið er að
sjálfsögðu ekki ólýðræðislegt svo
langt sem það nær. En það er þeim
annmörkum háð, að það leiðir ekki
í ljós vilja meirihluta landsfund-
arfulltrúa, ef fleiri en tveir sækj-
ast eftir kosningu.
Njóti þrír menn fylgis meðal
landsfundarfulltrúa til kjörsins
án þess að neinn þeirra þriggja
nái helmingi greiddra atkvæða,
getur sú hending ráðið úrslitum,
frá hvorum þeirra tveggja, sem
efstir reynast, þriðji maðurinn
hefur tekið fleiri atkvæði.
„Kosning með úr-
slitaatkvæðum leiðir í
Ijós vilja meirihluta
landsfulltrúa, hvernig
svo sem atkvæðin
kynnu að hafa dreifst og
fallið dauð með gamla
fyrirkomulaginu.
Nú ræður ekki hend-
ing úrslitum, því að eng-
in hætta er á því, að at-
kvæði falli dauð, jafnvel
þótt þrír álíka fylgis-
sterkir menn séu um
hituna.“
Atkvæðin, sem greidd hafa ver-
ið þriðja manni, falla dauð og taka
ekki afstöðu til þeirra tveggja
manna, sem styrinn reynist
standa um.
Dauð atkvæði
Annmarkar gamla kerfisins
eru:
1. Atkvæði landsfundarfulltrúa
falla dauð, hafi þau verið
greidd öðrum en þeim tveimur,
sem atkvæðaflestir reynast.
2. Falli mörg atkvæði dauð, getur
hending ráðið, hvor þeirra
tveggja, sem atkvæðaflestir
reynast, nái kosningu.
3. Nái vilji meirihlutans fram að
ganga og sigurvegarinn fái
eitthvað umfram helming at-
kvæða, þá draga samt dauðu at-
kvæðin úr myndugleika sigurs-
ins, og þau gefa ímyndunarafli
minnihlutans byr undir báða
vængi, jafnvel þó að þeir sem
kusu þriðja mann hafi gert það
í trausti þess, að sigurvegarinn
væri öruggur, og þeim væri því
óhætt að nota atkvæði sín til
þess að vekja athygli á þriðja
manni.
Slíkar hugmyndir um dulda
andstöðu landsfundarfulltrúa
gegn forystumönnum flokksins
geta valdið flokknum miklu tjóni.
Lýðræðislegt markmið kosninga
í Sjálfstæðisflokknum er að finna
hæfasta manninn til starfans að
mati meirihlutans án þess að níð-
ast á minnihlutanum, en þó án
þess að gefa ýktar hugmyndir um
styrk minnihlutans.
Kommúnískar kosningar hafa
hinsvegar það markmið að sýna
einhug með fyrirfram útvöldum
forystusauð og kæfa jafnframt
minnihlutann.
Tvær umferðir
Til úrbóta liggja tvær leiðir
beinast við.
Sú lakari er að kjósa tvisvar, og
kjósa í seinni umferðinni milli
þeirra tveggja, sem efstir voru í
þeirri fyrri, hafi enginn hlotið
meira en helming atkvæða.
Tveggja umferða aðferðin hefir
kosti, þar sem mjög sundurleitir
hópar standa að kjöri, og þörf er
fyrir liðskönnun, áður en gengið er
til sjálfs kjörsins, svo sem í lönd-
um þar sem menn innan sama
stjórnmálaflokks skiptast í hópa
eftir mismunandi trúfélögum og
mismunandi tungumálum. Er þá
ævinlega haft hlé milli umferða,
svo að freista megi samninga um
það, hvor þeirra tveggja, sem
áfram komast, skuli hljóta at-
kvæði stuðningsmanna þeirra,
sem heltast úr lestinni.
Á landsfundi Sjálfstæðisflokks-
ins er þessa engin þörf, enda yrði
ekki nærri alltaf nema ein umferð,
því að oftast næði einn frambjóð-
enda rúmum helmingi atkvæða
strax í fyrstu umferð. Slíkt gæti
hæglega skeð jafnvel þó að þrír
væru í framboði. Þá yrði engin
seinni umferð, og myndu þá marg-
ir fulltrúar telja sig hafa verið
blekkta með öllu tali um tvær um-
ferðir.
Jafnvel þótt efsti maður í fyrstu
umferð fengi ekki nema tæpan
helming atkvæða, kynni sá, sem
næst flest atkvæði hlaut í fyrstu
1

Einar H. Ásgrímsson
umferð, að draga sig í hlé, og þar
með gera sjálfkjörið í seinni um-
ferð. Einnig á þeim landsfundi
yrði fyrsta umferð eina umferðin.
Gallar tveggja umferða aðferð-
arinnar eru:
1. Fyrri umferðin hefir sömu
annmarka og gamla kerfið og
þann til viðbótar, að nú er full-
trúum engin nauðsyn að kjósa
af fullri ábyrgð í fyrri umferð-
inni, því að þeir eiga kost á að
gera bragarbót í þeirri seinni.
2. Þeir fulltrúar, sem greiða sama
manni atkvæði sitt í báðum
umferðum, fá ekkert tækifæri
til að láta sitt álit í ljós á því,
hvern þeir telji næsthæfastan
til starfans. Er þeim því gert
lægra undir höfði en hinum,
sem kusu þá, er heltust úr lest-
inni eftir fyrri umferð.
Úrslitaatkvæði
Hin leiðin til úrbóta er miklu
vænlegri, sú leið að kjósa formann
í einni umferð með úrslitaatkvæð-
um og síðan varaformann á sama
hátt.
Aðferðin felst í því að greiða
skal atkvæði með því að skrifa
efst á atkvæðaseðilinn í þar til
gerðan reit merktan tölustafnum
einn nafn þess manns, sem kjós-
andinn tekur fram yfir alla aðra
til kjörsins. Þar fyrir neðan skrif-
ar kjósandinn í samskonar reit
merktan tölustafnum tveir, nafn
þess manns sem hann treystir
best að þeim fyrri undanskildum.
Fulltrúinn þarf ekki að setja
nema eitt nafn á seðilinn til þess
að gera hann gildan, en flestir
fulltrúar þurfa að setja tvö nöfn
til þess að aðferðin njóti sín.
Talning atkvæða
Við talningu atkvæða skal fyrst
öllum gildum atkvæðaseðlum deilt
milli þeirra manna, sem ritaðir
eru í reit eitt á seðlunum. Skulu
nöfn þeirra skráð á lista og í
fyrsta dálk aftan við nöfnin fjöldi
atkvæðaseðlanna, sem þeir hafa
þá þegar hlotið.
Nú skal merkt við þann, sem
Tillaga um breytingar á skipulags-
reglum Sjálfstæðisflokksins um kjör
formanns og varaformanns flokksins
Aftan við a lið, 20. greinar
skipulagsreglna Sjálfstæðis-
flokksins komi eftirfarandi við-
bót:
Á atkvæðaseðlum skulu vera
prentaðir tveir aðgreindir reitir,
tölusettir 1 og 2.
Kjósandinn skal skrifa í reit 1
nafn þess manns, sem hann kýs
helst.
í reit 2 má kjósandinn skrifa
nafn þess manns, sem kjósand-
inn vill greiða atkvæði sitt, ef sá
sem settur var í reit 1 kemst
ekki í úrslit. Kjósandinn þarf
ekki að setja nema eitt nafn á
seðilinn til þess að gera hann
gildan.
Við talningu atkvæða skal öll-
um gildum atkvæðaseðlum rað-
að á þá menn, sem eiga nöfn sín
í reit 1 á seðlunum. Skulu nöfn
þeirra skráð á lista og í dálk aft-
an við nöfnin fjöldi atkvæðanna,
sem þeir hafa hlotið.
Ef fleiri en tveir eru á listan-
um, skal sá, sem fæst atkvæði
hefur, úrskurðaður fallinn úr
leik. Skulu atkvæðaseðlarnir,
sem hann hafði hlotið, teknir og
þeim nú raðað á þá menn, sem
eiga nöfn sín í reit 2 á seðlunum.
Fjöldi þeirra atkvæðaseðla,
sem skipta um hendi, skal skráð-
ur í nýjan dálk og síðan saman-
lagður fjöldi atkvæðaseðla hvers
manns á listanum í þriðja dálk-
inn.
Þetta skal endurtaka, þar til
tveir menn standa eftir. Þá er sá
rétt kjörinn, sem fleiri atkvæði
hefur hlotið.
Séu annar og þriðji maður
jafnir að atkvæðum, skal hlut-
kesti ráða, ef ljóst er, að hvorug-
ur þeirra nái fyrsta sæti. Sé
fyrsta sætið í húfi, skal kjósa
aftur.
Hljóti efsti maður ekki meira
en helming greiddra atkvæða,
skal kjósa aftur.
Til fróðleiks skal gera annan
lista yfir þá, sem eiga nöfn sín í
reit 2 á þeim seðlum, sem höfðu
nafn sigurvegarans í reit 1.
Þriðja listann skal gera til
fróðleiks yfir þá, sem eiga nöfn
sín í reit 2 á þeim seðlum, sem
höfðu nafn þess er næstflest at-
kvæði hlaut, í reit 1.
Birta skal þessa þrjá lista
strax að talningu lokinni. Þó
skal ekkert nafn á þeim birta,
sem hlýtur lægri tölu en 30 á
viðkomandi lista, heldur skal
leggja þær tölur saman undir
heitinu ýmsir.
XXV. LANDSFUNDUR SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
DREGID19. NÓVEMBER
í byggingarhappdrætti SAA