Morgunblaðið - 18.12.1983, Blaðsíða 16

64
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1983
Minning:
Eiríkur Jóhannes-
son - skátaforingi
Fæddur 9. september 1900
Dáinn 12. desember 1983
íslendingar fengu stjórnarskrá
1874. Þótt lítið pappirsblað væri,
reyndist það þjóðinni töfragripur.
Þá losnaði um fjötra erlends
stjórnvalds, sem öldum saman
hafði hert að, og úr læðingi leyst-
ist innibyrgð orka þúsundanna.
Alltaf síðan eru landsmenn
önnum kafnir í tvíþættu starfi.
Annars vegar í margþættri fram-
farabaráttu á innlendum vett-
vangi, og hins vegar áframhald-
andi sókn að fullkomnu stjórnar-
farslegu frelsi. Og baráttusveit-
inni bættist liðsmaður þann 9. dag
septembermánaðar aldamótaárið.
Þá fæddist Eiríkur í baðstofunni í
Skaftholti í Gnúpverjahreppi.
Móðir hans var Margrét Jónsdótt-
ir frá Álfsstöðum á Skeiðum, ætt-
uð úr Árnesþingi, en faðirinn Jó-
hannes Eggertsson, vefari. Jó-
hannes var afkomandi Jóns Þor-
valdssonar og Helgu Hákonar-
dóttur í Deildartungu í Borgar-
firði.
Eiríkur var næst-yngstur sjö
systkina, sem nú eru látin nema
Þorgeir bóndi í Túnsbergi í
Hrunamannahreppi.
Eiríkur Jóhannesson ólst upp
með góðu fólki að Reykjum á
Skeiðum. Rómaði hann jafnan
heimilisbrag allan á því mann-
marga heimili og bar einkar hlýj-
an hug til fósturforeldra sinna og
uppeldissystkina.
Árangur framfarabaráttunnar
kom smátt og smátt í ljós. Þess
nutu ungmennin í Skeiðahreppi,
sem annars staðar, þar sem heima
í héraði var vilji og atorka til um-
bóta. Ný skipan kom á fræðslu-
kerfið 1907, og Skeiðamenn reistu
skólahús. Eiríkur sótti nám í hið
nýja skólahús og lauk skyldunám-
inu fermingarárið. Honum sóttist
allt nám mjög vel, en hugann
heillaði tónlistin. Næstu árin vann
Eiríkur alla algenga sveitavinnu
sem til féll, en las allt sem hann
komst yfir. Vetrarlangt 1918
dvaldi hann í Reykjavík og kynnt-
ist m.a. séra Friðrik Friðrikssyni,
starfsemi KFUM og séra Sigur-
birni Á. Gíslasyni. Eiríkur var
þátttakandi í áfangasigri og fögn-
uðinum sem fylgdi fullveldinu.
Alltaf síðan virti hann r.ijög helgi
fullveldisdagsins 1. desember.
Þáttaskil urðu í lífi Eiríks, þeg-
ar hann tvítugur að aldri kvaddi
æskustöðvarnar og settist nem-
andi í Lýðháskólann í Sunnmæri í
Noregi. Gerðist það fyrir tilstilli
séra Sigurbjörns Á. Gíslasonar.
Fjögurra ára dvöl við nám og störf
átti á flestan hátt vel við skaphöfn
hins unga manns. Vináttan og
trúnaðurinn, sem hann ávann hjá
góðu fólki í Noregi þessi námsár
varð honum ómetanlegt. Aldrei
hefur skuggi á þetta vináttusam-
band fallið, en böndin styrkst með
gagnkvæmum heimsóknum, síðast
á nýliðnu hausti.
Frá Noregi hvarf hinn ungi
maður til ættlandsins. Þar vildi
hann lifa og starfa, og þar átti
hann eftir að leysa af hendi fjöl-
margt í þágu lands og lýðs. Fæst
af því verður hér talið, enda ekki
að skapi Eiríks að tíundað sé.
Um veturnætur 1925 fluttist
Eiríkur til Hafnarfjarðar og þar
var heimili hans alltaf síðan.
Fyrsta árið starfaði hann á vegum
KFUM og K, en um páska 1927
varð hann starfsmaður St. Jós-
efssystra, sem reist höfðu sjúkra-
hús í Firðinum og starfrækt hafði
verið misserislangt. Þar vann
hann til dauðadags.
f störfum Eiríks fyrir spítalann
í hálfan sjötta áratug reyndi á
fjölþætta hæfileika hans og stað-
föstu lyndiseinkunn: Trúræknin,
tónlistin, leiklistin, hjálpsemin,
umburðarlyndið og félagshyggjan.
Trú Eiríks á manninn og lífið,
trúnaður hans við fósturjörðina
og þjóðernið, allt þetta gerði hon-
um kleift að inna af hendi hin
margbreytilegustu störf. Og ætíð
með þeirri glöðu þjónustusemi og
ríku ábyrgðarkennd sem er aðal
hins góða starfsmanns. Eiríkur
„var alltaf viðbúinn". Og einu gilti
í hverju störfin voru fólgin;
kennslu á hljóðfæri og söng, garð-
rækt eða gæslu sjúkra, aðstoð við
lækna og hjúkrunarfólk, línþvott-
ur, vélgæsla eða smíðar.
Þó mun einn þátturinn í lífs-
starfi Eiríks hafa verið honum
kærastur, en það er þjónustan sem
hann veitti í Guðshúsi sínu. Þar
var hann kirkjuorganisti í 56 ár.
Eiríkur fylgdist ætíð vel með
öllu sem gerðist, bæði utan húss
og innan. Hann lagði á ráð til um-
bóta og bættrar starfsaðstöðu í
spítalanum og gladdist yfir hverju
því sem vel til tókst í þessu efni.
í skjóli St. Jósefssystra hefur
heimili Eiríks verið í hálfa öld.
Þegar horft er til þess, starfs-
vettvangsins í spítalanum og
organistaþjónustunnar í kapell-
unni má öllum ljóst vera, að sam-
starf þeirra við Eirík hefur bæði
verið langt og mikið, og kunnugt
er að það hefur leitt af sér gagn-
kvæma vináttu og traust.
Nú, þegar Eiríkur Jóhannesson
hverfur af vettvangi, færa St. Jós-
efssystur honum innilegustu
þakkir. Þakkir fyrir störfin hans
öll í þeirra þágu, spítalans og
hinnar Heilögu Kirkju Krists.
Þakkir fyrir alla hans órofa
tryggð og vinsemd í smáu og stóru
og biðja honum blessunar Guðs
hins hæsta um tíma og eilífð.
Undir þessar þakkir og fyrirbænir
taka einnig heilshugar þær
Mercy-systur frá írlandi, sem eiga
heima í spítalanum eða hafa verið
þar lengur eða skemur.
Samtök starfsfólksins við stofn-
anir St. Jósefssystra í Hafnarfirði
er átt hafa Eirík Jóhannesson að
samstarfsmanni stuttan tíma eða
langan, sakna nú góðs félaga og
vinar, og vita, að vandfyllt verður
í skarð drengskaparmannsins. En
staðfesta jafnframt, að hann nú
við hin miklu ferðalok, ásamt
samfylgdarmönnum getur glaðst
yfir því hversu vel hann hefur
ávaxtað sitt pund á löngum, far-
sælum starfsdegi.
Framlag Eiríks Jóhannessonar
til annarra velferðar- og menning-
armála verður ekki rakið hér ít-
arlega, enda þótt af því sé mikil og
merkileg saga. En þrjátíu ára
starf með Leikfélagi Hafnarfjarð-
ar, á þeim tíma sem það var og
hét, og leikstjórn og leiðbeiningar
með öðru leiklistarfólki krefst
áhuga og fórnfýsi. Sama má segja
um þann félagsskap sem Eiríkur
nefndi „óskabarnið", Lúðrasveit
Hafnarfjarðar. Þeim samtökum
vann hann margt nytsemdarverk-
ið, líka eftir að hann hætti að
leika með á hljóðfæri. Rúmlega
fertugur að aldri gerðist Eiríkur
félagi í skátahreyfingunni. Kunn-
ugir vita að hann var i raun skáti
allt sitt líf. Starf Eiríks með skát-
um, eldri sem yngri, gladdi aðra
og veitti honum mikla ánægju.
Hann vissi að skátasamtökin eru
virkt afl öllum til mannbóta og því
kaus hann að leggja þeim liðsinni.
Eiríkur Jóhannesson hefur aldr-
ei sýnt linkind í liðssveit þeirri
sem hann fæddist til fyrir áttatíu
og þremur árum, eða brugðist því
sem honum var til trúað, og hann
lagði sig allan fram til að verja
aðra því áfalli.
Eiríkur Jóhannesson var þrek-
legur meðalmaður á vöxt. Þykkur
undir hönd, bjartur yfirlits, augun
snör og skutu gneistum við skap-
brigði, ennishár, munnsinár, bros-
ið hlýtt en glettið. Yfirbragðið í
heild lýsti hógværri skapfestu.
Hann var kvikur á fæti lengst af,
sjór af fróðleik, sögumaður ágæt-
ur og skemmtinn, en einkar um-
talsfrómur.
Eiríkur Jóhannesson vann störf
sín með ágætum allt til síðasta
dags, hafi hann þökk fyrir sam-
fylgdina.
Öldnum bróður hans og öðru
venslafólki vottast innileg samúð.
Sig. Guðmundsson
Hann Eiríkur okkar Jóhannes-
son er látinn, farinn heim, eins og
við segjum stundum skátarnir.
Hann lést hinn 12. desember
síðastliðinn, 83 ára að aldri.
Lát hans þurfti því ekki að
koma okkur á óvart, en samt er
það nú svo, að það gerði það.
Það var svo stutt síðan Eiríkur
var með okkur með hýra brosið
sitt, góðlátlegu kímnina og óbug-
andi áhugann á skátastarfinu,
fyrir heill og hamingju Hraunbúa
og gæfu og gengis Hjálparsveitar-
innar.
Við skátarnir í Hafnarfirði
munum hann Eirík. Hann var svo
snar þáttur í hafnfirsku skáta-
starfi, einn af hinum traustu
hornsteinum sem félagsbragurinn
og félagsandinn í Hraunbúum
hvíldi á og mun gera enn um langa
framtíð.
Ljósálfum og ylfingum var hann
uppspretta skátaanda og skyldu-
rækni.
Skátunum var hann félagi og
vinur, alltaf viðbúinn að vekja
gleði og góðvild, hlýja hugsun,
söng og líf.
Hjálparsveitinni var hann tákn
hins trausta og trúa skáta, sem
aldrei gleymdi kjarna og lífsvið-
horfi skátahreyfingarinnar, —
brautryðjandans sem ávallt var
reiðubúinn að hjálpa öðrum, miðla
öðrum og leggja sig fram um að
vera alltaf og ævinlega viðbúinn,
að bregðast fljótt og vel við hverj-
um þeim vanda sem að höndum
bæri.
Þannig var hann sjálfur bæði
hreinn og heilsteyptur í orðum og
öllum verkum allt til hinsta dags,
vakandi og sívinnandi að öllu sem
miðaði að meira manngildi, dreng-
skap og dug.
Við munum hann Eirík með gít-
arinn við eldinn, syngjandi skáta-
söngva, stundum að kenna okkur
nýjan skátasöng, sem hann hafði
búið til.
Við munum góðlátlegu gaman-
semina hans, glettið blik i auga,
hlýja handtakið og orð hans við
kulnaðar glæður varðeldsins, til
þess sögð að efla skátaandann,
hjálpsemina, réttsýnina, tilfinn-
inguna fyrir landi okkar, náttúru-
fegurð þess, gögnum og gæðum og
til þess að vekja lotningu og trú á
honum sem öllu ræður og allt
þetta hefur skapað.
Og við munum hann Eirík á
vormótunum í Krýsuvík, á skáta-
mótum hérlendis og erlendis, út-
deilandi kakói og góðu skapi, hlé-
drægur og allt að því feimnislegur,
en þó svo nálægur og hlýr.
Jí, þessir dagar, þeir koma í huga
[mér enn,
já, þessa daga, þá muna fullorðnir
[menn.
Þótt árin líði er andinn þó samur
[ogjafn.
Sem skátar og vinir við eigum
margt yndilegt minningasafn,”
sagði Tryggvi Þorsteinsson,
skátaforingi á Akureyri i einum
sinna skátasöngva. Þetta á svo
víða vel við og kemur í hugann nú
þegar við Hraunbúar kveðjum
Eirík Jóhannesson hinstu kveðju.
Með honum er genginn góður
drengur, en eftir lifir minningin
um ómetanlegan félaga, vin og
mannræktarmann.
Nú eru komin leiðarlok. Eiríkur
er farinn heim. Hraunbúar og
Hjálparsveitarmenn í Hafnarfirði
þakka honum fyrir langa og góða
samfylgd, já fyrir allt og allt.
Guð blessi minningu þessa góða
skátabróður okkar.
Með skátakveðju.
F.h. Skátafélagsins
Hraunbúar og Hjálpar-
sveitar skáta í Hafnarfirði,
Hörður Zóphaníasson.
Sunnudaginn 11. desember
hringdi ég til vinar mins, Eiríks
Jóhannessonar, til þess að bjóða
honum með okkur hjónunum að
Skátalundi, skála St. Georgsskáta
við Hvaleyrarvatn. Sagði hann
mér þá að hann væri lasinn og
kæmist ekki með. Morguninn eftir
frétti ég að Eiríkur hefði látist þá
um nóttina.
Eiríkur á spítalanum, eins og
hann var kallaður meðal kunn-
ingja sinna, fluttist ungur til
Hafnarfjarðar eftir að hafa verið í
skóla í Noregi, þar sem hann eign-
aðist trausta og góða vini er hann
ræddi oft um, þar upplifði hann
sína rómantík og unaðsstundir.
Hann heimsótti Noreg og vini sína
þar eins oft og honum var unnt,
hann hafði unun af þvi að segja
vinum hér heima ferðasöguna og
sýna þeim myndir þaðan.
Fljótlega eftir að St. Jósefssyst-
ur reistu sjúkrahús í Hafnarfirði
fékk Eiríkur starf við sjúkrahúsið
og var hann svo lánsamur að geta
starfað þar til dauðadags, eða í
rúm fimmtíu ár, við vinsældir
vinnufélaga og sjúklinga.
Ég kynntist Eiriki á minum
unglingsárum er ég starfaði með
bróðursyni hans, sem bjó hjá Ei-
ríki i litla húsinu á Suðurgötu 43.
Þar var gott að koma og voru oft
margir ungir menn þar saman-
komnir. Ég minnist þess að þar
lærði ég að spila bridge og vorum
við oft við þá iðju á heimili Eiriks.
Nokkru fyrir 1950 gekk Eiríkur í
skátafélagsskapinn og störfuðum
við þar mikið saman, þvi Eirikur
varð strax einn af máttarstoðum
þess félagsskapar Hann starfaði
mikið fyrir skátana og átti stóran
þátt í því að „Hressingarskáli
Hafnarfjarðar" við Strandgötu
var keyptur og gerður að skáta-
heimili er nefnt var Hraunbyrgi.
Erfiðlega gekk með rekstur
Hraunbyrgis og man ég sem þá
var gjaldkeri félagsins að margan
reikninginn greiddi Eiríkur úr
eigin vasa, en laun hans voru aldr-
ei mikil í krónum talið.
Er stofnuð var deild St. Georgs-
skáta hér í Hafnarfirði var Eirík-
ur einn af hvatamönnum og drif-
fjöður þess. Hann varð Gildis-
meistari hér í Hafnarfirði og síð-
an Landsgildismeistari og fórst
honum það vel úr hendi. Eiríkur
hafði með vörslu Skátalunds að
gera, allt frá byggingu skálans og
var unun að sjá hve vel hann
hugsaði um skálann og hve hann
undi sér þar.
Eiríkur var einstakt prúðmenni,
ljúfmenni og barngóður með af-
brigðum, hann var ungum mönn-
um til fyrirmyndar og væri vel ef
við ættum sem flesta með fram-
komu hans. Hann var mikill mús-
ikmaður, m.a. spilaði hann á orgel,
var organisti í kirkju St. Jósefs-
systra. Þá var hann einn ötulasti
félaginn í Lúðrasveit Hafnarfjarð-
ar, hann spilaði á gítar og stjórn-
aði söng bæði á varðeldum, kvöld-
vökum og öðrum skemmtunum.
Einnig var hann vel hagmæltur og
eru ótal skátasöngvar eftir hann.
Ég og kona min þökkum Eiríki
alla hans velvild og góða vináttu
er við þáðum af honum, ættingj-
um og vinum hans vottum við
samúð.
Eiríkur á örugglega góða heim-
komu.
Guð blessi hann.
Ólafur K. Guðmundsson
Elsti félagi okkar, Eiríkur Jó-
hannesson, er fallinn frá.
Ferill Éiríks sem skáta var
óvenjulegur, því hann var orðinn
45 ára þegar hann varð skáti og
starfaði hann siðan óslitið til
dauðadags i Hraunbúum, Hjálpar-
sveitinni og í Gildinu, einnig var
hann virkur Gilwellskáti.
Hann var einn af aðalhvata-
mönnum þess að St. Georgsgildi
væri stofnað hér í Hafnarfirði ár-
ið 1963, en þá höfðu verið stofnuð
gildi í Reykjavík og á Akureyri.
St. Georgsgildin hafa það m.a.
að markmiði að styðja við og
styrkja skátastarf hvert í sínu
byggðarlagi og eru hluti af alþjóð-
legum samtökum eldri skáta og
annarra velunnara skátahreyf-
ingarinnar.
Gildin stofnuðu með sér lands-
samband, Landsgildið, og var Ei-
ríkur Landsgildismeistari 1965—
1969.
Það þótti sjálfsagt að fela Eiríki
forystu fyrir gildinu og stjórnaði
hann því fyrstu fjórtán árin á sinn
hógværa og jákvæða hátt.
Hann var óþreytandi í því að
beita sér fyrir og vinna að hinum
ýmsu verkefnum til styrktar hinu
almenna skátastarfi.
Árið 1966 byggði gildið skála við
Hvaleyrarvatn, og hefur hann ver-
ið mikið notaður af yngri skátum.
Eiríkur var frá upphafi aðalum-
sjónarmaður skálans og nú allra
síðustu árin, eftir því sem heilsa
og aldur hans leyfðu, en hann var
orðinn 83 ára gamall er hann lést.
Heiðursfélagi Hafnarfjarðar-
gildisins var hann kjörinn á 15 ára
afmæli þess 1978.
Stjórn Bandalags íslenskra
skáta sæmdi Eirík æðsta heiðurs-
merki hreyfingarinnar, Skáta-
kveðjunni, árið 1980 fyrir fram-
úrskarandi störf í þágu skáta-
hreyfingarinnar.
Eiríkur var glaðvær og hafði
mikið yndi af söng og tónlist.
Hann samdi lög og fjölmörg
skátaljóð, sem mikið eru sungin
þar sem skátar koma saman.
Okkur eru ofarlega í huga þær
stundir þegar Eiríkur sat með gít-
arinn og kenndi ný lög og ljóð og
stjórnaði söng.
í ítarlegu blaðaviðtali, sem birt-
ist í Borgaranum árið 1977, sagði
Eiríkur m.a.: „Ég vona ég verði
ekki svo gamall, að ég geti ekki
lagt skátahreyfingunni lið.“ Hon-
um varð vissulega að ósk sinni, því
að þrátt fyrir háan aldur auðnað-
ist honum að sinna áhugamálum
sínum og starfi fram á síðasta
dag.
Hópurinn, sem nú kveður góðan
vin og félaga, er fátækari en áður
en minningin um góðan dreng
mun lifa.
Við þökkum honum brautryðj-
endastarfið og samfylgdina.
Gildisfélagar í Hafnarfirði.
Eiríkur Jóhannesson er „farinn
heim“ eins og sagt er á skátamáli,
ef til vill á það ekki að koma
nokkrum manni á óvart að maður
nokkuð á níræðisaldri kveðji
þennan heim, en þegar verið var
með Eiríki datt engum aldur í
hug.
Hann var einn þeirra fágætu
manna, sem aldrei virðast eldast.
Eftir að Eirfkur kynntist skáta-
hreyfingunni var hann alla tíð
sannur skáti og starfaði af lífi og
sál.
Árið 1981 var hann þátttakandi
f alþjóðaþingi St. Georgsgilda í
Frakklandi og tók þátt f þriggja
vikna hringferð um Frakkland og
Lúxembore, en ekki var hann fyrr
lentur á íslandi en hann tók sér
flugfar til Akureyrar til að taka
þátt f landsmóti skáta f Kjarna-
skógi.
Nú síðast, fyrir um þremur vik-
um, aðstoðaði hann Björgvin
Magnússon við foringjanámskeið
á Ulfljótsvatni á vegum nýstofn-
aðs Skátasambands Kjalarness-
þings.
Eiríkur hefur frá upphafi verið
einn af máttarstóplum St.
Georgsgildanna á Islandi. Hann
var Landsgildismeistari árin
1%5—1969 og ritstjóri Bálsins um
árabil. Það mun hafa verið eitt af
hans síðustu verkum er hann fyrir
nokkrum dögum ritaði grein og
orti ljóð til birtingar í jólablaði
Bálsins í tilefni tvftugsafmælis
Landsgildisins.
Við færum Eiríki bestu þakkir
fyrir heilladrjúg störf í þágu skáta
og gildishreyfingar og óskum hon-
um góðrar heimferðar.
St. Georgsgildin á íslandi.