Morgunblaðið - 11.12.1983, Blaðsíða 47
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. DESEMBER 1983
47
rýnendum og heföi síöur en svo
nokkur út á þær aö setja.
Nú hefur Einar búiö í Kaup-
mannahöfn síöan sumariö 1979.
Kvaðst hann vera þar til þess aö
skrifa, en heföi unnið aö því aö
Ijúka viö Vængjasláttinn hér heima
í sumar. Þótt hann ætli sér ekki aö
taka fleiri próf viö háskóla, þá hafi
hann í Kaupmannahöfn tækifæri til
aö sækja kúrsa í bókmenntum viö
háskólann. Segist til dæmis hafa
sótt ágæt námskeið um suður-
amerísku smásöguna. Kona hans
Þórunn Jónsdóttir vinnur sem
fóstra í Kaupmannahöfn og þar
búa þau meö tveimur börnum sín-
um. Einar Már situr að jafnaöi viö
skriftir. Kveöst vinna viö þær fullan
vinnudag, stundum 17 tíma á dag.
— Er hann þá hættur við Ijóð-
ageröina
— Þaö er ekki eins mikill munur
á Ijóöum og sögum og oft er látiö
aö liggja, segir Einar. Saga án Ijóö-
rænna tilfinninga er lélegur
skáldskapur. Ljóöiö hjálpar manni
þvert á móti oft viö uppbyggingu á
skáldverki. Margir söguhöfundar
segjast byggja sögur sínar sem
Ijóö. Garcia Marquez segir t.d. aö
bók hans „Haust patriarkans" sé
eitt langt Ijóö. Og sum Ijóö hjá mér
eru býsna söguleg. Sérstaklega
Ijóöin í bókinni Robinson Krusó
snýr aftur. Þá var ég komin á ein-
hvern hátt inn í þann heim sem
snýr aö sögunni. Eftir 1979, þegar
ég var búinn aö skila af mér Ijóöa-
bókunum, þá fór ég aö skrifa meiri
prósa, þar til einn góöan veöurdag
aö ég datt niöur á tóninn í Riddur-
um hringstigans.
— Og þessi fyrsta skáldsaga
þín hlaut verölaun Almenna
bókafélagsins. Breytti það ein-
hverju hjá þér? Og hvaö er næst?
— Já, þaö veitti meira fjárhags-
legt öryggi og ég gat skrifaö
áfram. Skrifaöi Vængjaslátt í þak-
rennum. Og næsta saga er til
svona í molum. Jú, hún er skyld
þeim fyrri en sjálfstæö saga alveg
eins og þær.
— Eftir góðar viðtökur í Dan-
mörku ertu þá nokkuö á leiðinni í
að skrifa á dönsku?
— Nei, svarar Einar Már Guö-
mundsson af sannfæringu. ís-
lenskan er mér svo nákomin aö ég
hugsa allt á íslensku. Aftur á móti
viröist vera hægt aö þýöa allt á
dönsku. — E.Pá.
þessu. Hann segir þá aö sér viröist
danskir gagnrýnendur ekki eins
gjarnir á aö setja höfunda í bása.
Hér viröist oft vanta yfirsýn yfir
bókmenntir til aö fjalla um stíl,
sjónarhorn og yfirleitt hvernig vef-
urinn er spunninn. Skorti bók-
menntaleg tök. Svo skrýtiö sem
þaö kunni aö hljóma þá hafi danski
gagnrýnandinn Thorben Broström
til dæmis í Information áttaö sig
betur á hinum íslensku skírskotun-
um hjá honum sjálfum en Islend-
ingarnir. Annars tók Einar Már
fram aö hann væri mjög ánægöur
með viötökurnar sem bækur hans
heföu fengiö hjá íslenskum gagn-
Einar Már Guðmundsson, höfundur skáldsögunnar Vængjasláttur í þakrennum.
skólanum og útskrifaöist svo stúd-
ent frá Menntaskólanum viö Tjörn-
ina. Ekki stefndi hann í þaö aö
veröa skáld, rann svona bara inn í
þaö, eins og hann segir. Haföi fyrst
eftir stúdentspróf ætlaö í nám í
heimspeki og sögu í Þýzkalandi.
En skólinn þar var ekki nógu fljótur
til aö svara bréfi hans, svo hann
fór í bókmenntir og sagnfræöi viö
Háskóla islands og lauk BA-prófi í
því. — Sé ekki eftir því, því þarna
haföi ég afbragðs kennara, eins og
Véstein Ólasson og Sigfús Daða-
son. Ljóö hans höföu mikil áhrif á
mig, segir hann.
Ljóðabækur á ís-
lensku og dönsku
Þá var Einar Már tekinn til viö
Ijóöagerö. Birti fyrstu Ijóöin í tíma-
ritinu Svart á hvítu. Var meö ung-
um listamönnum í hópi sem safn-
aöist um Galleri Suöurgötu 7. Og á
árunum 1980 og 1981 gaf hann út
3 Ijóöabækur, „Er nokkur í
kórónafötum", „Sendisveinninn er
einmana“ og „Robinson Krúso
snýr aftur “, sem fengu ágætar viö-
tökur gagnrýnenda. Og nú kom út
í Danmörku úrval Ijóöa Einars Más
undir nafninu „Frankensteins kup“
í þýöingu Eriks Skyum-Nilsens,
sem var kennari hans í Háskóla
íslands. Hún fékk líka mjög góöar
viötökur í dönskum blöðum. Og nú
er sami Erik-Skyum Nilsen aö
þýða fyrri skáldsöguna, „Riddarar
hringstigans", á dönsku, sem á aö
koma út haustiö 1984. Einar Már
segir aö Ijóð eigi sér ekki eins
sterka hefð í Danmörku þannig aö
almenningur lesi þau í jafn ríkum
mæli og hér. Upplög Ijóöabóka eru
þar svipuð og hér. — En Danir
skrifa um Ijóö og mun viturlegar,
bætir hann viö.
Hann ætlar aö láta þar viö sitja,
en viö viljum fá frekari útfærslu á
urunum fjölgaði í u.þ.b. 60 skip en
þá var flestum orðið ljóst hvert
stefndi og samtök sjómanna og út-
vegsmanna hófu viðvaranir við
frekari fjölgun skipa. Talað var
fyrir daufum eyrum, þar sem fyrir
var fyrrverandi sjávarútvegsráð-
herra, Steingrímur Hermannsson,
sem leit á það sem sjálfsagðan
hlut að hann hefði heimild til að
úthluta leyfum fyrir jafnmörgum
skuttogurum og fyrirrennarar
hans, og fjölgaði hann þ.m. togur-
unum í 100, og til að sýna enn
frekar stjórnvisku sína skellti
hann um það bil 20 loðnuskipum á
troll. Þykir mér ekki ólíklegt að
þetta séu stærstu og örlagaríkustu
afglöp í starfi sem gerð hafa verið
í íslensku ráðuneyti til þessa. Af-
leiðingarnar létu ekki á sér
standa; þorskstofninn hrundi og
íslendingar standa í sömu sporum
og Englendingar og Þjóðverjar
þegar þeim var vísað út fyrir 200
sjómílna mörkin. Nú standa Is-
lendingar frammi fyrir því að
þurfa að byggja upp þorskstofninn
að nýju, en það kemur öðrum fisk-
tegundum ekkert við og alveg
óþarfi að láta nú undan kröfu
Vestfirðinga, sem aldrei áður hafa
viljað heyra á kvótakerfi á þorsk
minnst, og böðlast af stað með
kvóta á allar botnfisktegundir
vannýttar eða ofnýttar. Þorskur-
inn er eini botnfiskurinn sem er
ofnýttur í dag svo sannanlegt sé,
ýsa, ufsi, grálúða og koli eru frek-
ar vannýtt en hitt og karfinn hef-
ur staðið undir vaxandi veiði und-
anfarin ár, þrátt fyrir samdrátt á
þessu ári, sem stafaði af karfa-
banni er sett var á flesta togara
landsins yfir besta karfaveiði-
tímann í júlí og ágúst. Ég tel að
með því að skipta þorskskammti
togaranna með kvótakerfi sé stig-
ið nógu stórt skref í átt til friðun-
ar án þess að áhöfnum skipanna
sé gjörsamlega meinað að bjarga
sér, því það þarf enginn að efast
um að margar áhafnir koma til
með að fylla sinn heildarkvóta,
verði farið eftir tillögum fiski-
þings, löngu fyrir árslok.
LÍÚ-mönnum virðist hafa
áskotnast furðu mögnuð skip á
undanförnum árum án þess að
hátt hafi farið. Sannkölluð afla-
skip, sem hafa fiskað síðastliðin
þrjú ár án þess að skipstjórar og
áhafnir þeirra hafi komið þar
nærri, ætla má að „skussinn" ég
og áhöfn mín sem fiskuðum ekki
nema um 15000 tonn á síðustu
þrem árum megum þakka fyrir að
fá að fiska á næsta ári rúm 2000
tonn fyrst við vorum þeir bjánar
að flytja okkur yfir á betra og
aflameira skip.
Ætli stjórnvöld að takmarka
veiðar á öllum togarafiski án þess
að fækka skipum vil ég gjarnan
benda á þrjár aðferðir sem væru
bæði réttlátari og hagkvæmari en
kvótaskipting á allan fisk.
Aðferð 1: Löndunarstopp yrðu
lengd úr fjórum sólarhringum í
átta sólarhringa á mánuði.
Aðferð 2: Ákveðinn verði 1500
tonna kvóti og t.d. eins mánaðar
stopp á eftir, síðan fengi skipið
annan 1500 tonna kvóta og síðan
mán. stopp og koll af kolli.
Aðferð 3: Skipunum sleppt laus-
um fyrstu fjóra mán. næsta árs,
síðan yrði kvóti næstu fjögurra
mán. ákv. á skip eftir t.d. afla á
veiðidag eða aflaverðmæti á út-
haldsdag og í kjölfar þess yrði
kvóta síðasta tímabilsins úthlutað
eftir sömu reglu og tímabilsins á
undan.
Með öllum þessum aðferðum
væri hægt að minnka sóknina,
forðast að steypa mönnum í með-
almennsku og gefa „skussanum"
tækifæri til að rífa sig uppúr
reiðileysinu. Áhafnir skipanna
héldu betur tekjum sínum með því
að skipuleggja frítíma sinn í enda
kvótanna með aðferð tvö og þrjú,
og það fer að sjálfsögðu ekki fram-
hjá neinum hvílík kjarabót aðferð
eitt væri fyrir sjómenn.
Ólafur Örn Jónsson er togaraskip-
stjóri, var áður á Snorra Sturlusvni
en er nú á Viðey.
Jólatónleikar
á Selfossi
HINIR árlegu jólatónleikar kóranna
á Selfossi, verða haldnir að þessu
sinni sunnudaginn 11. desember í
Selfosskirkju og hefjast kl. 16.00 og
20.30.
Allir starfandi kórar á Selfossi
auk Lúðrasveitar Selfoss standa
að jólatónleikunum. Tónleikarnir
eru haldnir til styrktar byggingu
safnaðarheimilis Selfosskirkju,
sem nú er á lokastigi.
Launamálaráð
Starfsmannafélags ríkisstofnana:
Þegar verði geng-
ið til samninga
Á FUNDI Launamálaráðs Starfs-
mannafélags ríkisstofnana, sem
haldinn var mánudaginn 5. desem-
ber, var sett fram sú krafa, að nú
þegar verði gengið til samninga og
„stöðvuð sú ógnvekjandi kjara-
skerðing, er nú brennur á launþeg-
um og stöðugt eykur á vanda heim-
ilanna við að afla brýnustu nauð-
þurfta.“
í frétt af fundinum segir með-
al annars:
„Fundur launamálaráðs viður-
kennir að vegna samdráttar
þjóðartekna hafi verið nauðsyn
tiltekinna aðhaldsaðgerða með-
an áttum var náð. Til þessa hafa
launþegar fórnað umtalsverðum
upphæðum af launum sínum og
gera kröfur til stjórnvalda um
að útgjöld vegna átakanna við
verðbólguna og þverrandi þjóð-
artekjur verði borin af fleirum
en launþegum einum.“
Kröfur launamálaráðs
starfsmannafélags ríkisstofnana
eru:
„1. Fórnir vegna átakanna við
verðbólgu stjórnmálamannanna
verði bornar jafnt af öllum þátt-
um samfélagsins en ekki launa-
fólki einu, eins og nú er.
2. Séð verði til þess að lág-
launafólki — fólki með rauntekj-
ur lægri en 15.000 kr. — verði
hlíft við frekari álögum og lág-
markslaun hækkuð í kr. 15.000.
3. Húsbyggjendur sem hafa
tekið verðtryggð lán vegna hús-
næðisbygginga og íbúðarkaupa
fái sérstaka ívilnun í sköttum og
útsvörum, sem tekur tillit til
íþyngjandi lánskjaravísitölu
sem hækkar afgjald lánanna í
engu samræmi við kjör launa-
fólks.
4. Gerðar verði ráðstafanir er
tryggja að lánakjör og vextir af
húsnæðislánum (lífeyrissj. og
Húsnæðisstofn.) lækki aldrei
umfram tekjur eða launataxta
launafólks.
5. Gerðir verði skammtíma-
samningar er taki gildi eigi siðar
en frá 1. jan. nk. og gildi til 1.
maí nk.“