Morgunblaðið - 26.01.1984, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. JANÚAR 1984
17
hefur komið frá Ox-
ford háskólabókaforlaginu
og úttekt sú sem hagfræði-
prófessorinn David Hendry
hefur gert á höfuðriti Milton
Friedmans um peninga-
magnskenninguna, segir
breska blaðið Guardian ný-
verið. í gagnrýni sinni hefur
Hendry sýnt fram á að
Friedman beitti visvitandi
rangfærslum á mælan-
legum staðreyndum til
þess að fylla út í þá fræði-
legu kenningu sína að verð-
bólga orsakist af peninga-
magni í umferð.
Bók sú sem Hendry gagnrýnir
er höfuðrít Friedmans og jafn-
framt árangurinn af ævilöngum
rannsóknum hans: „Monetary
Trends in the United States and
United Kingdom: their Relation
to Income, Prices and Intrest Rat-
es 1867-1975“. Rit þetta sem er
600 blaðsídur, skrífadi Fríedman
í samvinnu vid önnu Schwartz.
Segir í greininni í The Guardian
að prófessor Hendry hafi med því
að styðjast við sömu aðferðir og
Real money stock and
74(v real national income
1920 1940 1960 1|980|
Sounx: Davtd Hendry and Naí Edcaadn
Samhand panlngamaiins og þjóSartckna Hcila linan sýnir pcnlnga-
magn I umfcrð cn brotna llnan sýnir þjóílartt-kjur I Brctlandi.
Kenningin um pen-
ingamagnið afhjúpu<
forsendur og Friedman komist að
yörólíkum niðurstöðum og sýnt
íram á að hann hafi rangfært
íaðreyndir vísvitandi til þess að
yila út í þær niðurstöður sem
unn hafði fyrirfram vænt sér að
fá út úr rannsóknunum.
Einföldun á flóknum
veruleika
Kenning peningamagnshyggj-
mar eða mónetarísmans gengur
út á það að verðbólga skapist af
því áö of margir peningar séu í
BBÍerð miðað við magn vöru og
ffúnustu á markaðnum. I>etta er
einföld kenning sem boðar ein-
föld meðöl við flóknum sjúk-
dómi. Hún hefur því hlotið
nokkrar vinsældir meðal
stjórnmálamanna og hér á íslandi
hafa frjálshyggjumenn gert hana
að trúarsetningu sinm með
Hannes H. Gissurarson í broddi
fylkingar. Kenningin um pening-
amagnið byggir á annarrí hag-
fræðifomiúl^^n^egi^^^en^^
Mllton Fiiednum. Höfuðrít hans
um peningamagnið hefur verið
afhjupafl sem ,Jiókus-pókus-vís-
þess tímabils sem rannsóknin nær
yfir.
i ^■rfríiii lííir^iBÉft r^i-..iiri
kenningarínnar, þar sem sýnt er I
sambandið á milli peningamagns I
og þjóðartekna. Samkvæmt I
kenningu Friedmans á peninga-1
magn sem er umfram það sem [
þarf til þess að fjármagna raun-1
verulegan vöxt þjóðarteknanna I
að koma fram í verðhækkunum. I
Þess vegna ætti peningamagnið I
ávallt að fylgja þjóðartekjunum I
nokkurn veginn þegar tekið hef-
ur verið tillit til verðbólgunnar. ■
Línurítið sem hér er birt sýnir I
einmitt að þetta gerðist framtil [
1920. Pá verður skyndileg I
breyting, fyrst upp á við, en síðan f
niður á við á 6. og 7. áratugnum.
Ekkert sýnir gjaldþrot peninga-
hyggjunnar jafn augljóslega, ,
segir The Guardian. Línurítið I
gefur góða hugmynd um hversu I
óáreiðanlegt, óstöðugt og ófyrir- [
sjáanlegt samband er á milli þess-
ara stærða sem peningamagns- L
hyggjan segir að eigi að fylgjast I
að.
JÍÚM
mím
Hneykslið í hag-
frϚiheiminum:
Friedman er
svindlari!
í rúman áratug hafa Sjálfstædisfiokkurinn. Morgun-
blaðið og Verslunarrádid tilbeðið kcnningar Miltons
Friedmans. Ásamt Hayek hefur hann verið páfinn sem
guðspjall markaðskreddunnar og trúboð peninga-
hyggjunnar hefur byggt á texta hvers einasta dags.
Stefna hinnar íslensku hægri fylkingar hefur sótt horn-
steina sína i nt Fricdmans. Eimreiðarhópurinnmeðbor-
stein Pálsson, Davíð Oddsson, Magnús Gunnarsson og
Hanncs Hólmstein í fararbroddi hefur krafist valda í
Sjálfstæðisflokknum og fengið þau mcð tilvísunum til
þess að þeim væri öðrum mönnum bctur treystandi til
að framkvæma kenningar meistara Friedmans.
Pegar virtir frxðimenn og reyndir stjómendur í
atvinnulífi og fjármálum hafa dregið í efa sannleiksgildi
Friedmansspekinnar hafa Verslunarráðið, Morgun-
blaðið og hin nýja forysta í Sjálfstæðisflokknum vísað
allri slíkri gagnrýni í bug Hannes Hólmsteinn hefur
ritað mörg hundruð dálkmetra í hægri pressuna til að
fordæma alla efasemdarmenn; páfi gróðaguðspjallsins
Milton Friedman sé merkisberi sannleikans. Ríkis-
stjórn íslands ætti að framkvæma stefnu hans; Sjálf-
stæðisflokkurínn að fylgja forskriftinni án hins minnsta
fráviks.
Milton F'riedman hefur verið hornsteinninn í kröfu-
gerð hægri aflanna um andlega, akademiska og
stjórnmálalcga forystu. Nú hefur þessi hornstcinn verið
brotinn í þúsund mola. Virtasti hagfræðiprófessor við
haskol.mn í Oxford David Hendry hefur sannað með
nákvæmum rannsoknum að Friedman er bara ómerki-
legur svindlari sem falsar staðreyndir vísvitandi. Þessi
afhjupun á Milton Friedman eru stærstu tíðindi í hag-
fræðiheiminum í áraraðir. Musten peningahyggjunnar
riðar til falls. Hinar andlegu stoðir reyndust tölfræði-
legar falsanir og sjálfur páfinn stendur berstrípaður
fyrír altarinu
Prófessor David Hendry hefur ásamt N.R. Ericsson
framkvæmt nákvæma könnun á því hvernig Milton
Friedman notar tölur og hagfræðiskýrslur til að
„sanna" kenningar sínar. Niðurstrjður prófessors
Hendryseru að Friedman hafi beitt vísvitandi talnaföls-
unum. rangfærslum og blckkingum til að fá út þá mður-
stöðu að kenningin væri rétt Dómur prófessors Hend-
rys er að þessar rangfærslur Friedmans séu svo ótrúleg-
ar að í raun sé Friedman kominn í hóp „hókus-pókus"
skúrka sem hafi öðlast frægð á ómerkilegum fölsunum
og hundakunstum. Pessar mðurstoður prófessors Da-
vids Hendrys þykja svo mcrkilcgar að E;.nglandsbanki.
höfuðstofnun enska peningakerfisins og lykilbanki í
fjármálakcrfi heimsins. hefur ákveðið að geía rit Hend-
rys út. Afhjúpunin á Friedman nýtur því fulltingis
mikilvægustu stofnunar í fjármálaheimi Bretlands.
Pjóöviljinn birti um helgina frásögn breska stórblaðs-
ins The Guardian á því hvernig prófessor David Hen- V
dry lýsir kjamanum i svindli Fríedmans. Virtustu blöð I
Bretliinds hafa öll M«ifaO lciflaiiL im'.fanmflliuwc I
man gefin út á íslensku, en þar
lýsir hann ágætlega stjórnmála-
hugmyndum sínum. Um bókina
hafa þjóðviljamenn þagað fram að
þessu. Hvers vegna reyna þeir
ekki að hrekja þær hugmyndir,
sem þar getur að líta, heldur en
segja frá grein, sem þeir hafa ekki
lesið, um mál, sem kemur íslensk-
um stjórnmálum ekki við? Hvað
gera þeir næst? Ráðast þeir á
Steingrím Hermannsson vegna
samlagningarvillu í fjárlögunum?
Reyna þeir að fá menn til að hafna
aflfræði Newtons vegna tilrauna
hans til gullgerðar? Hugmyndir
Friedmans um verkaskiptingu rík-
is og markaðar, um jafnrétti og
misrétti, um úthlutun starfsleyfa
og tekjuskiptingu eru allar merki-
legar, en standa hvorki né falla
með peningamagnskenningu hans.
(Ég bið menn að misskilja mig
ekki. Ég er með þessum orðum síð-
ur en svo að hafna peningamagns-
kenningu Friedmans, þótt mér lít-
ist sjálfum betur á aðrar kenning-
ar.)
Skorað á
Ólaf Grímsson
í þessari grein hef ég sýnt það
þrennt,
að í rannsókn Hendrys og Erics-
sons (sem er alls ekki nauðsynlega
betri en rannsókn Friedmans og
Schwartz) er peningamagnskenn-
ing Friedmans ekki afsönnuð,
heldur aðeins komist að þeirri
niðurstöðu, að hún sé ósönnuð,
þegar um Bretland sé að ræða,
að menn geta haft aðra peninga-
magnskenningu en Friedman, svo
sem kenningu Hayeks, enda eru
fleiri góðir hagfræðingar til en
Friedman,
að menn geta haft svipaðar stjórn-
málahugmyndir og Friedman án
þess að deila með honum öllum
hagfræðikenningum.
Fyrsta atriðið hefði átt að vera
öllum læsum mönnum ljóst, en
annað og þriðja atriðið öllum
hugsandi mönnum. Allt er þetta
upphlaup dæmalaust. En af ein-
hverjum ástæðum er íslenskum
róttæklingum sérstaklega uppsig-
að við Friedman. Ég er nú að hirta
þessa drengi hér í blaðinu í þriðja
skipti fyrir ósæmilegt orðþragð.
Þeir sökuðu Friedman í Þjóðviljan-
um í ársbyrjun 1977 um herfor-
ingjastjórnina í Chile og í sjón-
varpinu haustið 1980 um „hrun
Bretaveldis"!
Leiðari birtist um þetta mál í
Þjóðviljanum 11. janúar, merktur
„ór“, en mér er sagt, að undir þess-
ari merkingu leynist Ólafur
Grímsson. Þar segir, að frjáls-
hyggjumenn þegi þunnu hljóði, er
„spámaður" þeirra sé afhjúpaður.
Ég tek Ólaf því á orðinu og skora á
hann í rökræður um þetta mál á
fundi, þegar ég kem næst til ís-
lands (11. mars). Félag viðskipta-
fræðinga og hagfræðinga gæti
haldið fundinn, en fróðlegt yrði að
sjá, hvernig Ólafur reyndi þar að
snúa sig út úr allri vitleysunni.
Verið getur, þótt Friedman hafi
ekki verið afhjúpaður, að einhver
annar hafi verið það. Þorir ólaf-
ur?
Oxford, í janúar 1984.
f/annes Hólmsteinn Gissurarson
lauk BA-prón í sögu og heimspeki
og rand. mag.-prófi í sögu, er rit-
stjóri tímaritsins Frelsisins og
framkvæmdastjóri Stofnunar Jóns
Þorlákssonar.
Metsölublad á hverjum degi!
Reykjavík: Aðalbanki, Lækjargötu 12
Breiðholtsútibú, Drafnarfelli 16-18
Laugarnesútibú, Dalbraut 1
Grensásútibú, Háaleitisbraut 58-60
Réttarholtsútibú, Réttarholtsvegi 3
Garðabær: v/Baejarbraut
Hafnarfjörður: Strandgötu 1
Selfoss: Austurvegi 38
Akureyri: Geislagötu 14
/lukin þjónusta
í aóalbanka
ogíöllumútibúum;
Gjaldeyris -
J afgieiðsla
Viö önnumst nú alla algengustu gjaldeyrisþjónustu: Kaup og sölu á
ferðamannagjaldeyri, sölu námsmannagjaldeyris, stofnun innlendra
gjaldeyrisreikninga og útgáfu VISA greiðslukorta.
Iðnaðarbankinn