Morgunblaðið - 11.12.1983, Blaðsíða 41
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1983
41
ÞINGBRÉF
eftir STEFÁN FRIÐBJARNARSON
Straumsvík. Einkum og sér í lagi
varð skýrsla Sverris Hermanns-
sonar, iðnaðarráðherra, tilefni
„tungufossa" til að teygja lopann
dögum saman.
I þessari umræðu kom fram, í
máli Birgis ísleifs Gunnarssonar
alþingismanns, að nettó-gjaldeyr-
ishagnaður þjóðarbúsins af álver-
inu 1982 hafi verið nálægt einn
milljarður króna. Brúttó-vinnslu-
verðmæti 100 þúsund tonna af
þorski er, gróft reiknað, tveir til
tveir og hálfur milljarður króna.
Þessi samanburður sýnir, hve
þungt fyrirtæki á borð við álverið
vegur í þjóðarbúskapnum.
Þegar álverið var byggt völdu
íslendingar þann kost að taka sitt
á þurru í atvinnu, sköttum og
orkuverði, en láta Alusuisse um
fjármögnun stofnkostnaðar og
rekstraráhættu. Samanburður á
álveri og járnblendiverksmiðju,
hvar íslendingar eru meirihluta-
eigendur, hefur fært okkur heim
sanninn um, að réttar var að stað-
ið, þá álverið var byggt. Ef sami
háttur hefði verið á hafður um ál-
verið og járnblendið, sem sætt
hefur miklu rekstrartapi, benda
sterkar líkur til, að engin starf-
ræksla færi fram í Straumsvík í
dag.
Hagnaðurinn af álverinu er
þrenns konar. í fyrsta lagi atvinna
mörg hundruð manna, sem starfa
hjá fyrirtækinu, og greiða skatta
og skyldur til sveitarfélaga og
ríkis. Þar við bætast margfeldis-
áhrif frumvinnslustarfa, en hvert
slíkt starf er talið „fæða af sér“
þrjú til fjögur þjónustustörf. í
annan stað er skattheimtan, fram-
leiðslugjaldið, sem að stærstum
hluta gekk til byggðasjóðs (ríkis)
og að minnihluta til Hafnarfjarð-
arkaupstaðar. Byggðasjóður
studdi síðan við bakið á marghátt-
aðri atvinnuuppbyggingu vítt um
land. í þriðja lagi kemur svo
orkusalan, en eina leiðin til að
breyta ónýttri orku íslenzkra
vatnsfalla í atvinnu og beinharðan
gjaldeyri, í umtalsverðum mæli,
er orkuiðnaður.
Álverið gerði fyrstu stórvirkjun
íslendinga, Búrfellsvirkjun, mögu-
lega. Stórvirkjun án markaðsfor-
senda er út í hött.
Þegar samið var um orkuverð til
álversins sá enginn fyrir þær
verðbreytingar á heimsmarkaði,
sem síðar komu til, s.s. margföld-
un olíuverðs. Orkuverðið var við
það miðað að það, sem og skatt-
heimta af fyrirtækinu, greiddu
stofnkostnað við Búrfellsvirkjun á
nokkrum áratugum. Síðan hefur
orkuverð til álversins verið hækk-
að í tvígang, með sérstökum
samningum, og enn standa yfir
samningar um frekari hækkun.
Sjálfgefið er að knýja fram
hækkun orkuverðs til álversins.
Ekki sízt ef sú verður niðurstaðan
að stækka það um helming, sem
kallar á orku frá nýrri og dýrari
stórvirkjun (Blöndu?). Hinsvegar
þarf að gjalda varhug við ein-
trjáningslegum og rangvísandi
áróðri, sem fram hefur verið sett-
ur af talsmönnum Alþýðubanda-
lags og fornbýlishátta í þjóðar-
búskapnum um orkuverðið.
I umræðu um skýrslu iðnaðar-
ráðherra, sem fyrr er getið, var
vitnað til skýrslu Orkustofnunar,
dagsettrar 10. marz 1983, en þar
segir:
„Segja má að meginniðurstaða
þessarar athugunar, miðað við
þær forsendur sem hér eru notað-
ar, sé, að á árunum 1969—1978
hefði orkuverð Landsvirkjunar til
almenningsveitna þurft að vera
hærra ef álverið í Straumsvík
hefði ekki komið til...“
Fyrrrverandi iðnaðarráðherra
fékk þessa skýrslu í hendur. Birgir
ísleifur Gunnarsson, alþingismað-
ur, lýsir viðbrögðum hans svo i
þingræðu:
„Hann stakk henni undir stól.
Hann lét hvergi birta hana, heldur
settist niður með sínum mönnum
og bjó til nýjar forsendur, for-
sendur sem pössuðu betur við þær
niðurstöður, sem hann var fyrir-
fram búinn að halda fram á opin-
berum vettvangi, og bað Orku-
stofnun um nýja skýrslu!"
„Þessi vinnubrögð eru athyglis-
verð,“ sagði Birgir ísleifur, „því
fyrrverandi iðnaðarráðherra iðk-
aði þau í fleiri málum, að búa til
forsendur, fá síðan virtar stofnan-
ir, eins og verkfræðideild Háskól-
ans og Orkustofnun, til þess að
setja inn í tölvur og reikna niður-
stöður samkvæmt forsendum, sem
þeim vóru gefnar, og halda því síð-
an fram, að um væri að ræða óvil-
halla virta aðila, sem kæmust að
niðurstöðunni.”
Þessi hlið mála hefur hvergi
nærri verið kunngjörð sem skyldi.
Stefán Fridbjarnnrson er þing-
fréttamadur Morgunblaðsins og
skrifar að staðaldri um stjórnmál í
blaðið.
ísíðustu verðkönnun Verðlagsstofnunar
(verðkynning nr. 17)- voru íslensku vörurnar
yfirleitt ódýrari en þær erlendu. I sumum tilvik-
um var verð erlendu vörunnaralltaðþrefalt
hærra en þeirraríslensku.
Þannig er hægt að spara með því að bera
saman verð. Taktu íslenskar vörurmeð í
samanburðinn, þá ertþú viss um lægsta verð.
Oqenneitt:
VERALDARPLATA
r
r
KRISTJANS JOHANNSSONAR
OG LUNDÚNASINFÓNÍUNNAR
íœst hjá okkur
Á hljómplötu sinni syngur Kristján
gullíalleg lög við allra hœíi við undirleik
London Symphony Orchestra
undir stjórn ítalska meistarans Maurizio Barbacini.
Kristján syngur:
O Sole Mio Muslca Proibita Toma a Surriento
Core 'Ngrato Non ti scordar di me Dicitencello vuie
Mattinata Sjá dagar koma Mamma
Rondine al Nido í ijarloegð Maria Maril
Ideale Hamraborgin
eins og honum einum er lagið.
TAKMARKAÐ UApif attd
TTPPT A C* L'V PTP TÓT TIAuIíAUi
Ul X ÍJnV3 X X XvXJ V/U AKUREYRI — NJARÐVlKUM — REYKJAVIK