Morgunblaðið - 03.12.1983, Blaðsíða 12

Gísli J. Ástþórsson
12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. DESEMBER 1983
• • • •
Einsog tnér sýnist
Þrjú hundruð
tonn af agúrkum
„Ertu aö afgreiða
eda versla?“
Fróöir menn segja mér
aö ef eitthvaö teygist úr
þessari kreppu okkar þá
veröi öll Stór-Reykjavík
komin undir þak eftir
svosem tíu ár í mesta lagi,
þaö er aö segja undir
verslunarþak. Þá munu
vaskir menn geta sprang-
aö allt austan frá Rauöa-
vatni og útundir Gróttu án
þess nokkurntíma aö setja
sig úr færi viö tilboö dags-
ins.
Aldrei hefur nokkur
þjóö sem aö eigin sögn
rambar á barmi gjaldþrots
getaö státaö af öörum
eins hafsjó af ítölskum
fíkjum, kínverskum asp-
astoppum og dönskum
aprikósugraut. Þeir segja
aö Neró hafi fiölaö einsog
vitlaus maöur á meöan
Róm var aö brenna viö
nefiö á honum, þóaö
sannleikurinn sé aö vísu
sá að þeir hafi víst alls
ekki enn verið búnir að
finna upp fiöluna fyrir nítj-
án hundruö árum. En nú
er því ekki lengur að
heilsa, og viö kunnum svo
sannarlega aö sarga á
þetta hljóöfæri hér útí Atl-
antsálum.
Þaö lá viö ég viknaöi
þegar ég þurfti í stórmark-
aöinn minn um háanna-
tímann á föstudaginn var
og arkaöi inn einsog
gengur og hespaöi mig aö
vanda viö innkaupakerr-
una. Hann er vist bráöum
oröinn fimm ára, þessi
stórmarkaöur, þaö er aö
segja ævaforn á íslenskan
mælikvaröa. Þaö lá líka
viö aö ég héldi sem
snöggvast að ég heföi álp-
ast inní kolvitlaust stór-
hýsi. Þaö sást varla sál
þarna inni. Einn og einn
sauðtryggur viöskiptavin-
ur reikaöi á milli rekkanna
og potaöi vesældarlega í
náföla tómata, og þarsem
áöur var ys og þys, hlátur
og skvaldur, nöldur og
tuldur og þessháttar
mannaniöur, þar mátti nú
heita aö ríkti hin fullkomna
kyrrö íslensku öræfanna.
Plastblússuö kvensa í
fallhlífahermannastígvél-
um missti títuprjónabréf á
gólfiö, og maöurinn í mæ-
onessósunni handan viö
búlgarska kavíarinn stökk
hæö sína af skelfingu,
honum brá svona hroða-
lega. Telpunóra togaöi í
skottiö á móöur sinni og
boraöi nebbanum undir
prjónlesiö sem hún var
meö á hausnum og hvísl-
aöi laumulega í eyraö á
henni, og í hinni algjöru
þögn í þessum deyjandi
heimi heföi blessaö barniö
rétteins getaö veriö aö
orga í gjallarhorn. „Piþþa,
mamma," skall eins og
fallbyssudruna á hlustum
viðstaddra.
Þetta var auön og tóm.
Kúnnarnir voru búnir aö
yfirgefa hiö sökkvandi
skip og hlaupnir um borö í
nýjasta og glæsilegasta
og stórkostlegasta stór-
markaðsskipið í öllum flot-
anum; og þarsem föstu-
dagsmúgurinn haföi
stimpast við kassana var
algjör landauön; og fingra-
lipru stúlkurnar sem
hímdu viö kassana
mændu á menn bænar-
augum: „Æ, leyf mér aö
telja uppúr kerrunni þinni,
elsku viöskiptavinur,"
sögöu augu þeirra. „Eins-
og þú sérö þá vinn ég mér
ekki einu sinni til hita.“
Þannig var aðkoman í
stórmarkaðinum mínum
fimm, sex dögum eftir að
Þjóöviljinn haföi flennt
það yfir þvera forsíöuna
þusandi og sveiandi aö
Reykvíkingar réöu nú fyrir
nær helmingi stærri versl-
unargólffleti per haus en
frændur okkar á Noröur-
löndum. Ég átti von á ööru
gosi og ekki minna nokkr-
um dögum seinna þegar
Kron og Sambandiö
dengdu naumum hektara
útí hítina, en einhverra
hluta vegna sagöi blaöiö
þá ekki bofs, rétt einsog
flatarmálsfræöin og
hneykslunartónninn sætu
allt í einu þversum í kokinu
á því.
í stórmarkaöi sem ég
vísiteraöi fyrir skemmstu,
sem er innan viö eins árs
gamall og þarafleiöandi
enn ekki oröinn forn, er
viðskiptavinunum boöið
uppá aö vigta grænmetið
og ávextina sjálfir og verö-
merkja síðan í eigin per-
sónu, hvaö er óneitanlega
dálítiö ógnvekjandi fyrir
mann sem getur naumast
opnaö hjálparlaust fyrir
útvarpstæki ef þaö eru
fleiri en tveir takkar á því.
Maöur treöur gulrótun-
um eða plómunum eöa
mandarínunum eöa hverju
því ööru sem augaö girnist
oní plastpoka og hífir hann
síöan upp á tölvuvædda
furöuvigt og pjakkar þá í
takkann sem heitiö á vör-
unni er viö og þá strax í
annan takka ef ég man
þetta rétt.og þá skreppur
aö mér skilst límmiöi meö
veröinu á í lúkuna á manni
og maöur klístrar honum á
pokann og sprangar hróö-
ugur til stúlkunnar viö
kassann og sýnir henni
hvaö maður sé klár í koll-
inum.
Mig sundlar nánast
þegar ég skrifa þetta,
hvað þá ég treysti mér til
þess aö fara eftir þessari
forskrift án þess aö allt
fari í handaskolum. Ég er
enginn herjans tölvufræö-
ingur og ég vil geta keypt
mínar herjans rófur meö
mínum herjans saltfiski án
þess aö veröa aö heyja
einskonar einvígisskák við
einhverjar herjans töfra-
vélar. Þaö getur veriö aö
kaupmaöurinn á horninu
sé oröinn úreltur, en mað-
ur þarf þó ekki aö pjakka í
nefið á honum til þess aö
fá afgreiöslu. Ég sveigöi
eins langt frá grænmetinu
einsog ég komst fyrir sinn-
epinu. Ég sá sjálfan mig í
anda stilla upp viö kass-
ann meö bevís uppá þaö
aö ég heföi veriö aö enda
viö aö kaupa þrjú hundruð
tonn af agúrkum.
Eflaust er þetta samt
bara örlítiö sýnishorn af
því sem viö eigum í vænd-
um, því aö allt skal vera
sjálfvirkt nú á dögum og
viö gleypum þaö athuga-
semdalaust aö allt sé
þetta okkur til hagsbóta
og hægðarauka, þóað
sannleikurlnn sé vitanlega
sá aö þegar maður er
byrjaöur aö vigta vöruna
sjálfur og koma henni í
umbúöirnar og setja á
hana verðið, nú þá er
maður vitanlega fyrst og
fremst aö taka ómakið af
kaupmanninum. Hann er
kominn meö mann í af-
greiösluslopp, bölvaöur
þrjóturinn, og maöur er
löörandi í þakklætistárum!
Næst verða innkaupa-
kerrurnar væntanlega
vélvæddar, til hægöar-
auka fyrir viöskiptavinina
einsog þaö heitir, og maö-
ur flengist á þessum fret-
tólum um nægtabrunna
hinnar íslensku kreppu
einsog pakkhúsmaöur á
vörulyftara. Ef mér skjátl-
ast ekki er aö minnsta-
kosti enn einn stórmark-
aðurinn á teikniboröinu
um þessar mundir, og
kvaö eiga aö veröa drjúgt
stærri en sá sem er
stærstur í dag síöan hann
skákaöi þeim sem var
stærstur í fyrradag.
Satt best aö segja skil
ég ekkert í þessum
áhyggjum sem hann Hall-
dór okkar sjávarútvegs-
ráöherra er aö buröast
meö, nefnilega hvaö veröi
um sjómennina þegar
skipunum hefur veriö lagt
og hvaö veröi um fiskverk-
unarfólkiö þegar húsunum
hefur veriö lokað.
Er maöurinn blindur
eða hvaö? Veit hann ekki
aö hér ganga efnahags-
lögmálin afturábak? Eins-
og dæmin sanna og gagn-
stætt því sem gerist meö
öörum þjóöum þá fjölgar
íslenskum verslunarstór-
hýsum í beinu hlutfalli viö
þverrandi kaupmátt laun-
þeganna, og ef svo fer
fram sem horfir munu því
vinnufúsar hendur hafa
yfriö nóg að starfa næstu
misserin við aö róta upp
stórmörkuðum.
Þetta ætti Halldór aö
vita, og auk þess má alltaf
slá lán.
Og svo ætti slangur af
fiskvinnslukonum, sem
finnst byggingavinnan
kalsasöm í skammdeginu,
aö geta horft framá
glæsta framtíö viö þjóö-
hagslega nytsöm ræst-
ingastörf þegar draumur-
inn okkar allra um vegleg-
an kattaspítala er loksins
oröinn aö veruleika.
JC FÉLÖGIN
í REYKJAVÍK
Hjólbarðinn og
mikilvægi hans
Öryggis- og gæðakröfur
Hjólbarðar eru mikilvæg ör-
yggistæki, má leggja mikilvægi
þeirra að jöfnu við stýrisútbúnað
og hemla ökutækja. Miklar fram-
farir hafa orðið í gerð þeirra á
síðustu árum. Þess vegna hafa
verið settar nákvæmar reglur um
gæða- og öryggiskröfur, sem
hjólbarðar verða að uppfylla í
Vestur-Evrópu og Bandaríkjun-
um. Ef hjólbarðar standast ekki
þessar gæðakröfur, er ekki leyfi-
legt að selja þá í viðkomandi
löndum.
Hér á landi eru engar reglur
um gæðakröfur á þessu sviði aðr-
ar en þær sem segir í umferðar-
lögunum: Hjólbarðar skulu vera
gallalausir, slitflötur mynstrað-
ur og raufar í mynstrinu skulu
vera a.m.k. 1 mm að dýpt. Á
flestum Vesturlöndum skulu
raufar í hjólbörðum vera 1,6 mm.
Gallaðir hjólbarðar
Sú staðreynd að hér á landi eru
engar reglugerðir í gildi um þessi
efni hefur leitt til þess að til
landsins hafa verið fluttir gallað-
ir hjólbarðar i miklum mæli.
Gallarnir geta bæði verið útlits-
gallar og eins leyndir gallar, sem
ekki koma fram fyrr en farið er
að aka á þeim.
f sumum tilfellum eru hjól-
barðarnir merktir bókstöfunum
ADV sem merkir (Animal driven
vehicle) að þau séu eingöngu not-
uð undir búvélar dregnar af hús-
dýrum og ekki leyfileg undir öku-
tæki.
Þriðji hver bíll með
óiöglega hjólbarða
Það er athyglisvert að í könn-
un, sem Bílgreinasambandið stóð
fyrir, kemur í ljós að um þriðji
hver bíll er með óiöglega hjól-
barða á einn eða annan hátt. Er
þetta enn athyglisverðara þar
sem hafin var fræðslu- og upp-
lýsingaherferð í fjölmiðlum um
hjólbarða áður en kannanir fóru
fram. Einnig það að á þessum
tíma áttu hjólbarðar að vera í
hvað bestu lagi. Nýbúið var að
skipta um hjólbarða þ.e. taka
vetrarhjólbarða undan og setja
sumarhjólbarða undir. Koma
verður til frekari fræðsla um lög
og reglur og ekki hvað síst hvað
hjólbarðar eru mikilvæg örygg-
istæki.
Onýtir hjólbarðar
slysavaldar
í erlendum skýrslum um
dauðaslys í umferðinni, hefur
komið fram, að þar sem ástand
bílsins er þáttur í því að slys hef-
ur átt sér stað, hefur hjólbarðinn
iðulega verið orsakavaldurinn.
Má því búast við að hjólbarðinn
sé stærri orsakavaldur hér á
landi en talið er, þar sem lögin
hérlendis ná ekki eins langt og í
flestum löndum Vestur-Evrópu
og Norður-Ameríku. Hér eru
heldur ekki gerðar neinar gæða-
kröfur.
Skemmst er að minnast slyss,
sem varð á Breiðholtsbrautinni
og ökumaðurinn sat fastur í
óratíma í bifreiðinni, áður en
hægt var að hjálpa honum, þar
voru hjólbarðarnir gatslitnir
hvað sem þó orsakaði slysið.
Könnun bílgreina-
sambandsins
Skv. könnun sem Bílgreina-
sambandið gekkst fyrir í haust er
þróunin orðin mjög varhugaverð.
Fjórði hver bíll var með mynstr-
ið í ólagi í stað fimmta hvers bíls
í könnuninni, sem gerð var í
fyrra. Nauðsynlegt er að grípa til
fræðslu og hefja umræðu til að
bæta úr þessu bága ástandi.
Er það ef til vill tilfellið að
hjólbarðinn sé of dýr?
Örn Cuðmundsson, vidsk.fr., er fé-
lagi í JC Breiðholt.
Kökubasar
hjá KR-konum
KR-konur eru mættar til leiks
þetta árið með stórkostlegan bas-
ar í KR-húsinu við Frostaskjól,
sunnudaginn 4. desember kl. 14.00.
Fyrst og fremst verða gómsætar
kökur af öllum gerðum á boðstól-
umT'
Einnig verða þær með mjög fal-
legar húfur og trefla. Velunnurum
félagsins sem vilja gefa kökur á
basarinn er bent á að kökumót-
taka er í félagsheimilinu frá kl.
11.00 sama dag.
Aðventuhátíð í
Akraneskirkju
NÆSTKOMANDI sunnudag, 4. des-
ember, verður aðventuhátíð í Akra-
neskirkju. Hefst hún klukkan 20.30
með stuttri helgistund. Sóknarprest-
urinn, séra Björn Jónsson, flytur
hugleiðingu og kirkjukórinn syngur.
Að þeirri helgistund lokinni
verður gengið til safnaðarheimilis-
ins nýja, sem nú er vel á veg komið
í byggingu. Þar mun félagsmála-
ráðherra, Alexander Stefánsson,
flytja ræðu. Barnakór Akraness
syngur undir stjórn Jóns Karls
Einarssonar og Kirkjukórinn syng-
ur undir stórn Jóns Ólafs Sigurðs-
sonar. Einnig mun strengjasveit
Tónlistarskólans á Akranesi leika,
stjómandi Wilma Young. Að lok-
um verður almennur söngur við
kertaljós.