Morgunblaðið - 02.02.1984, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 2. FEBRÚAR 1984
Útgefandi nfrXðfrifr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 20 kr. eintakið.
Láglaunafólk
og betur settir
Mikil umræða hefur farið
fram í þjóðfélaginu um
stöðu hinna verst settu, lág-
launafólks, og nauðsyn þess að
takmarkað svigrúm til launa-
breytinga á krepputímum verði
fyrst og fremst nýtt í þess þágu.
Formenn þeirra stéttarfélaga
sem flest láglaunafólk telst til,
Iðju og Sóknar, hafa sett fram
hugmyndir um, hvern veg skuli
að þessu staðið, án þess að
breytingin hlaði utan á sig upp
allan launastigann og setji verð-
bólguhjólin á snarsnúning á ný,
með þeim ósköpum sem slíku
myndi fylgja.
Stjórnvöld hafa nú sett fram
nýtt tilboð í kjaradeilu BSRB og
ríkisvaldsins. Tilboðið felur það
í sér að lægstu laun skuli hækka
um 13,3% en laun almennt um
3,5%, sem er innan þeirra
marka sem staðreyndir í þjóðar-
búskapnum og efnahagsmark-
mið stjórnvalda setja. Samið
verði um sérstakar færslur milli
launaflokka við þá sem skipa 6.
launaflokk eða lægri.
Þetta tilboð stjórnvalda er
stefnumarkandi að því leyti, að
það tekur annan veg á lægri
launum en hærri, eða á þann
hátt, sem almenn umræða hefur
staðið til síðustu vikur og mán-
uði. Það er ljóst að nú eiga for-
ystumenn verkalýðshreyfingar
leikinn, ekki aðeins forysta
BSRB, því þessir samningar
hljóta að verða leiðandi um
framhaldið, ef til þeirra verður
stofnað sem undanfara al-
mennra kjarasamninga í land-
inu. Ef einhver alvara er hjá
þessum forystumönnum, þegar
þeir tala um forgang láglauna-
fólks í þröngri stöðu þjóðarbús-
ins, þá hljóta þeir að virða þær
meginlínur sem fram koma í til-
boði stjórnvalda til BSRB.
Hitt er svo alveg ljóst, að ef sú
prósentuhækkun, sem ríkið hef-
ur nú boðið hinum lægst laun-
uðu, fer út í launakerfið al-
mennt er grundvöllur efna-
hagsstefnu ríkisstjórnarinnar
brostinn.
Þjóðartekjur rýrna fyrir-
sjáanlega þriðja árið í röð, m.a.
vegna stöðunnar í sjávarútvegi
og helmingi minni þorskafla,
sem veiðiheimildir standa til, en
á land barst fyrir aðeins tveim-
ur árum. Það sem til skiptanna
er, þ.e. þjóðartekjur að frá-
dregnum þeim kostnaði sem
fylgir öflun þeirra, leyfir ekki
launaskrið að ráði. Hvaðeina
sem um semst umfram sameig-
inlégan skiptahlut, sem í hendi
er, brennur á báli nýrrar verð-
bólgu eða hrannast upp í er-
lendum skuldum. Rekstrarstaða
atvinnuvega og samkeppnis-
staða íslenzkrar framleiðslu
skekkist enn meir með tilheyr-
andi áhrifum á atvinnuöryggi í
landinu, sem er ekki of beysið
fyrir.
Á hinn bóginn er almennt við-
urkennt að rétta þurfi hlut
hinna verst settu, sem herkostn-
aður gegn verðbólgunni bitnar
harðast á. Afstaða verkalýðsfor-
ystunnar til þess máls hefur á
stundum verið lítt trúverðug,
enda styðst hún einnig við hags-
munahópa, sem hafa allt önnur
viðhorf á kjaravettvangi. Gagn-
rýni láglaunafólks beinist því
engu síður gegn verkalýðsfor-
ystunni en viðsemjendum hin-
um megin við borðið. Aðstæður í
þjóðarþúskapnum gera þó öllum
viðkomandi erfiðara um vik en
oft áður að ganga á svig við
réttmæta leiðréttingu á hlut
hinna lægst launuðu.
Með framangreint í huga
verður fróðlegt að fylgjast með
hræringum í viðræðum aðila
vinnumarkaðarins, bæði í ríkis-
búskapnum og á almennum
vinnumarkaði. Vonandi verða
lyktir þær að hvorttveggja verð-
ur virt: Staðreyndir sem við
blasa í þjóðarbúskapnum og for-
gangur þeirra sem verst eru
settir.
Nýskipan í mennta-
málaráðuneyti
Verulegar breytingar eru fyr-
irhugaðar í menntamála-
ráðuneytinu. Ríkisstjórnin féllst
á tillögur Ragnhildar Helga-
dóttur, menntamálaráðherra,
þar um í fyrradag. Hinu nýja
skipulagi er ætlað að afnema
margþætta skipulagslega van-
kanta á starfsemi ráðuneytisins.
í stað tíu deilda, sem fyrir vóru,
verður ráðuneytinu nú skipt upp
í þrjár meginskrifstofur, þ.e.
fjármálaskrifstofu, skólamála-
skrifstofu og háskóla- og menn-
ingarmálaskrifstofu, með af-
mörkuð starfssvið. Jafnframt
verður starfandi almenn deild í
ráðuneytinu, til hliðar við
skrifstofurnar. Þessi skipu-
lagsbreyting er reist á tillögum
rekstrarverkfræðings, sem unn-
ar vóru í nánu samstarfi við
ráðuneytisskrifstofu- og deild-
arstjóra ráðuneytisins.
Skipulagsbreytingin hefur
það m.a. í för með sér að skóla-
rannsóknadeild verður lögð
niður í núverandi mynd, verk-
efni hennar færð til Náms-
gagnastofnunar, fjármálaskrif-
stofu og Rannsóknarstofnunar
uppeldismála.
I forsendum að þessari breyt-
ingu segir m.a. að skortur hafi
verið á samnýtingu þekkingar,
reynslu og tækja. Auk þess hafi
verið „innan ráðuneytisins verk-
efni, sem ekki eiga heima í ráðu-
neyti, s.s. námsgagnagerð sú,
sem fram fer í skólarannsókna-
deild. Þetta verk er þess eðlis að
engin ástæða er til að vinna það
í ráðuneyti".
Umræddar breytingar horfa
til hins betra og þeim ber að
fagna.
íslensk uppfinning
slær í gegn erlendis
Ný gerð af „klappstól" eða
stól, sem fella má saman
milli þess sem hann er notað-
ur, vakti mikla athygli á ný-
afstaðinni húsgagnasýningu í
Köln í Vestur-Þýskalandi,
sem er hin stærsta í heimi.
Er þegar hafin fjöldafram-
leiðsla á hinum nýja stól.
Hönnuður stólsins er Valdi-
mar Harðarson arkitekt, og
hitti blaðamaður hann að
máli nú í vikunni til að for-
vitnast um uppfinningu hans
og þá athygli, sem stóllinn
hefur vakið.
Margra ára
vinna aö baki
„Já, það er rétt,“ sagði Valdimar,
„að framleiðsla á þessum stól er nú
að hefjast, og ég get ekki annað en
verið ánægður með þær móttökur
sem hann hefur fengið. Ég er búinn
að vera í mörg ár með þennan stól í
vinnslu, og því er það óneitanlega
gleðilegt, að svo virðist sem nú hilli
undir einhvern árangur erfiðisins.
Ég held að ég hafi unnið að þessari
hugmynd í ein þrjú ár, áður en ég
taldi tímabært að sýna hana hús-
gagnaframleiðendum. Fyrst fór ég
með hana til innlendra framleiðenda,
en þegar þar reyndist ekki vera fyrir
hendi skilningur eða áhugi, var ekki
annað að gera en leita fyrir sér er-
lendis. Ég komst í kynni við eitt af
þekktustu og stærstu fyrirtækjum
Þýskalands á þessu sviði, húsgagna-
framleiðslu KUSCH, sem hefur yfir
400 starfsmenn í þjónustu sinni í afar
fullkomnum verksmiðjum.
Þeir hjá KUSCH tóku mér vel og
sýndu hugmyndinni strax mikinn
áhuga, og nú um eins árs skeið hefur
stóllinn verið í þróun á þróunarverk-
stæði fyrirtækisins, samhliða því
hafa verið gerðar á honum styrk-
leikatilraunir. Hef ég á þessum tíma
farið tvívegis út til að vinna að
endanlegri útfærslu. Þetta hefur því
verið nokkuð langur meðgöngutími,
en í þessu efni má maður ekki láta
óþolinmæðina hlaupa með sig í gön-
ur, þá lætur verulegur árangur enn
frekar á sér standa."
Ný uppbygging klappstóls
— f hverju felast eiginleikar þessa
nýja stóls, á hvern hátt er hann
frábrugðinn eldri gerðum klappstóla?
„Hér er nú líklega auðveldara að
skýra út með mynd en orðum, og von-
andi gefa meðfylgjandi myndir nokk-
uð glögga mynd af því, sem um ræðir.
En munurinn á þessum stól og eldri
gerðum er fyrst og fremst sá, að hér
stendur stóllinn á fjórum fótum, sem
tengjast í krossi, og þrýstingurinn af
þyngd þess, sem í stólnum er, leitar
beint niður, en myndar ekki þrýsting
í aðrar áttir eða gerir stólinn valtan
og ótraustan. Fólk á því að geta setið
í stólnum, án þess að hafa það á til-
finningunni að það sitji í klappstól,
hvorki á að bera á óstöðugleika né
marri og ískri, sem eins og allir vita
hefur löngum fylgt klappstólum. Þá
skiptir það einnig miklu máli, að
stóllinn fellur ekki saman eða sporð-
reisist, þótt einhver setjist skakkt á
hann, eða þótt börn sitji í honum. —
Stóllinn er lagður saman með sér-
stakri aðferð, þar sem þrýsta þarf
einum fæti að öðrum á sérstakan
hátt. Þetta er einfalt og þarf aðeins
eitt handtak til, en þó er engin hætta
á að þetta gerist fyrir tilviljun eða
vegna þess að sá sem í stólnum situr
rétti úr bakinu eða teygi úr fótunum.
í þessu felst nýjungin, sem ég hef
verið að þróa í þessi ár, ótrúlega ein-
falt mál, svona eftir á að hyggja!
Það sem gerir stólinn eflaust mest
frábrugðinn er form hans eða útlit.
Eins og einn góður arkitekt sagði við
mig á sýningunni: „Þessi stóll er
meira en stóll, hann er mynd.““
Einkaleyfi í heiminum
— En hvað með einkaleyfi á upp-
finningu eða hönnun sem þessari,.

Sýningarstúlka sýnir stól Valdim;
niður og setja hann upp, og þegar
þann eiginleika heldur ekki með
Stóll Valdimars Harðars<
leiddur í tugþúsundum e
geta aðrir ekki komið og stolið hug-
myndinni?
„Sjálfsagt er aldrei unnt að koma í
veg fyrir slíkt, en þó hef ég nú fengið
viðurkennt að hugmyndin sé mín, og
þýski framleiðandinn hefur látið skrá
einkaleyfi á uppfinningunni, hvar
sem er í heiminum. Það ætti að
tryggja rétt minn, að minnsta kosti í
Vestur-Evrópu og Bandaríkjunum.
Við aðra heimshluta er hins vegar
erfiðara að eiga, svo sem Asíu, og
einnig er mér tjáð að varla sé raun-
hæft að ætla að einkaleyfi sem þetta
„haldi“ lengur en tíu ár.“
FramleiÖsla
— Framleiðsla er að hefjast um
þessar mundir. Hvað kemur stóllinn
til með að verða framleiddur í miklu
magni á ári?
„Það eru nú ekki nema 2 vikur síð-
an stóllinn kom fyrir almennings-
sjónir á sýningunni í Köln. Undir-
tektir þar voru mjög góðar og fram-
leiðandinn leggur nú allt kapp á að
markaðsfæra stólinn hratt. Um miðj-
an mars ætlar hann að vera búinn að
dreifa þeim þúsundum, sem pöntuð
voru, til dreifingaraðila í hinum
ýmsu löndum. Of snemmt er að spá í
sölumagn, því að sögn framleiðanda
tekur um tvö ár að ná sölunni í há-
mark. Ef allt gengur að óskum verður
þessi stóll framleiddur í tugum þús-
unda á ári.“
— Er markaðurinn bundinn við
Þýskaland, eða verður stóllinn flutt-
ur til fleiri landa? .
„Stóllinn verður væntanlega flutt-
ur hvert þangað, sem kaupendur
fyrirfinnast, og núna mun vera í
gangi sölu- og kynningarherferð víða
um lönd. Pantanir höfðu borist frá
fimmtán löndum þegar ég frétti síð-
ast, svo sem frá Bandaríkjunum, Jap-
an, Bretlandi, Hollandi, Belgíu,
Frakklandi, Ítalíu, Sviss, Austurríki,
Lúxemborg, öllum Norðurlöndunum
Valdimar Harðarson arkitekt.
og fleiri löndum. Einnig er ætlunin
að stóllinn verði til sölu hér á ís-
landi."
Miklir framtíðar-
möguleikar opnast
— Hvaða þýðingu hefur þetta fyrir
þig sem arkitekt?
„Þetta opnar mér ýmsar dyr sem
voru mér lokaðar áður. Hingað til hef
ég eingöngu fengist við hönnun á
íbúðarhúsum, skrifstofum, verslun-
um og opinberum byggingum, en ég
mun að sjálfsögðu halda því áfram,
þetta mun gera mér fjárhagslega
kleift að sinna húsgögnunum meira.
Fram að þeim tíma að ég gerði samn-
ing við KUSCH þurfti ég að bera all-
an kostnað af tilraunum sjálfur, sem
var æði mikill. Ég dundaði við þetta á
kvöldin og um helgar. Ætli það Iiggi
ekki svona 8—10 tilraunastólar í
geymslunni heima. Hefði ekki komið
til hjálp frænda míns úr Firðinum,
Böðvars Sigurðssonar þúsundþjala-
smiðs, með tréverkið og föður míns
■*- spurt og svarad
I Lesendaþjonusta MORGUNBLAÐSINSI
Tekjuskipting hjóna
Magnús Jónsson, Torfufelli 35,
Reykjavík, spyr:
Mega hjón helmingaskipta tekjum,
ef annar makinn vinnur eingöngu
fyrir þeim? •
Sé svo ekki, hvernig deilist skatt-
byrðin á hjón með tvö börn undir 16
ára aldri, sem vinna fyrir misháum
tekjum. Ef t.d. annað hjóna hefur kr.
250.000 í árslaun og hitt kr. 100.000 og
hins vegar ef um eina fyrirvinnu er
að ræða með 350.000 í árslaun og
gengið er út frá 10% frádráttarregl-
unni. Hver er skattbyrðin í hvoru
dæminu fyrir sig?
Svar:
Tekjum má ekki skipta milli hjóna.
Hvoru hjóna um sig ber að telja
fram séraflatekjur sínar, en tekjur
hjóna af eignum skal leggja saman og
telja til tekna hjá því hjóna sem !
hærri hefur hreinar tekjur skv. lið T9
á skattframtali. Hvoru hjóna er i
ákveðinn tekjuskattur skv. tekju- ]
skattsstofni hvors um sig samkvæmt i
framansögðu. -
Þar sem Alþingi hefur ekki afgreitt ]
frumvarp er kveður á um skattstiga, i
persónuafslátt og barnabætur, er i
ekki hægt að svara síðari lið spurn- i
ingarinnar. (