Morgunblaðið - 03.02.1984, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1984
Úr Rauðasandshreppi um áramótin:
„Svo gæti farið að einhverj-
um fyndist þær nætur langar
«
— eftir Þórð Jónsson,
Látrum
Árið 1983 byrjaði hér á r.fleitum
vetri, miklum snjó og ófærum veg-
um, dögum, vikum og mánuðum
saman. Til dæmis tók undirritað-
ur upp á því að verða lasinn í byrj-
un apríl og hafði samband við hér-
aðslækni minn, sem sagði mér að
koma á sinn fund án tafar, en allt
var ófært og búið að vera það í
lengri tíma. Kerfið gerði ráð fyrir
að fyrst yrði ég að fara á heilsu-
gæslustöðina til rannsóknar, svo
mundi hún senda mig suður. Sjálf-
ur vildi ég hringja í Slysavarnafé-
lagið og biðja um að senda þyrlu
beint að Látrum, þótt þetta væri
ekki bráðdrepandi, en vitanlega
varð að fara að fyrirmælum kerf-
isins.
Það þurfti því að moka stans-
lausan mokstur frá Patreksfirði
að Látrum, 60 km leið, svo það
voru sendir af stað tveir heflar og
sjúkrabíll með læknum og bíl-
stjóra. Þetta gekk allt eftir áætl-
un, ég var kominn í góðar hendur
á heilsugæslustöðinni um kvöldið
og leiðin, sem verið var að moka
allan daginn, lokaðist sama kvöld-
ið.
Á heilsugæslustöðinni var ég í 9
daga við bestu aðhlynningu og eft-
irlit, en var þá sendur með sjúkra-
flugi ásamt öðrum sjúklingi og
elskulegri hjúkrunarkonu til
Reykjavíkur og beint á Landspít-
alann, en félagi minn á Borgar-
spítalann. Tveir bílar komu út á
flugvöll til að sækja okkur sinn
frá hvorum spítala. Við sjúkl-
ingarnir mótmæltum því að láta
flytja okkur á tveimur sjúkrabíl-
um, þar sem aðeins annar okkar
var í körfu, báðir vildu hafa með
sér hjúkrunarkonuna á leiðar-
enda, svo samkomulag varð um að
nota bara annan bílinn, og féllust
bílstjórar á það. Á Landspitalann
kom ég 13. apríl og út þaðan eftir
aðgerð 28. apríl.
Ef kerfið hefði nú verið aðeins
sveigjanlegra og þyrla tekið mig á
Látrum, og skilað mér að Land-
spítalanum eftir einn og hálfan
tíma, hefði það verið allt annað
fyrir mig. Þyrlan hefði sennilega
ekkert kostað að vanda, en snjó-
moksturinn, bílarnir og tíminn
hafa kostað sitt. En síðan hefir
mér verið gert að mæta á Land-
spítalann á þriggja mánaða fresti
og áfram. Þetta var í byrjun árs-
ins sem byrjað var að spara, og
fyrirbærið „sjúklingaskattur"
— eftir Hjördísi
Þorsteinsdóttur
Nú nýlega hefur verið lagt fram
frumvarp til laga á Alþingi, er
fjallar um tóbaksvarnir og meng-
un andrúmslofts. Án þess að
draga í efa að frumvarpið verði
samþykkt af öllum þorra alþing-
ismanna, er vert að athuga hvað
þarna er á ferðinni og hverjir eigi
hagsmuna að gæta að svo verði.
Reykingar hafa þótt sjálfsagðar
á almannafæri, þar til nú hin allra
síðustu ár, að athygli á skaðsemi
þeirra á heilsu og almennt heil-
brigði hefur verið vísindalega
staðfest.
Reykingar og sú mengun, sem
þeim fylgja, hefur fengið umfjöll-
un og gagnrýni fjölda einstaklinga
og félagasamtaka, sem hafa eink-
um beint athygli sinni að skað-
semi tóbaksneyslu á heilsu
manna, einkum þó á starfsemi
lungna, hjarta og æðakerfisins.
kom fyrst til umræðu, en heldur
illa tekið og ekki vitað hvað verð-
ur.
Mannlífíð
Það gekk sinn vanagang með
svipuðum hætti og verið hefir í
þessari sveit. Sumarið kom seint
eða ekki, tíðin köld og sjaldan
þetta fagra og ákjósanlega ferða-
veður. Vegir voru góðir, komu vel
undan vetri, svo þeir biðu eftir
fólkinu.
Forseti íslands, Vigdís Finn-
bogadóttir, með fríðu föruneyti,
heiðraði þessa sveit með heimsókn
sinni í för um Vestfirði, kom við á
Látrum og drakk þar morgunkaffi
í rólegheitum. Síðan var haldið á
Látrabjarg og í Bjargtangavita
ásamt Ásgeiri vitaverði. Þar var
stansað nokkra stund, sitthvað að
skoða. f bakaleiðinni þáðu forseti,
fylgdarlið og fleiri hádegisverð að
Fagrahvammi í boði hreppsnefnd-
ar Rauðasandshrepps. Þaðan var
haldið að Hnjóti þar sem forsetinn
opnaði Minjasafn Egils ólafsson-
ar, sem hann hafði safnað munum
til, en Barðastrandarsýsla byggði
yfir gott hús. Safnið var við þessa
athöfn gefið V-Barðastrandar-
sýslu af þeim hjónum frú Ragn-
heiði Magnúsdóttur og Agli
Ólafssyni, Hnjóti. Við safninu tók
fyrir hönd sýslunnar Stefán
Skarphéðinsson, sýslumaður.
Næst var komið við í Sauðlauksdal
þar sem afi forsetans, séra Þor-
valdur Jakobsson, þjónaði sem
prestur í langa tíð, eða yfir 20 ár.
Gengið var í hina fornu Sauð-
iauksdalskirkju, þar sem prófast-
urinn, séra Þórarinn Þór, tók á
móti forsetanum með mikilli
málsnilld og hlýhug í krafti hins
forna staðar og forfeðra forsetans.
Næst var haldið á sjávarkamb
Skápadals, þar sem eista stálskip
íslendinga í dag, Garðar BA 64,
stendur fánum skreyttur stafna á
milli, „hrófaður upp“ (= skurður
gerður í sjávarkambinn um fjöru,
en skipinu siglt í skurðinn um flóð
og mölinni svo ýtt að því á næstu
fjöru, þannig að landið verður sem
næst sjólínu skipsins). Skipstjóri
og eigandi Garðars, Jón Magnús-
son Patreksfirði, tók þar á móti
forseta og fylgdarliði. Gekk svo
með forseta að síðu skipsins, lauk
þar upp lúgu, svo út kom lítið borð
með gestabók, þar sem Vigdís
Finnbogadóttir ritaði nafn sitt og
svo hver af öðrum viðstöddum.
Stoppað var góða stund hjá
þessu aldna en happasæla skipi
sem á mikla sögu. Þar kvöddum
við flestir sveitungar forseta og
Um skaðsemi tóbaksreyksins
sérstaklega hefur verið of lítið
fjallað. Mæðrum hefur verið bent
á skaðsemi reykinga á meðgöngu-
tíma og skýrt frá skaðlegum
áhrifum á heilsu hins ófædda
barns. Minna hefur hins vegar
verið rætt um skaðsemi tóbaks-
reyksins á skólabörn og þau ung-
börn, sem fæðast í oft mengaða
tóbaksveröld, þ.e. reykingar í
heimahúsum og bifreiðum.
Flestum þykir það jafn sjálfsagt
að geta andað að sér og frá sér,
eins og það að geta opnað augu sín
að morgni dags, eftir eðlilegan
nætursvefn.
Þvi miður eru ekki allir svo
lánsamir að líkamsstarfsemi
þeirra sé í svo fullkomnu lagi.
Sá hópur, sem haldinn er önd-
unarfærasjúkdómum og ofnæmi,
er stærri en ætla mætti og innan
hans er fólk á öllum aldri bæði
börn og gamalmenni.
Reykingar á almannafæri og
einkum þó inni á opinberum stofn-
fylgdarlið eftir mjög ánægjulegan
dag, en hann hélt til Patreks-
fjarðar undir fararstjórn sýslu-
manns Barðstrendinga, Stefáns
Skarphéðinssonar, svo sem verið
hafði allan þennan ágæta og vel
heppnaða dag, sem telja má
ánægjulegasta viðburð ársins
fyrir þessa sveit.
Farfuglaheimili
og ferðafólk
Farfuglaheimili var opnað í
Breiðavík af þeim hjónum frú
Árnheiði Guðnadóttur og Jónasi
H. Jónssyni, eigendum Breiðavík-
ur. Var það góð byrjun sem lofaði
góðu, og lét fólk ákaflega vel af að
koma þar, sérstaklega fyrir
hversu notalegt væri að koma
þangað, og fólk gæti látið fara svo
vel um sig. Mikið kom af fólki á
Látrabjarg að vanda en áberandi
mikið í stórum rútum, mun minna
af einkabílum en verið hefir. Þó er
nokkuð um útlenda einkabíla, sem
koma til landsins með ferjunum,
þeir búa í bílunum og með allt sem
til þarf, mikið áhugafólk um
fuglaskoðun og fleira sem ætti að
vera eitthvað eftirlit með, en yfir-
leitt er umgengni flests þessa
fólks með ágætum, útlendra sem
innlendra.
Arnþór Garðarsson kom með
hópinn sinn frá Háskólanum, og
var það tíunda árið sem hann
kemur til rannsókna á lífi og hátt-
um svartfuglsins við Látrabjarg.
Mikill fróðleikur um hann fæst við
þær rannsóknir, þar á meðal um
fæðuval, staðarval, fjölda og per-
sónumál tegundanna, ef svo má að
orði komast.
Atvinnuhættir
Veiðiskapur gekk vel hjá þeim
sem hann stunduðu, einkum
hrognkelsaveiði, miðað við mjög
erfitt tíðarfar. Nokkuð var tekið
af eggjum úr Látrabjargi, þó
meira sportmennska en atvinnu-
vegur. Ekki frétti ég af neinni
selveiði til verðlaunasöfnunar, en
nokkuð skotið af refum og mink.
Ein stór rostungstönn, 63 sm,
fannst í Breiðavík af einum gest-
anna þar. Var hann að vonum
lukkulegur mjög yfir fundinum, en
í víkinni þeirri er skemmtileg
fjara og ágæt baðströnd, en svolít-
ið kalt.
Landbúnaður gekk nokkuð vel
miðað við tíðarfarið og gróður-
leysi fram á sumar. En með þriðju
sól eftir höfuðdag breyttist tíðar-
farið úr ótíð í mjög hagkvæmt tíð-
arfar, svo haustið fram á vetur
var mjög hagstætt landbúnaði, en
unum, t.d. í anddyrum og setustof-
um sjúkrahúsa, er mjög hvimleið-
ur og skaðiegur fyrir þann hóp
einstaklinga, sem hefur ofnæmi
fyrir tóbaksreyk, því hann getur
framkallað sviða í augum, tára-
flóð, ógleði, mígreni og getur kom-
ið astmasjúklingum í það mjög
hvimleiða ástand að þeir fái
astmakast. Allt þetta eru ekki að-
eins óþægindi fyrir þolendur held-
ur er þessi hliðarverkun tóbaksins
mjög fjárhagslega kostnaðarsöm
fyrir íslenska ríkið. Því að sá
astmasjúklingur, sem fær bráða-
kast, verður í flestum tilfellum að
leggjast inn á sjúkrahús og þar er
hver dagurinn sannarlega ekki
gefins fyrir utan lífsháska, vinnu-
tap og önnur óþægindi sjúklings-
ins.
Það er meðal annars vegna tób-
aksreykinga á vinnustöðum og
annarstaðar, sem astma- og
ofnæmissjúklingar einangrast oft
félagslega, sem er svo önnur hlið á
þessu stóra máli.
Að teyga að sér súrefni úr and-
rúmsloftinu, er eitt af því, sem er
sameiginlegur réttur okkar allra.
Enginn ætti með nokkrum rétti að
geta spillt því dýrmæta andrúms-
lofti, sem sá er honum næstur
Sá lukkulegi með rostungstönnina
sína. Tönnin á móti fannst í tíð
Bergsveins Skúlasonar í Breiðavík
og var 64 sentimetrar.
það var of seint fyrir garðávexti,
svo útkoman þar varð verri en fólk
mundi eftir áður, svo slæm sums
staðar að ekki fékkst í sáð. Afurð-
ir búfjár urðu góðar, en kostuðu
mikið í aðkeyptu fóðri og áburði,
svo afkoman verður ekki eftir því
góð, þó mjög misjöfn.
Ótíðindi
Þau ótíðindi gerðust í marsmán-
uði á því herrans ári 1983 að næt-
urvörslu á símstöðinni á Patreks-
firði var hætt eftir margra ára
ágæta þjónustu allan sólarhring-
inn. Þessi skerðing símaþjónustu
er öllum íbúum þessarar sveitar
til mikils ama, óhagræðis og
kostnaðar. Auk þess skerðir hún
stórlega öll öryggismál íbúa sveit-
arinnar, og gæti verið fleiri, því
margir eiga leið hér um á nótt sem
degi.
Næturvarslan var færð, í sparn-
aðarskyni, frá byggðakjarna
sunnanverðra Vestfjarða, Pat-
reksfirði, til ísafjarðar. Sími á
Patreksfirði er nú aðeins opinn
virka daga frá kl. 9 til 20 að kvöldi,
en á sunnudögum og öðrum helgi-
dögum aðeins opinn frá kl. 11 til
kl. 18.
Símasambandið gegnum ísa-
fjörð er mjög slæmt og óábyggi-
legt, heyrist þó stundum allvel, en
oftast mjög illa eða ekkert, þegar
þarf að tala gegnum Isafjörð milli
lína hér í sveitnni. Og margar eru
þær nætur sem ekkert símasam-
band er við þessa sveit frá kl. 12
að kvöldi til kl. 9 að morgni að
Patreksfjörður kemur inn. Svo
lljördís Þorsteinsdóttir
„Sá hópur, sem haldinn er
öndunarfærasjúkdómum og
ofnæmi, er stærri en ætla
mætti, og innan hans er fólk
á öllum aldri bæði börn og
gamalmenni.“
gæti farið að einhverjum fyndist
þær nætur langar, því þá er einnig
útilokað að ná milli lína innan
sveitar. En til að gera heilli sveit,
þótt fámenn sé, þennan sem betur
fer fáheyrða óleik, virðist ekki
þurfa nema eitt pennastrik frá þá-
verandi samgönguráðherra til
Pósts og síma svo aðförin verði
framkvæmd.
Þó var þetta kannski góður und-
irbúningur undir það ástand sem
nú er hér í símamálum, sæsíma-
kapallinn yfir Patreksfjörð slitinn
síðan um jól, en von um viðgerð á
þessu nýbyrjaða ári. En þar til
það gerist er sveitin símasam-
bandslaus við Patreksfjörð og ísa-
fjörð, þar með við umheiminn. En
nú er búið að koma upp neyðar-
vörslu á sýsluskrifstofunni á Pat-
reksfirði og í Kvígindisdal gegnum
talstöð, sem kom sér vel í gær-
kvöld þegar varð að sækja bónd-
ann á Móbergi, J.R. fvarsson, fár-
veikan, í sjúkrabíl og flytja til
Patreksfjarðar eftir margra
klukkustunda mokstur til að kom-
ast þangað. Honum líður nú betur
eftir atvikum. En við lifum þetta
allt af og lifum vel og vonandi líð-
ur háttvirtum þingmönnum okkar
vestfirskum einnig vel yfir sparn-
aðinum. Sjálfum finnst mér verst
að geta ekki heilsað upp á kunn-
ingja mína víðs vegar í síma um
áramótin eins og að undanförnu,
en nú vita þeir hvers vegna, ef þeir
lesa Moggann. Ég bið hann hér
með að bera þeim öllum mínar
bestu áramótaóskir.
Gód tíðindi
Kirkjubrúðkaup var við Breiða-
víkurkirkju messudag 2. nóvember
1983. Brúðhjón, frú Hólmfríður
Sveinsdóttir, Reykjavík, og Hilm-
ar Össurarson, Láganúpi, og í
sömu viku kirkjubrúðkaup við
Saurbæjarkirkju, brúðhjón frú
Anna Kr. Jakobsdóttir og Ingvar
Hjartarson, Stökkum. Prestur
séra Þórarinn Þór, prófastur Pat-
reksfirði. Þriðja brúðkaupið átti
að fara fram héðan úr sveitinni á
gamlársdag, á Patreksfirði, en þá
lokaði veður öllum leiðum til sjós
og lands svo því varð að fresta.
LokaorÖ
Heldur hallar undan fæti hjá
þessari sveit sem stendur og nokk-
uð óvíst um búsetu margra. Það
mun hér sem annars staðar erfitt
að stöðva flóttann eftir að hann
byrjar. En þar vegur að mínu mati
nokkuð þungt ef fólk finnur það,
að fulltrúum þess á alþingi er
nokkuð sama hvort það fer eða
reynir að klóra í bakkann og
standa meðan stætt er, áður en
allt er komið í óefni og allt um
seinan en þá gagna ekki „penna-
strik" þótt feit séu, fólkið hoppar
yfir þau og segir bless við sína
sveit.
En nýtt ár kemur með nýjar
vonir sem við vonum að rætist.
Gleðilegt nýtt ár. Þakka liðið.
Látrum, 3. janúar 1984,
Þórður Jónsson.
stendur þarf til þess að geta andað
að sér og frá ómælt og án nokk-
urrar aukagreiðslu. Loftið kostar
ekkert fé, en það kostar umtals-
verða peninga og fjárútlát að bæta
og hreinsa það andrúmsloft, sem
búið er að eyðileggja með mengun.
Það er mun fjárfrekara að
hreinsa þau híbýli, veggi, gólf og
gluggatjöld (fyrir nú utan alla
öskubakkana), þar sem reykingar
eru leyfðar, heldur en þar sem
tóbaksreykingar eru ekki heimil-
ar.
Það er því einmitt þess vegna
fjárhagslega hagkvæmt fyrir ís-
lenska ríkið að gera hið sama og
frændur vorir Finnar hafa gert,
nefnilega að spyrna við fæti og
reyna af öllu afli að koma þessum
óþrifnaði og óhollustu út úr öllum
sínum stofnunum.
Það ætti að vera lögverndað í
stjórnarskránni okkar, eins og
frelsi til tjáningar og athafna, að
geta andað frjálst og eðlilega
hvar, sem er að okkur hreinu og
ómenguðu andrúmslofti á Islandi.
Því, hver getur lifað án lofts?
Skrifað á Vífilsstöðum 21. jan.
Hjördís Þorsteinsdóttir er fóstra
og húsmóðir í Hafnarfirði.
Hreint loft