Morgunblaðið - 02.11.1983, Blaðsíða 21
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEMBER 1983
53
Þi'ssi mynd er tekin fyrir réttum 10 irum, raunar síðasta kvöldið sem Morgunblaðið var wcit í hlv. Setjarasalurinn, eins og hann var þá kallaður, er sama
búsneðið og tæknideildin er nú til húsa í, en breytingin er mikil. Vinnan er þrifalegri nú en i meðan biýið vsr í notkun.
Á ritstjórn, þar sem blaðamenn setja fréttir sínar beint inn i tölvuskjii.
Upplíming blaðsins fer fram i sérstökum Ijósaborðum í tæknideild Morgun-
blaðsins.
Þessi mynd er tekin fyrir um það til 7 til 8 irum og sýnir Ijóssetningarvélarn-
ar tvær, sem þi voru í notkun, vélar, sem lisu af gatastrimlum. Fjær sjist
gataborðin sem setjarar skrifuðu i. Þetta voru vélarnar, sem tóku við af
blývinnsluvélunum.
Úr auglýsingadeild, þar sem auglýsingar eru settar beint inn i tölvuskjii.
Prentvél Morgunblaðsins, sem er af gerðinni Cottrell V-25 og er nú 10 ira
gömul. Hún verður britt leyst af hólmi af nýrri og fullkomnari prentvél.
ýmsar upplýsingar, sem koma
blaðamönnum að notum við
frétta- og greinaskrif. Aðrir
möguleikar, sem gefast munu í
framtíðinni, er útlitsteiknun á
skerma, en allt slíkt er handvirkt
enn í dag.
í nýja kerfinu verður ritstjórn-
arefni enn betur aðgreint frá aug-
lýsingaefni en verið hefur. Kerfið
gefur auglýsingadeildinni mögu-
leika á geymslu ýmissa upplýsinga
er varða auglýsandann, birt-
ingarfjölda og dagsetningar.
Fyrsta stig tölvuvinnslu tækni-
deildar Morgunblaðsins var að
teknir voru í notkun 6 skermar.
Nú eru notaðir 32 tölvuskermar og
mun þeim fjölga á næstu misser-
um. Því fer brátt að koma að því
að síðasta ritvélin verði leyst af
hólmi.
Hin nýja tækni gat af sér nýja
deild á Morgunblaðinu, sem í dag-
legu tali er nefnd „lay-out-deild“,
en á íslenzku myndi hún kallast
útlitsteiknunardeild. Tæknin
krafðist mjög nákvæmra vinnu-
bragða i sambandi við uppsetn-
ingu blaðsins og er nú svo komið
að hver einasta blaðsíða Morgun-
blaðsins er teiknuð upp, fyrirsagn-
ir taldar út og lengd lesmáls færð
inn á síðuna uppteiknaða.
Hagkvæmni þessa tölvuvinnslu-
kerfis er augljós. Það hefur aukið
afkastagetu við framleiðslu blaðs-
ins stórum, komið í veg fyrir allan
tvíverknað, sem fólst í því að
blaðamenn skrifuðu fyrst handrit,
en síðan var efni þeirra sett. Fyrir
breytinguna 1973 átti Morgun-
blaðið 6 blýsetningarvélar. Reyni
menn að gera sér grein fyrir því
hversu afkastagetan hefur aukizt
frá því er þá var, lætur nærri að
til að anna þeirri blaðstærð sem
Morgunblaðið er í dag þyrfti um
30 blýsetningarvélar. Nýja tæknin
gefur hins vegar miklu meiri
möguleika en þessu nemur.
Morgunblaðið eignaðist fyrstu
prenttæki sín um 1940 og 7 árum
síðar hóf það rekstur eigin
prentsmiðju. Þá var notuð prent-
vél, sem prentað gat 2.500 eintök á
klukkustund. Þegar blaðið flutti í
núverandi húsakynni, 1956, tók
það átta til níu klukkustundir að
prenta upplagið, sem þá var um 20
þúsund eintök. í nýja húsinu við
Aðalstræti 6 var tekin í notkun ný
prentvél, sem var fyrsta hverfi-
pressan, sem flutt var til landsins.
Hún prentaði 26 þúsund eintök á
tveimur og hálfri klukkustund.
Þessi prentvél var sett til hliðar
fyrir 10 árum, er offset-prentvélin
nýja tók við og prentar hún 25
þúsund eintök á klukkustund, 48
blaðsíður i einu, eða 32 síður, ef
um fjögurra lita prentun er að
ræða, myndir í litum eða auglýs-
ingar.
Gömlu blýsetningarvélarnar,
sem áður er getið, gátu framleitt
að jafnaði 4—5 línur á mínútu og
fór hraðinn þá að sjálfsögðu mjög
eftir hæfni mannsins, sem stjórn-
aði vélinni. Algengt var, að setjar-
arnir þyrftu að bíða eftir vllinni
um leið og sett var. Þegar gata-
strimlarnir voru tengdir við blý-
setningarvélarnar jukust afköst
þeirra í 9—12 línur á mínútu.
Tölvusetningarvélarnar, sem lásu
af þessum sömu strimlum og tóku
við af blýsetningarvélunum, gátu
hins vegar sett 50 línur á mínútu,
þannig að hraðinn fór mjög vax-
andi með tilkomu þeirra. Nú geta
ljóssetningarvélar Morgunblaðs-
ins sett 600 línur á mínútu og er
hraði þeirra ekki meiri, vegna þess
að sá tækjabúnaður, sem matar
þær á efninu, er ekki hraðvirkari.
Hins vegar hafa ljóssetningarvél-
arnar sjálfar möguleika á að setja
3 þúsund línur á mínútu, ef möt-
unin gengur jafn hratt og þær
sjálfar geta unnið. Á einni síðu i
Morgunblaðinu eru 600 línur af
samfelldum texta, þannig að það
tekur ljóssetningarvélarnar eina
mínútu að setja sem svarar einni
síðu.
Þessi mikla tæknivæðing Morg-
unblaðsins, samfara vaxandi þörf
á að stækka blaðið, hefur leitt til
þess, að hin 10 ára gamla prentvél,
sem leiddi Morgunblaðið inn í
offset-tæknina, er ekki lengur
sniðin eftir vexti. Gerðir hafa ver-
ið kaupsamningar um nýja og full-
komna þýzka prentvél, sem mun
enn hafa í för með sér gjörbylt-
ingu i útgáfu blaðsins. Annars
staðar í blaðinu í dag er skýrt
nánar frá þessum prentvélakaup-
um.
Framan af voru allar meirihátt-
ar tæknibreytingar við fram-
leiðslu Morgunblaðsins bundnar
þeim þáttum, sem við taka, þegar
starfi blaðamannsins sleppir.
Þessa sér stað í tæknideild blaðs-
ins og með samanburði á henni og
prentsmiðju fyrri tíma. Starfs-
menn ísafoldarprentsmiðju, þar
sem Morgunblaðið var unnið fyrir
70 árum, ræki í rogastanz, ef þeir
litu inn í tæknideild blaðsins í dag
og hætt er við, að óundirbúið yrðu
þeir þar að litlu eða engu liði.
Þótt breytingarnar séu einnig
talsverðar á ritstjórn blaðsins
tæki það skamman tíma að kenna
frumherjunum í blaðamennsku á
hin nýju tæki. Borðið á tölvu-
skjánum er svo til eins og borðið á
ritvélinni, en tölvuskjárinn á rit-
stjórn er orðinn að veruleika.
Tæknimennirnir, sem hafa mótað
þá tækni, sem nú er notuð, gerðu
sér grein fyrir því, að ekki var
mikið vit í þeim tvíverknaði, sem
tíðkast í framleiðslu dagblaðs.
Fyrst skrifaði blaðamaðurinn
grein sína á ritvél, en síðan „vél-
ritaði“ eða setti setjari sömu
grein. Þannig er tölvubyltingin
fyrst og fremst hagræðing. Hún
gerir framleiðslu blaðsins hag-
kvæmari og lækkar verð blaðsins
til almennings.
Sú tölvubylting í prentiðnaði,
sem Morgunblaðið hefur haft for-
ystu um hér á landi, hefur farið
eins og eldur í sinu um heiminn.
Sums staðar hefur hún haft mikil
átök í för með sér, jafnvel teflt
framtíð stórblaðanna í tvísýnu.
Morgunblaðið hefur hins vegar
borið gæfu til að taka þessa tækni
upp í góðu samkomulagi við
starfsfólk og er það ekki sízt bóka-
gerðarmönnum að þakka hversu
vel hefur til tekizt. Þeir hafa
reynzt víðsýnni en félagar þeirra
sums staðar erlendis. Sú víðsýni á
eftir að koma þeim sjálfum til
góða, ekki síður en öðrum starfs-
mönnum blaðsins, lesendum og
auglýsendum.
»