Morgunblaðið - 17.11.1983, Blaðsíða 15

Morgunblaðið - 17.11.1983, Blaðsíða 15
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. NÓVEMBER 1983 63 „Er ekki kjarni málsins einmitt sá, að almennt séð, og alveg sérstak- lega eftir síðustu kjör- dæmabreytingu til al- þingis, þarf landsbyggð- in, héruð landsins utan Reykjavíkur, að fá nýja skipan á stjórn sinna mála. Það þarf líka að leysa „kjördæmamál“ þar. Að öðrum kosti höldum við bara áfram að spóla í sama hjólfar- inu.“ Af kosningafyrirkomulaginu leiðir að sýslunefndarfundir hinna einstöku sýslunefnda landsins eru mismunandi fjölmennar samkom- ur, eða frá 5 til 18 fulltrúar. Sýslu- nefnd er ályktunarfær ef helming- ur nefndarmanna er á fundi og ræður afl atkvæða úrslitum. Verkefni sýslunefnda eru tví- þætt. Annars vegar yfirstjórn sveitarmálefna hreppa sýslufé- lagsins og hins vegar stjórn mál- efna, er varða sýslu í heild. Samkvæmt 92. gr. sveitarstjórn- arlaga annast sýslunefnd eftirlit með öllum fjárreiðum allra hreppa innan sýslufélagsins. Þá hefur sýslunefndin almennt umsjón með því að hreppsnefnd- irnar starfi yfirleitt í sveitar- stjórnarmálum samkvæmt gild- andi lögum og reglugerðum. Eftirlit sýslunefndar sem æðra setts stjórnvalds með hrepps- nefndum kemur aðallega fram í því að hafa eftirlit með fjármál- um, reikningshaldi og einstökum ráðstöfunum samkvæmt sveitar- stjórnarlögum. Auk yfirstjórnar hreppsmál- efna, fer sýslunefnd einnig, eins og áður segir, með stjórn þeirra mál- efna, er varða sýslufélagið í heild, bæði samkvæmt sveitarstjórnar- lögum og öðrum lögum er fela sýslunefnd ákveðin verkefni. Síðan segir í 92. gr. sveitar- stjórnarlaga, að hlutverk sýslufé- laga sé að annast álitsgerðir um mál, sem varðar einstaka hreppa eða sýsluna, enda skal engu slíku máli til lykta ráðið fyrr en álits- gerðar sýslunefndar hefur verið leitað, og ennfremur að annast stjórn allra sveitarstjórnarmála, er varða sýsluna í heild, svo og tillögur um hvað eina, sem verða má sýslunni til gagns eða til að afstýra bjargarskorti eða hallæri. Með hliðsjón af þessu má ljóst vera, að hlutverk sýslufélaga er ærið fjölþætt og mikilvægt. Verk- efnin eru nánast óteljandi og ótæmandi. Sýslusjóðir hafa á und- anförnum árum látið stórfé af hendi rakna, m.a. til menntamála, heilbrigðismála og atvinnumála. Þeir hafa víða verið aðilar að skól- um af ýmsu tagi, bókasöfnum og héraðsskjalasöfnum, elliheimil- um, sjúkrahúsum, læknisbústöð- um og hafnaframkvæmdum. Svo mætti lengi telja. Þá hafa mörg sýslufélög reynt af fremsta megni að styðja við og styrkja margs konar menningar- og líknarstarf- semi í héraði, svo sem störf íþrótta- og ungmennafélaga og kvennasamtaka, björgunar- og sjúkrahjálp. Framlög hafa verið veitt til náttúruverndarmála, skógræktar og gróðurverndar. Þá hafa greiðslur verið inntar af hendi til jarðhitaleitar og til þess að hraða framkvæmdum í raf- orkumálum, svo að dæmi séu nefnd. Sýslufélög landsins eru mis- munandi fjárhagslega sterk, svo sem kunnugt er, og hafa nokkuð mismunandi mikilvægu hlutverki að gegna. Sum sýslufélög eiga stóreignir og hafa lyft grettistaki í héraði í þágu íbúanna á liðnum árum. En í dag virðist vera komið að því að taka afstöðu til framtíðar þessara stofnana, sem verið hafa við lýði síðan 1872 og markað vissa sögu í héraðsmálum í land- inu. Sumir vilja leggja sýslunefnd- ir niður, svo sem ég hefi þegar vikið að. Það er athyglisvert, að það eru almennt ekki sveitarstjórnarmenn úti á landi eða íbúar þessa héraða sem gerast talsmenn fyrir því. Röddin kemur að sunnan, frá for- ystumönnum samtaka sveitarfé- laga og fleiri aðilum, sem í þessum efnum vilja hafa vit fyrir öðrum. Ég er þeirrar skoðunar, að nauðsynlegt sé að hafa sýslu- nefndir áfram sem stjórnsýsluein- ingar. En ég tel að rétt sé að endurskoða stöðu sýslunefnda og gera breytingar. Þær breytingar eru í aðalatriðum á þann veg, að sýslunefndir hætti að vera æðra sett stjórnvald, er hafi sem slíkt eftirlit með hreppsnefndum, svo sem nú er. Þessi verkefni mætti annaðhvort fela embættum sýslu- manna eða öðru stjórnvaldi. Þess í stað verði sýslunefnd áfram fjöl- skipað stjórnvald, skipað full- trúum allra hreppsfélaga í sýsl- unni. Þannig yrði sýslunefndin vettvangur fyrir samstarf hrepp- anna og sýslan í raun og veru eitt stórt sveitarfélag, sem gæti farið með þá málaflokka, sem heppilegt og skynsamlegt er að fjalla um og leysa sameiginlega fyrir allt svæð- ið nú og í framtíðinni. Til þessara verkefna ætti sýslan að fá þann hluta söluskatts, sem sveitarfélögin fá nú, en þau eftir sem áður aðra tekjustofna, útsvar, aðstöðugjald, fasteignagjöld o.s.frv. Samkvæmt fjárlagafrumvarpi fyrir árið 1984 er hluti sveitarfé- laga af söluskatti áætlaður 595 millj. kr. Af þessari upphæð fær Reykjavík í sinn hluta rúml. 200—250 millj. önnur sveitarfélög 350-400 miilj. Til greina kæmi að kaupstaðir innan landfræðilegra marka sýslufélagsins ættu einnig aðild að slíku samstarfi og hefðu fulltrúa í sýslunefnd. Með því móti kæmist líka á víðtækara samstarf milli þéttbýlis og dreifbýlis, en það er æskilegt markmið í nútíma þjóð- félagi. Heildarfjöldi slíkra sýslu- félaga í landinu gæti þá orðið um 20—22. Mér þykir vafasamt að skipting landsins í 23 sýslur og 22 kaupstaði, eins og nú er, sé heppi- legt fyrirkomulag til frambúðar. Stofnun kaupstaða hefur enda verið handahófskennd og ekki alltaf haft við næg rök að styðjast. Sýslufélögin hafa verið klofin í sundur og staða þeirra veikt. Kosningar til sýslunefnda í núver- andi mynd yrðu felldar niður. Með tilliti til þess að sýslunefndin yrði fyrst og fremst samstarfsvett- vangur allra sveitarfélaganna, ættu oddvitar, kjörnir eftir hverj- ar sveitarstjórnarkosningar, hver í sínum hreppi og stöðu sinni sam- kvæmt, að taka sæti í sýslunefnd fyrir sinn hrepp. Á sama hátt ætti forseti bæjarstjórnar að taka sæti kaupstaðar í sýslunefnd þar sem um það væri að ræða. Hinir fjöl- mennari staðir gætu átt fleiri full- trúa til jöfnunar. , Það mætti hugsa sér að sýslu- nefnd kæmi saman til regluíegra funda, svo sem ársfjórðungslega. Það er spurning hvort nauðsyn- legt sé að viðkomandi sýslumaður sitji í forsæti á fundum í þannig kjörinni sýslunefnd. Vissulega væri ekkert því til fyrirstöðu að fulltrúi ríkisvaldsins kæmi þar fram og hefði ákveðnu hlutverki að gegna, enda kæmu tekjustofnar frá ríkinu og samskipti við ríkis- valdið hlytu alltaf að verða nokk- ur. Þetta er spurning um fyrir- komulag og hagræðingu. Ég tel rétt að halda nafninu sýslunefnd, það hefur þegar áunnið sér festu í málinu. Jóhannes Árnason er sýslumadur í Snæfellsnes- og Hnappadalssýslu. JOLIN JOLIN JÓLIN koma brátt Þá verður húsið málað bæði lágt og hátt NÚ MÁLUM VID MED HÖRPUSILKI ; U*BÍX90 Smávaxna eftirherman Þó U-BIX 90 sé minnsta eftirherman í U-BIX fjölskyldunni hefur hún alls enga minnimáttarkennd, enda óvenju hæfileikarík og stórhuga eftirherma. Einstaklingar og fyrirtæki sem til hennar þekkja láta heldur ekki á sér standa og pantanir streyma inn. «ir# á SKRI FSTi DFUVÉLAR H.F. : x ' R? Hverfisgötu 33 —Sími 20560-

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.