Morgunblaðið - 10.02.1984, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 1984
15
Stóriðjumögu-
leikar á íslandi
- eftir Birgi Isl.
Gunnarsson
Svo virðist sem nú ríki meiri
samstaða hér á landi um nauðsyn
aukinnar stóriðju en oftast áður.
Augu æ fleiri opnast fyrir því, að
fiskurinn einn geti ekki tryggt
okkur þau lífskjör, sem við höfum
búið við að undanförnu. Þess
vegna beri okkur að nýta í aukn-
um mæli orkuna í fallvötnum
okkar og í iðrum jarðar til að
renna fleiri stoðum undir efna-
hags- og atvinnulíf landsmanna.
Attum okkur
á stööunni
Það er ljóst, að slíkur iðnaður
verður ekki byggður upp hér á
landi nema í samvinnu við erlenda
aðila. Allur orkufrekur iðnaður í
heiminum er mjög alþjóðlegur.
Hráefni og afurðir eru flutt
heimshornanna á milli, en þó eru
að sjálfsögðu takmörk fyrir því
hversu hagkvæmir slíkir flutn-
ingar eru. Það færist og í vöxt að
fleiri fyrirtæki en eitt séu eigend-
ur nýrra verksmiðja.
Brýna nauðsyn ber til að við ís-
lendingar áttum okkur mjög vel á
því, hvaða stöðu við erum í, þegar
rætt er um að koma upp stóriðn-
aði á íslandi. Oft heyrist því fleygt
að við þurfum ekki annað en að
veifa hendi til að fá erlenda aðila í
samstarf um orkufrekan iðnað hér
á landi. Það er mikill misskilning-
ur. Enginn vafi er á því að við
þurfum mikið fyrir því að hafa og
í rauninni stöndum við nú í upp-
hafssporum þess starfs, því að öll
viðieitni í þá átt lá niðri í fimm ár
vegna íhaldssemi og sérvisku Al-
þýðubandalagsins.
En hver er staða okkar nú?
Hvaða atriði eru það, sem helst
koma til álita, þegar taka þarf
ákvörðun um það, hvort hér eigi
að staðsetja stóriðjufyrirtæki? I
þessari grein verður fjallað um
nokkur þau mikilvægustu og er þá
einkum áliðnaður hafður í huga.
Orkan
Einn allra mikiivægasti þáttur-
inn er orkan, bæði verð hennar og
trygging fyrir stöðugri orku í
langan tíma. Við getum auðveld-
lega gert langtímasamninga um
orku, en hitt er meiri spurning,
hvort við getum boðið verð, sem er
samkeppnisfært á alþjóðlegum
markaði. Mikil samkeppni ríkir nú
meðal þjóða, sem hafa yfir orku að
ráða. T.d. má nefna að Quebec-
fylki í Kanada býður raforku á 6,5
mills á kílóvattstund og er ljóst að
engan veginn getum við keppt við
það verð. Ástralía og Brasilía
reyna mjög að laða til sín orku-
Birgir ísl. Gunnarsson
frekan iðnað, en geta alls ekki
boðið eins lágt verð og Kanada.
Greinilega eru þessar þrjár þjóðir
okkur skeinuhættastar í sam-
keppninni. Zaire í Afríku hefur
góða möguleika á að framleiða
ódýra orku, en virkjunarstigin eru
það stór, að takast þarf samvinna
mjög margra aðila, t.d. í áliðnaði,
til að nýta þá miklu orku sem
þannig yrði virkjuð, og sannast
sagna er ekki líklegt að sú sam-
vinna takist. Þó að ýmsar blikur
virðist á lofti um framleiðslu-
kostnað raforku hér á landi, hef ég
trú á að við ættum að geta staðist
samkeppnina að þessu leyti, m.a.
vegna þess að fleiri atriði koma
inn í myndina, þegar meta á sam-
keppnisaðstöðuna.
Staðsetning
Staðsetning slíks iðnaðar skipt-
ir miklu máli. Ljóst er að þeir eru
best settir, sem hafa bæði hráefni
og markaði nálægt verksmiðjun-
um. Þá sparast mikið í flutnings-
kostnaði. Næstbest standa þeir að
vígi, sem eru annað hvort nálægt
hráefni eða markaði. Verksmiðja
sem er staðsett í miðri Evrópu eða
í miðjum Bandaríkjunum, þar sem
markaðurinn er við hliðina, getur
t.d. auðveldlega borgað hærra
rafmagnsverð en verksmiðja, sem
t.d. er staðsett á íslandi. Astralía
á hinn bóginn hefur hráefnið ná-
lægt sér, en þarf að flytja afurð-
irnar á nokkuð fjarlæga markaði,
t-d. til Japan. Við'íslendingar er-
um langt frá hráefnisnámum ál-
iðnaðar, en hins vegar er tiltölu-
lega stutt á mikilvæga markaði
afurðanna, bæði í Evrópu og
Bandaríkjunum. Þá njótum við
tollfríðinda á Evrópumarkaðinum
og er það kostur í þessum saman-
burði. Þó að ísland liggi þannig
nokkuð langt frá öðrum löndum,
fylgja staðsetningunni vissir kost-
ir, sem hægt er að nýta í þessu
sambandi.
Aðstaða
Eitt af því sem mjög kemur til
athugunar, þegar stóriðjufyrir-
tækjum er valinn staður, er að-
staða nálægt verksmiðjusvæði.
Við fslendingar höfum alla að-
stöðu til að taka við slíkum verk-
smiðjum. Skólar, sjúkrahús, fé-
lagsleg aðstaða — allt er þetta
með besta móti hér á landi. f sum-
um þeim löndum, sem keppa eftir
stóriðju, þarf nánast að byggja
allt frá grunni. Sumar þessar
þjóðir eru þegar skuldum vafðar
og í erfiðu efnahagsástandi, þann-
ig að öll aðstöðusköpun er þeim
erfið og dýr og stundum lendir
hún á stóriðjufyrirtækjunum
sjálfum. Að þessu leyti stöndum
við því vel að vígi.
Menntaö starfsfólk
Eitt er það atriði enn, sem er
okkur til gildis í þessu efni, en það
er vel menntað og hæft starfsfóik.
Það skiptir mjög miklu máli, þeg-
ar slík staðsetning er metin. í
mörgum þróunarlöndunum vantar
allan aga og sjálfsgagnrýni hjá
starfsfólki auk þess sem engin
iðnaðarhefð er þar fyrir hendi og
því erfitt að kenna fólki m,eðferð
flókinna véla og tækja. f þessu
efni höfum við vinning fram yfir
marga.
Pólitískur
stöðugleiki
Stjórnmálaástand og almennt
efnahagsástand skiptir hér einnig
máli. Pólitískur stöðugleiki er eitt
þeirra atriða sem líta verður til.
Lönd þar sem tíðar byltingar eru
eða þar sem einræðisstjórnir ráða
ríkjum eru síður fýsileg til að
staðsetja stóriðju, en þar sem rík-
ir löng lýðræðishefð og stöðugleiki
er í stjórnmálum. í því efni stönd-
um við fslendingar vel að vígi, þó
að Kanada og Astralía t.d. séu í
svipuðum sporum og við að þessu
leyti.
f þessari grein hefur til upplýs-
ingar verið rakið, hvaða almenn
atriði koma helst til álita, þegar
erlendir aðilar meta, hvort rétt sé
að fjárfesta í stóriðjufyrirtæki í
einu landi umfram annað. Nauð-
synlegt er að við íslendingar átt-
um okkur vel á stöðu okkar í þess-
um efnum og að við höldum uppi
kynningarstarfsemi um þá mögu-
leika sem hér eru. Að því hefur
verið unnið að undanförnu á veg-
um stóriðjunefndar.
á Philco W451 þvottavél.
Verö aðeins kr. 16.100-
Staðgreitt
Við bjóðum nú Philco þvottavélarnar á
stórlækkuðu verði.
Philco W 451 tekur 5 kg af þurrþvotti, hún hefur mjög stóran
þvottabelg og vindur með allt að 800 snúninga hraða á
mínútu. Hún tekur inn á sig bæði heitt ogkalt vatn og sparar
þannig verulega orku.
Pjónustan hjá Heimilistækjum er sú
traustasta í bænum og það hefur ekki lítið að segja við val á
þvottavél.
Vertu öruggur - veldu Philco.
Við erum sveigjanlegir í samningum.
Heimilistæki hf
HAFNARSTRÆTI 3 - 20455- SÆTÚNI 8-15655