Morgunblaðið - 17.12.1983, Side 30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. DESEMBER 1983
Alftaneskirkja
Akrakirkja
Álftirtungukirkja
Hvað á verða um
kirkjur Mýramanna
— eftir Jóhönnu
Björnsdóttur
Lengi hefur mér fundist kirkjur
landsins bera söfnuðum sínum
þögult vitni. Snyrtilega og vel
hirta kirkju er eins ánægjulegt að
skoða og ömurlegt er að koma í
kirkjur sem eru í meiri eða minni
niðurníðslu.
í októbermánuði kom ég í tvær
af þrem kirkjum á Mýrum vestur,
og sá mér til sárrar raunar, að enn
eru þær að hrörna. Þarna eru
þrjár kirkjur í Álftanesi, Ökrum
og Álftártungu. Allnokkuð er síð-
an ég heyrði, að þær fengju ekkert
viðhald af því að uppi væru áfrom
um að rífa þær allar og byggja í
staðinn eina kirkju meira mið-
svæðis (við Arnarstapa — þar sem
félagsheimilið Lyngbrekka er).
Sem betur fer virðist nú hafa orð-
ið þarna hugarfarsbreyting, þó
enn sýnist ekki afráðið hvað gera
skuli.
Allir eru þessir aðilar gamlir
kirkju- og sögustaðir. Skallagrím-
ur Kveldúlfsson átti bú á Alfta-
nesi og Ökrum og í Álftanesi var
veizlan fræga sem Egill sonur
hans reið til í óleyfi föður síns,
sællar minningar. Þar lifði Mar-
teinn biskup Einarsson síðustu
æviár sín og dó þar.
I kirknaskrá Páls biskups um
1200 var getið um kirkju á Álfta-
nesi. í kaþólskum sið var hún
helguð Maríu Guðsmóður og þar
var heimilisprestur.
Kirkjan sem þar er nú, var
byggð af Böðvari Benediktssyni
árið 1904. Greinilega hefur verið
vel til hennar vandað — útskurður
er yfir hurð og gluggum, turninn
einstæður að gerð, sérkennilegt
milliverk milli kórs og kirkju og
upphaflega málningin er enn að
innan. Enn heldur hún sínum upp-
runalega reisulega og glæsilega
svip, þó hún sé farin að láta tals-
vert á sjá. Altaristöfluna málaði
Sigurður Guðmundsson, málari,
eftir altaristöflu Dómkirkjunnar í
Reykjavík.
Akrar eru fornt höfuðból í
Hraunhreppi og þaðan er komin
mikil ætt, Akraætt, frá Arnóri
Finnssyni, sýslumanni (Laga-
Nóra) sem þar bjó um skeið.
Getið er um kirkju að Ökrum í
máldaga Sigvarðar biskups um
1250 og var hún í kaþólskum sið
helguð Maríu, Pétri og Klemensi
og þar munu hafa setið prestar
fram að siðaskiptum. Kirkjan,
sem þar er nú, er timburkirkja
sem Guðmundur Jakobsson byggði
árið 1900. Hann byggði einnig
Akraneskirkju og eru þessar
kirkjur mjög svipaðar að ytra út-
liti.
í Álftártungu er getið kirkju í
kirknatali Páls biskups um 1200.
Hún var í kaþólskum sið helguð
Maríu Guðsmóður. Þegar Reykja-
víkurkirkja var rifin skömmu
fyrir aldamótin 1800, keypti Álft-
ártungubóndi timbur úr henni til
þess að byggja úr sína kirkju og
mun hin nýja Álftártungukirkja
hafa fengið skrúða og gripi úr
Reykjavíkurkirkju. Þessi kirkja
stóð til 1873, en þá var hún rifin og
sama ár var byggð litla timbur-
kirkjan sem enn stendur í Álftár-
tungu.
í lýsingu kirkjunnar segir, að
hún sé „ný að viðum og veggjum,
i \h £/:
JÍ& i
7<a Jcib kxör’tnin trraó í
J'ólatré.ASÁzójjinn.
'A rnoban jzbbinn far (jt í k.uidLan og y^Hjó okkur hofa jóíatrán tzldjrai
veitur faLLaja.3Ía jótatráb i jóLatrék- jcomió unctir fzak.. V/á atórudum
js»kóginLAm utandyra, Watur mamman úti í kutct-unum í jóiatrésskóginurn
£»ár jótaskrautiÁ vib fjó&ytinn ab &ejja jótaérón ~s>vo f*au hatcti
innancLyra ojj krakkarnir hjátpa tiL. barrmlx. jöem bas>t.
mmm
I Jtskurður yfir gluggum Álftaneskirkju.
nema norðurveggurinn er gamall".
í bréfi til biskups, dags. 28.11.1874
segir m.a.: „Álftártungukirkja er
frá grundvelli nýbyggð trékirkja
úr fallinni torfkirkju." Samkvæmt
þessu er mjög líklegt að enn sé í
kirkjunni viður úr hinni gömlu
Reykjavíkurkirkju. I vísitasíu frá
1907 er getið um, að búið sé að
járnklæða Álftártungukirkju, en
annars mun hún alveg óbreytt.
Hún stendur á hlöðnum grunni og
virðist verst farin af umræddum
kirkjum. Hún er gott dæmi um
litla sveitakirkju frá lokum síð-
ustu aldar.
Að mínu mati eru þessar kirkj-
ur menningarverðmæti, sem
þyrfti að gera upp sem allra fyrst
áður en þær eyðileggjast alveg.
Þær eru einu mannvirkin á um-
ræddu sviði sem uppistandandi
eru frá því um og fyrir síðustu
aldamót. Hver þeirra er með sínu
lagi og sínum einkennum og þyrfti
að varðveita þær komandi kyn-
slóðum. Það að þær eru óbreyttar
ætti að auðvelda að mun viðgerð
þeirra, sem þyrfti að vinna undir
stjórn manna sem kunna vel til
verka við viðgerðir gamalla húsa
og sjá um að í engu verði skertur
glæsileiki þeirra eða einfaldleiki.
Víst yrði þetta mikið átak fyir
fámenna söfnuði, en ýmsar fjár-
öflunarleiðir hafa verið notaðar,
þegar farið hefur verið út í fram-
kvæmdir af þessu tagi. Oft hefur
þá komið í ljós, að sterkar taugar
liggja milli brottfluttra sóknar-
manna og gömlu kirkjunnar
heima og illa trúi ég því að brott-
fluttir Mýramenn yrðu þar undan-
tekning.
Vonandi er að allar niðurrifs-
hugmyndir séu úr sögunni og að
hafizt verði handa sem allra fyrst
við björgunarstarfið. Mun þá
verða ánægjulegt að koma á
kirkjustaði Mýramanna.
Jóhanna Björnsdóttir er húsmóðir í
Kópavogi.
Egilsstaðakirkja.
Egilsstaðir:
Aðventuljós loga víða
Kgilsstöðum, 27. nóvember.
AÐVENTAN eða jólafastan gekk í garð hér um slóðir í hinu fegursta
vetrarveðri. Samkvæmt venju var messað í Egilsstaðakirkju, þar sem
sóknarpresturinn, sr. Vigfús Ingvar Ingvarsson, prédikaði, og kirkju-
kórinn söng undir stjórn David Knowles, organista.
í morgun var barnaguðsþjónusta og barnsskírn fyrir fullsetinni
kirkju.
Undanfarna daga hefur veður verið nokkuð umhleypingasamt á
Héraði, en í morgun var komið bjart veður og stillt en frost tals-
vert. Sæmilegasta færð er á vegum.
Þegar tíðindamaður fór um þorpið í dag mátti víða sjá aðventu-
ljós í gluggum húsa. Al