Morgunblaðið - 23.12.1983, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. DESEMBER 1983
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 20 kr. eintakiö.
Að lifa á þján-
ingum annarra
Loftnetsskermur sovézka sendiráðsins:
Dugir ekki til að
hlusta á símtöl, sem
fara um Skyggni
— segir póst- og símamálastjóri
Eg les það í blöðunum dag-
lega hvað mennirnir eru
að gera hver öðrum, hvernig
þeir drepa og hvetja aðra til
manndrápa, segir Isaac Bash-
evis Singer, rithöfundur og
Nóbelsverðlaunahafi, í Morg-
unblaðinu í gær og hann segist
meðal annars örvænta um
framtíð mannkyns vegna þess
að fólk taki öllu sem sjálfsögð-
um hlut. „Það les um að verið
sé að drepa þúsundir manna
og snýr sér síðan að verðbréfa-
dálkunum eins og ekkert sé
um að vera. Það hugsar þann-
ig: „Þetta kemur fyrir aðra,
það mun ekki koma fyrir mig.“
Ég held að siðmenningin hafi
fremur hert hjörtu mannanna
en mýkt,“ segir Isaac B. Singer
og hann beinir síðan spjótum
sínum að fjölmiðlunum með
þessum orðum: „Með þetta í
huga hafa fjölmiðlarnir unnið
tjón á sálu mannanna. Menn
hætta að finna til með öðrum
þegar alltaf er verið að segja
frá þjáningum þeirra."
Áminning af þessu tagi er
ekki ný af nálinni en hún hvet-
ur til þess að litið sé í eigin
barm. Allar frásagnirnar af
þjáningum annarra sem að
okkur er haldið leiða til
hættulegs ónæmis. Ef þján-
ingamar einar þykja í frásög-
ur færandi verður fjömiðla-
neyslan ekki annað en ferð um
táradal mannkyns, þar sem
misjafnlega dapurleg tíðindi
leiða að lokum til ónæmisins.
„í fréttunum er í raun og veru
verið að segja okkur það dag
eftir dag, að nútímamaðurinn,
þrátt fyrir alla hans kunnáttu
og klókindi, er mesta villidýr-
ið,“ segir Isaac B. Singer.
Þetta er kjarni málsins sem
ýmsir hafa reynt að forðast,
meðal annars með því að telja
sjálfum sér og öðrum trú um
að mannaverk eins og vígbún-
aðarkapphlaupið sé háð án
þess að mannlegur vilji komi
þar við sögu, og þetta kapp-
hlaup hljóti af sjálfu sér að
leiða til gjöreyðingarstríðs.
Slíkar yfirlýsingar eru flótti
frá staðreyndum. Stríð verða
aðeins vegna þess að maður-
inn byrjar þau.
Ekki er vafi á því að ein af-
leiðing ónæmis þeirra sem
horfa á hrylling samtímans í
sjónvarpi, hlusta á hann í
hljóðvarpi eða lesa um hann í
dagblöðum er að þeir grípa til
þess ráðs fyrr en síðar að láta
þreytu sína bitna á þeim sem
lon og don kyrja sama sorg-
arsönginn um manndráp og að
allt stefni á hinn versta veg.
Kannski er þetta rótin að því
að í Bandaríkjunum hefur til-
trú manna til fjölmiðla snar-
minnkað úr 39% í 13,7%. En
þar í landi segja menn að sjón-
varpsstöðvar og stórblöð
gjaldi þess einnig hve skipu-
lega og markvisst þau reyni að
sverta allt sem ríkisstjórn
Ronald Reagans gerir. Al-
menningi þykir nóg um sjálf-
birging fjölmiðlamanna sem
telja sig í stöðu til að fella
dóma á stundinni um það,
hvað er rétt eða rangt þegar
mikilvægir hagsmunir ein-
staklinga og þjóða eru í húfi.
Reiði bandarískra frétta-
manna yfir því að þeir fengu
ekki að vera með landgöngu-
liðunum sem gerðu innrás á
Grenanda hefur ekki notið
samúðar meðal fjölmiðlaneyt-
enda. Almenningur er þeirrar
skoðunar, að mati eins af rit-
stjórum New York Times, að
fréttamenn hefðu ekki litið á
það sem hlutverk sitt að lýsa
því sem gerðist í innrásinni
heldur láta í ljós álit sitt á
henni í því skyni að gera lítið
úr og grafa undan ákvörðun-
um stjórnvalda í Washington.
Umræður um þessi mál eiga
ekki síður heima hér á landi
en úti í hinum stóra heimi, þar
sem af æ meira kappi er rætt
um hlutverk fjölmiðla í upp-
lýsingamiðlun og skoðana-
myndun. Síbyljan er orðin svo
hávær og drambsemi þeirra
sem fréttirnar segja svo mikil
að fleirum en hinum heims-
fræga Nóbelshöfundi er nóg
boðið. Nærfærni gagnvart
þeim sem eiga um sárt að
binda verður að víkja í kapp-
hlaupinu um að vera fyrstur
með þjáningarfréttina. Frið-
arumræðan er komin út á þá
hálu braut í fjölmiðlum að
þeir sem lýsa mestum óhugn-
aði og blóðugustu afleiðingum
þess að friðarkerfið bresti eru
taldir öflugustu friðarboðend-
urnir, en hinir sem vekja máls
á því sem var og er gert til
þess að tryggja friðinn eru
sagðir helstu óvinir hans.
Fjölmiðlarnir láta sér ekki
lengur nægja að lýsa raun-
verulegum þjáningum heldur
þykir það mestum tíðindum
sæta þegar þeir lýsa þeim
þjáningum sem gætu orðið
öllu mannkyni að aldurtila
yrði það ónæmi og hjarta-
hörku siðmenningar nútímans
að bráð.
„TÆKNIDEILD Póst- og símamála
stofnunar hefur fært sönnur á það, aö
loftnet það, sem fyrir nokkru var sett
upp við sendiráð Sovétríkjanna sé ekki
hægt að nota til þess að híusta á símtöl,
sem fara um jarðstöðina Skyggni," segir
meðal annars í bréfi póst- og símamála-
stjóra til samgönguráðuneytisins. Bend-
ir hann jafnframt á, að eðlilegasta leið
til að fylgjast með uppsetningu og notk-
un slíks búnaðar sé að setja reglur um
innflutning hans. Hefur samgönguráðu-
neytið óskað þess við póst- og símamála-
stjóra, að hann geri tillögur um slíkar
reglur.
Tilefni þessa bréfs póst- og síma-
málastjóra er beiðni utanríkisráðu-
neytisins til samgönguráðuneytisins
um að það yrði rannsakað hvort
loftnetsbúnaðurinn samrýmdist lög-
um og alþjóðareglum um fjarskipti.
Utanríkisráðuneytið hefur nú bréf
póst- og símamálastjórnar til athug-
unar.
Hér fer á eftir bréf póst- og síma-
málastjóra til samgönguráðuneytis-
ins: „Með skírskotun til bréfs sam-
gönguráðuneytisins s 721 dagsett 5.
desember síðastliðinn varðandi fyrir-
spurn við loftnetsbúnað, sem sendi-
ráð Sovétríkjanna hefur sett upp,
skal eftirfarandi upplýst: Tæknideild
Póst- og símamálastofnunar hefur
fært sönnur á að umrætt loftnet er
ekki hægt að nota til að hlusta á sím-
Akureyri, 22. desember.
„Á ÞESSARI stundu vitum við ekki,
hvort okkur verður leyft að halda jól og
áramót í þessari lögmætu eign okkar,“
sagði Olafur Rafn Jónsson, Pingvalla-
stræti 22 á Akureyri, þegar blm. Mbl.
ræddi við hann í dag. í gær féll úrskuröur
Hæstaréttar í máli því, sem Gríma Guð-
mundsdóttir, meðeigandi þeirra að hús-
inu Þingvallastræti 22, hefur höfðað og
krafðist útburðar þeirra hjóna ásamt
fimm börnum þeirra. Áður hafði fógeta-
réttur á Akureyri synjað útburðarbeiðn-
inni, en nú hefur Hæstiréttur fyrirskipað
aö svo skuli gert.
„Erfiðast verður fyrir okkur að út-
skýra fyrir börnum okkar, hvers konar
réttarfar ríkir í lýðveldinu íslandi, þar
töl, sem fara um jarðstöðina Skyggni.
Því til staðfestu bendir tæknideildin
á, að burðarbylgjan í viðtökutíðni-
sviði Skyggnis sé um 17 desibel ofan
við suðmörkin og loftnetsskermurinn
frá Hljómbæ sé að minnsta kosti 20
db lélegri til viðtöku en Skyggnir. Af
þessu leiðir að símtal tekið á um-
ræddan loftnetsskerm ér undir suð-
mörkum. Rússneska gerfitunglið hef-
ur hins vegar mun meira sendiafl,
sem getur vegið upp á móti minni
loftnetsmögnun.
Á það skal ennfremur bent, að
geisli frá því gerfitungli, sem við hag-
nýtum, dreifist jafnt um allt svæði
gerfitunglsins og gefur því sömu
hlustunarskilyrði vestan hafs og
austan. Er þá augljóst að ekkert
stjórnvald mundi hafa ávinning af
hnýsni að þessu leyti í öðru landi og
við miklu lélegri aðstæður en heima
fyrir. Ennfremur er það álit stofnun-
arinnar að útgáfa leyfisbréfa fyrir
notkun viðtökuloftneta sé ekki nauð-
synleg. Enda er frágangssök að fylgj-
ast með slíku og mundi fljótlega
valda þenslu á „bákninu", sem fyrir
er. Hins vegar skal á það bent, að ef
ráðuneytið teldi nauðsynlegt að fylgj-
ast með búnaði af þessu tagi, væri
miklu eðlilegra að fylgjast með inn-
flutningi, en stofnunin er reiðubúin
til að gera tillögur um þessa leið, ef
óskað er.“
sem svo virðist sem eignarrétturinn sé
einskis virtur, fólki vísað burt úr eign-
um sínum. Hvernig við eigum að túlka
þetta fyrir börnum okkar um leið og
við reynum að gera þeim grein fyrir
hinum helga boðskap þeirrar hátíðar
sem nú fer í hönd, fáum við ekki séð í
augnablikinu. En hið veraldlega vald á
íslandi hefur kveðið upp sinn úrskurð.
Honum verðum við að hlíta, en höfum
þó ákveðiðað við munum ekki yfirgefa
þessa lögmætu eign okkar öðru vísi en
við verðum borin út ásamt börnunum,"
sagði Ólafur Rafn ennfremur.
Upphaf þessarar deilu má rekja aft-
ur til ársins 1975, er þau hjón, Ólafui
Rafn og Danielle Somers, sem er af
belgísku ætterni, keyptu miðhæð og
SÁ SIÐUR hefur lengi verið í
heiðri hafður á Vestfjörðum, að
fólk borði kæsta skötu á Þor-
láksmessu, en fyrr meir mun
skata hafa verið snædd á þess-
um degi mun víðar, eða allt frá
Suðurnesjum til Vestfjarða.
Einkum mun skötuát hafa tíðk-
ast við sjávarsíðuna, en minna
eða alls ekki í uppsveitum, trú-
lega vegna skorts á skötu svo
iangt frá sjó, að því er Árni
Björnsson þjóðháttafræðingur
sagði í samtali við blaðamann
Morgunblaðsins í gær. Enn
þann dag í dag borða allir sann-
ir Vestfirðingar skötu á Þorlák,
og sennilegt er að siðurinn sé
heldur að breiðast út meðal ann-
arra. Meðal annars má benda á
að fjölmörg veitingahús í
Reykjavík bjóða nú upp á kæsta
skötu á Þorláksmessu, og er
víða fullt út úr dyrum.
Kæst skata á borði
Unga I
Þorlákur lést árið 1193
f nýútkominni bók Árna Björns-
sonar, „í jólaskapi", er meðal annars
að finna eftirfarandi kafla um Þor-
láksmessu og siði henni tengda, sem
Árni hefur góðfúslega leyft birtingu
á:
„Hún er 23. desember í minningu
þess, að þann dag árið 1193 sálaðist
sætlega í Drottni Þorlákur biskup
helgi í Skálholti. í katólskum sið var
hún ekki nándar nærri eins hátíðleg
haldin og Þorláksmessa á sumar, 20.
júlí, enda hlaut hún mjög að hverfa í
skugga jólanna. Eftir siðaskiptin hef-
ur hún hins vegar átt mun ríkari sess
í hugum fólks einmitt vegna nálægð-
arinnar við jólin, meðan hin er næst-
um gleymd. Þorláksmessa er nú
hvergi til j almanökum nema á fs-
landi, en hún var til í Færeyjum og á
Hjaltlandi og ekki með öllu óþekkt I
Noregi.
Þá var undirbúningur jólahátíðar-
innar að nálgast lokastig. Víða mun
hangikjötið til jólanna t.d. hafa verið
soðið þá og sú tilbreyting gerð í mat,
að menn fengu rétt aðeins að smakka
á því heitu.
Annars staðar eru aðrar matar-
venjur þekktar á Þorláksmessu, ekki
síst um vestanvert landið. Ber þar
einkum að nefna skötu eða öllu held-
ur stöppu af skötu og mörfloti, sem
var lítt frávíkjanlegur Þorláksmessu-
matur á Vestfjörðum og er raunar
enn I dag meðal fjölmargra burt-
fluttra Vestfirðinga auk þeirra, sem
enn eru í sínum heimahögum. Telja
þeir lyktina af skötustöppunni hafa
verið fyrsta ákennilega merki þess að
jólin væru loksins að koma.
Skötuát á Þorláksmessu var þó ekki
bundið við Vestfirði eina, heldur var
þetta þekkt með gervallri vestur-
kjallara hússins Þingvallastrætis 22.
Sambúðarerfiðleikar við meðeiganda,
Grímu Guðmundsdóttur, hófust þá
strax þó í litlum mæli væri í upphafi.
Fyrst skarst verulega í odda, þegar þau
hjón hófu endurbætur á húseigninni,
sem þau töldu nánast óíbúðarhæfa
vegna lélegrar einangrunar. Síðar kom
svo í ljóst að óljós skipting var á hús-
næðinu varðandi sameign í kjallara.
Leiddu þessi ágreiningsatriði síðan til
ýmissa árekstra, þar sem Gríma kall-
aði oft til lögreglu til að fá stöðvaðar
ýmsar framkvæmdir, sem þau hjón
töldu nauðsynlegar, voru einfaldlega
að gera það sem þau töldu óíbúðarhæfa
eign að íbúðarhæfri. Þessar deilur
leiddu til þess að Gríma kærði þau
fyrir Sakadómi vegna breytinganna og
niðurbrots á millivegg í kjallara. Saka-
dómur féll þeim hjónum í óhag. Á mótu
MorgunbladiA/RAX.
Úr lofti sýnist loftnetsskermur sovézka sendiráðsins vera sem stór hvítur depill.
Qlafur Rafn Jónsson:
„Erfiðast verður að útský
börnum okkar réttlæti dó
Rýmum ekki lögmæta eign okkar ótilneydd