Morgunblaðið - 04.03.1984, Blaðsíða 25
24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARS 1984
Útgefandi nirlit&ífr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 20 kr. eintakiö.
Fjölmiðlunartækni með
aðstoð hljóðvarps og
sjónvarps fleygir ört fram. I
samræmi við þá þróun hef-
ur losnað um einkarétt
ríkisins á dreifingu efnis
með þessari tækni víða um
lönd. Á undanförnum mis-
serum hafa til dæmis verið
stigin stór skref í frjálsræð-
isátt á þessu sviði í Noregi,
en þar snúast deilur manna
ekki fyrst og fremst um það
hvort afnema beri ríkisein-
okunina heldur hitt hvort
leýfa skuli auglýsingar í
stöðvum sem einkaaðilar
reka. Ekki er ástæða fyrir
íslendinga að blanda sér í
þær deilur. Hér á landi hafa
ríkisfjölmiðlarnir verið
virkir þátttakendur í sam-
keppninni um auglýsingar.
Og í frumvarpi um afnám
einokunar ríkisins á út-
varpsrekstri sem Ragnhild-
ur Helgadóttir, mennta-
málaráðherra, lagði fram á
alþingi fyrir skömmu er ráð
fyrir því gert að hljóðvarps-
og sjónvarpsstöðvar sem
leyfi fá til þráðlausra send-
inga samkvæmt frumvarp-
inu geti aflað sér tekna með
auglýsingum og verði hlut-
ur auglýsinga í dagskrá
slíkra stöðva svipaður og
hjá Ríkisútvarpinu. „Er
þetta í raun gert til að auð-
velda stöðvunum að vanda
til dagskrárefnis," eins og
segir í greinargerð frum-
varpsins.
Það var Ingvar Gíslason,
menntamálaráðherra úr
Framsóknarflokknum, sem
skipaði nefnd til að endur-
skoða útvarpslögin. Út-
varpslaganefndin skilaði
áliti í október 1982 á meðan
Ingvar var enn mennta-
málaráðherra. Hann lagði
frumvarpið sem nefndin
samdi hins vegar ekki fram
á alþingi. Hafa verið miklar
umræður um málið meðal
aðila úr stjórnarflokkunum
undanfarna mánuði en nú
hefur Ragnhildur Helga-
dóttir sem sagt lagt málið
fram á þingi með einni
breytingu frá því að út-
varpslaganefndin gekk frá
því og felur breytingin það í
sér að á hverju heimili skuli
aðeins greiða afnotagjald af
einu sjónvarpsviðtæki.
Með frumvarpinu er
fylgiskjal þar sem Fylkir
Þórisson, tæknifræðingur
hjá sjónvarpinu, ritar um
nýja tækni á sviði útvarps-
reksturs og hefst greinar-
gerð hans á þessum orðum:
„Fram til þessa hefur Ríkis-
útvarpið haldið einkarétti
sínum á hljóðvarpi og sjón-
varpi að mestu óskertum, ef
frá er talið hljóðvarp og
sjónvarp á Keflavíkurflug-
velli. Ekki var það vegna
þess að Ríkisútvarpið gengi
svo hart fram í að vernda
þennan rétt sinn, heldur að-
allega vegna þess að búnað-
ur til sendinga var ekki auð-
fenginn og efni til flutnings
sömuleiðis ekki aðgengilegt,
þó það gildi ekki um hljóð-
varp í jafn ríkum mæli og
um sjónvarp. En með til-
komu nýrrar tækni er nú
svo komið að næstum hver
og einn getur komið sér upp
búnaði sem nota má til út-
sendinga á hljóði og (eða)
mynd í smáum stíl. — Hér
við bætist að efni til flutn-
ings er auðfengið. í framtíð-
inni er því líklegt, að við
hlið núverandi miðlunar-
leiða hljóðvarps og sjón-
varps komi aðrar svæðis-
bundnar leiðir eða rásir, þar
sem dagskrá er sniðin við
smærri hópa notenda t.d.
landshlutahljóðvarp og
sjónvarp eða í minni eining-
um, allt niður í bæjarhverfi.
Þetta er mögulegt hér á ís-
landi hvort heldur sem er
þráðlaust eða í gegnum kap-
al, eftir aðstæðum, því hér
er ekki til að dreifa þeim
skorti á bylgjulengdum sem
hrjáir ýmsar aðrar þjóðir."
I þessum orðum er komið
að kjarna málsins. Einokun
ríkisins á öldum ljósvakans
er orðin úrelt miðað við
tækni. Fyrir utan það að
hvarvetna um hinn lýð-
frjálsa heim færist í vöxt að
almenningur vill losna und-
an forsjá ríkisins hvar sem
þess er kostur og ráða sér
fremur sjálfur en setja
traust sitt á opinbera aðila.
Sú grundvallarbreyting
felst í nýja frumvarpinu að
útvarpslögum að fleirum en
Ríkisútvarpinu má veita
leyfi til útvarps og með út-
varpi er í frumvarpinu átt
við hljóðvarp og sjónvarp.
í þeim gögnum sem frum-
varpinu fylgja kemur fram
að þeir sem sátu í útvarps-
laganefnd voru ekki á eitt
sáttir, hvorki um afnám
ríkiseinokunarinnar né það
hvernig staðið skyldi að því
að fjármagna einkastöðvar
eftir að ríkiseinokuninni
hefði verið aflétt. Vafalaust
má finna aðrar og jafnvel
betri leiðir til að hrinda
frjálsræðinu í framkvæmd
en útvarpslaganefnd leggur
til. Hitt skiptir þó mestu
eins og málum er nú háttað
að Ragnhildur Helgadóttir
skuli hafa lagt frumvarpið
um afnám ríkiseinokunar á
útvarpsrekstri fram á al-
þingi þannig að sá aðili sem
hefur vald til að breyta
kerfinu frá því sem nú er
geti byrjað að ræða málið.
Á þingi verða margir til
þess að setja stein í götu
þessa máls og því er nauð-
synlegt að fylgja því fast
eftir. Frumvarpið má ekki
verða eitt af eilífðarmálun-
um sem flutt eru þing eftir
þing án þess að niðurstaða
fáist. Skrefið frá ríkiseinok-
un á þessu sviði verðum við
að stíga og það fyrr en
seinna.
Einokun á útvarpi
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARS 1984 25
Veðrabrigði eru það sem við
íslendingar ættum að selja, varð
einum stjórnarmanni í Bláfjalla-
nefnd að orði í umræðum um
erfiðleikana á að halda veginum
í skíðalandið opnum stundinni
lengur og hinsvegar um Hraun-
gönguna fyrirhuguðu, sem draga
á að ferðamenn og afla gjaldeyr-
is. Og það eru orð að sönnu. Af
veðrabrigðum höfum við nóg á
þessum vetri á voru landi með
tilheyrandi samgönguerfiðleik-
um.
Forsjálni mikil var það — eða
slembilukka — að komin skyldu
á þessum vetri stæði undir þaki
fyrir 177 bíla hér í miðbæ
Reykjavíkurborgar, á þeim stað
sem nú mun eiga að heita kola-
portið — með alþjóðlega parker-
ingsmerkinu P í miðjunni. Þessi
forsjálni hefur verið vel þegin
þegar hvergi er hægt að losa sig
við bíl fyrir sköflum og ruðningi
utan akbrauta. Að minnsta kosti
er alltaf kviknað rauða ljósið
sem merki um að hvert stæði sé
tekið þegar Gáruhöfundur kem-
ur akandi inn af Skúlagötunni á
morgnana upp úr níu og byrjar
leitina miklu.
Snjöll nafngift, sem sameinar
alþjóðamál og gamlar hefðir.
Þar sem bílageymslan í væntan-
legri Seðlabankabyggingu er
núna, var kolaport innflytjand-
ans Kol & Salt á æskudögum
Gáruhöfundar í Skuggahverfinu.
Kolin eru horfin eins og hrika-
legi kolakraninn sem flutti þau
úr skipunum i höfnínni, enda kol
orðin slíkt fágæti að börn spyrja:
Hvernig er að vera kolsvartur?
Hafa aldrei kol séð, svo ekki
dugar svarið „svartur eins og
kol“. Um kolaportið var alltaf há
bárujárnsgirðing og grasbekkur
með henni Arnarhólsmegin. Mót
suðri undir þessari girðingu var
besta skjólið í miðbænum, enda
mátti tíðum sjá þar karla með
pyttlu. Raunar hefur varla sést
maður láta fara vel um sig á
Arnarhóli síðan, enda norðan-
næðingurinn af hafi daglegt
brauð. Nú er semsagt risinn nýr
skjólveggur um kolaPortið og
brátt kemur þar ofan á spari-
baukur þjóðarinnar, sem geymir
alla seðlana okkar. Kannski
gefst þá á Arnarhóli enn betra
skjól. En þar verða þá að koma
nýir kúnnar, því rónarnir
svonefndu eru horfnir af götum
miðbæjarins. Eiga sér betra
skjól í gamla Farsóttarhúsinu í
Þingholtsstræti, ef þeir hafa
ekki þegar þegið gott boð SÁÁ
og sitja annars staðar pyttlu-
lausir á spjalli.
Svona er allt breytingum und-
irorpið. Varla hefur formaður
nýstofnaðra íbúasamtaka í
Skuggahverfinu þó verið að
syrgja þá er hann í fjölmiðlum
lét í ljós ótta samtaka sinna við
að í hverfið kæmi ekki „mann-
legt“ fólk með mannleg viðhorf,
ef stór fjölbýlishús kæmu í út-
jaðar þess í stað verksmiðju-
bygginganna meðfram Skúlagöt-
unni. Orð hafa merkingu. Til að
átta sig á hvers konar ómannlegt
fólk gæti lagt undir sig gamla
hverfið mitt, fletti ég upp í orða-
bók Menningarsjóðs. Þar er
„mannlegur" skilgreint „í sam-
ræmi við mannseðlið" eða karl-
mannlegur og Blöndal tilfærir
„að taka mannlega á móti“ sem
dæmi. Hvort tveggja hefði vel
átt við það fólk sem bjó í húsun-
um við Lindargötuna, þegar ég
var að alast þar upp. Þetta var
óvílið fólk og mannlegt, þótt
aldrei heyrði ég neinn segja:
Þakka þér guð að ég er ekki eins
og annað fólk í bænum! Þetta
fólk er nú flest horfið úr Skugga-
hverfinu. En ekki heyrðist mér í
sjónvarpinu að nýaðflutta fólkið
í húsin hafi neitt breytt því. Ku
vera mannlegt líka.
Enn þvælist þó fyrir að skilja
hvaðan von gæti verið á þessu
ómannlega fólki eða fólki sem
ekki hefur nógu mannleg viðhorf
fyrir hverfið, sem hætta er á að
komi með nýjum fjölbýlishúsum.
Að vísu vottaði obbolítið fyrir
því að fólkið í eina fjölbýlishús-
inu í hverfinu, Bjarnaborg, væri
sett svolítið í sérflokk á mínum
uppvaxtardögum, en slíkt kveðið
niður af fullorðnum ef á bólaði
hjá okkur krökkunum. Nú á dög-
um þeirrar félagslegu tízku-
stefnu að skipta fólkinu upp í
afmarkaða hópa undir merki-
miða, unglingar á móti öldruð-
um, börn á móti fullorðnum,
landsbyggðafólk á móti borgar-
fólki o.s.frv. þá verður kannski
næsta skref mannlegir á móti
ómannlegum. Enn er ekki ljóst
hvaðan í ósköpunum ekki mann-
lega fólkið er væntanlegt. Ekki
úr Fossvoginum, þaðan sem for-
maðurinn er sjálfur nýfluttur í
eitt húsið á Lindargötunni. Og
líklega þá ekki úr Efra Breið-
holti, sem hann skipulagði með
stóru blokkunum. Ur einhverju
öðru hverfi í borginni eða þá
utan af landi? Eg er alveg
heimaskítsmát.
Við þessar hugrenningar tók
að rifjast upp mannlífið, sem var
á Lindargötunni á sínum tíma.
Þar bjó á stórum kafla mikið af
starfsfólki Kveldúlfs, sjómenn af
togurunum, fiskikonurnar sem
vöskuðu og breiddu saltfiskinn á
reitinn sem Eimskip huldi undir
geymsluport, verkstjórar skrif-
stofufólk og þarna voru trillu-
karlar, lögreglumenn, rakarar
o.s.frv. Leikvöllurinn okkar
krakkanna, sá albesti á stak-
stæðunum, í Kveldúlfsportinu,
saltfiskstæðunum innan um
fólkið eða við stálumst til að
sulla hjá konunum og veiða fram
af bryggjunni. Allt er þetta horf-
ið, ásamt kálgörðunum við húsin
og verður varla endurreist. En
mörg gömlu bárujárnshúsin í
hverfinu eru sem betur fer enn
til og fengur að fá í þau aðflutt
fólk, sem hefur nennu og fé til að
gera þeim til góða. Að það sé
mannlegra fólk en aðrir sem
kynnu að koma í fjölbýlishús á
lóð gamla Hafnarbíósbraggans,
ljóta bílaportsins, Sláturfélags-
húsanna gömlu eða í steinhúsin
þar á milli vefst enn fyrir mér.
Eina fallega húsið er Völundur
með timburstöflum í kring. Og
Kveldúlfur er þarna enn með
sínum stóru sölum og portum,
sem óneitanlega mætti gera að
skemmtilegri búða- eða þjón-
ustumiðstöð. En það hlýtur ein-
mitt að byggja á því að glás af
fólki komi í nágrennið til að
njóta þjónustunnar og verzla. Þá
yrði það kannski ekki „ómann-
legt fólk“. Mundi kannski bara
lífga upp á götulífið í hverfinu.
Ekki mundi það flytja með sér
bíla í stæði á þröngu gömlu göt-
unum, því slíkum nýjum íbúum
yrði gert að hafa bílastæði undir
húsum sínum. Þurfa þá að vera
nokkuð margir um svo dýra
framkvæmd. Kannski að “mann-
legt“ fólk aki ekki í bíl og hafi þá
ekki með sér?
Allt verður þetta víst að vera
hvað með öðru. Oscar Wilde lét
það alltaf eitthvað heita og
sagði: Stærsti galli öfgamanns-
ins er hreinskilni hans! En æi,
skjótið þið okkur sem viljum
halda í gamalt og gott ekki út úr
umræðunni með því að blanda
frumeiginleikum mannskepn-
unnar í málið og flokka hana eft-
ir magni af mannlegheitum!
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
:
:
:
Rey kj a víkur bréf
>♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Laugardagur 3. marz
:
:
:
:
:
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦
Kveikjan að sam-
fylkingu borgara-
legra afla
Fram til 1918, er fullveldi ísland
var viðurkennt, réð afstaða fólks
til „sambandsmálsins" mestu um
flokkaskiptingu í landinu. Rætur
þess að borgaraleg öfl sameinist í
Sjálfstæðisflokknum ná þó lengra
aftur. í bókinni „Ólafur Thors, ævi
og störf" segir orðrétt um þetta
efni:
„Borgaraleg öfl voru að mestu
sameinuð í kosningasamtökum
Sjálfstjórnar 1918, þrátt fyrir
mikil átök um menn og málefni. í
stefnuskrá samtakanna er sagt, að
tilgangur þeirra sé m.a. sá að vera
á verði „gagnvart tilraunum af
hálfu löggjafarvalds eða stjórn-
valda lands og bæjar til að raska
atvinnufrelsi einstaklinganna".
Hér má því finna kveikjuna að
stofnun Sjálfstæðisflokksins rúm-
um áratug síðar; hafin barátta
gegn þjóðnýtingaráformum og
sósíalisma og skjaldborg slegin
um eignarrétt og atvinnufrelsi
einstaklingsins."
Síðar í sömu bók segir:
„Neistinn frá Sjálfstjórn fór nú
að loga glaðar, þótt sjálf hyrfu
þessi samtök inn í sögu og
gleymsku ... Þegar landsmála-
blaðið Vörður var stofnað nokkru
síðar, var m.a. talið nauðsynlegt
að taka fram, að blaðið styddi
„jöfnum höndum báða atvinnuvegi
landsins, landbúnað og sjávarút-
veg“, svo og samvinnustefnuna „í
frjálsri samkeppni... (henni) eigi
ekki að blanda í stjórnmáladeil-
ur“. Sagt var, að þeir, sem styddu
heimastjórnarmenn, vildu „hafa
frjálsa verzlun og frjálst við-
skiptalíf... jafnrétti allra stétta
og vinsamlega samvinnu þeirra á
milli... en telji stéttahatur ban-
vænt mein í hverju þjóðfélagi",
eins og Morgunblaðið kemst að
orði 8. júní 1922. — Tónninn er
sleginn. Nú hefst barátta blaðsins
fyrir öflugri samstöðu borgara-
stéttarinnar ... Flokkur allra
stétta var í deiglunni. En áður en
hann kom fullmótaður úr eldinum,
þurfti hann að herðast í þeim
tveimur flokkum, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn óx úr, íhaldsflokknum
og Frjálslynda flokknum."
Önnur uppsprett-
an: íhalds-
flokkurinn
Nú eru sextíu ár liðin frá stofn-
un íhaldsflokksins. Þann 24.
febrúar 1924 lýstu 20 þingmenn á
Alþingi fslendinga yfir stofnun
hans. Stefna flokksins, eins og hún
var túlkuð í upphafi, spannaði
annarsvegar viðreisn fjárhags rík-
issjóðs og hinsvegar almenn um-
bótamál ýmiss konar.
Jón Þorláksson, sem forystu
hafði um stofnun fhaldsflokksins,
sagði m.a. um nafngift flokksins,
sem ýmsir, einkum yngri menn
flokksins, töldu ekki lýsa stefnu
hans og markmiðum rétt.
„Þegar íhaldsflokkurinn var
stofnaður á Alþingi 1924, tel ég, að
hann með því að taka sér þetta
nafn hafi lýst því, að hann teldi
rétt að leggja meiri rækt við varð-
veizlu þeirra verðmæta, sem fyrir
voru í þjóðlífi voru, en hinir
stjórnmálaflokkarnir höfðu gert.“
Ennfremur: „Þjóð vor hefur á
sumum veigamestu sviðum þjóð-
lífsins skarað fram úr öðrum þjóð-
um að íhaldssemi. Hún hefur fram
á þennan dag varðveitt forna
tungu sína betur en nokkur önnur
þjóð í vestanverðri Norðurálfu.
Þegar ritöld hófst hér á landi
sýndu lærðir menn þjóðarinnar
tungu sinni þá tryggð og varð-
veizluhneigð, að þeir gerðu hana
að ritmáli í stað latínunnar, sem
þá var ríkjandi ritmál annarra
þjóða ... Það leiðir af framan-
sögðu að hugsjónir fhaldsflokks-
ins um þjóðskipulagið eru í öllum
verulegum atriðum hinar sömu og
hugsjónir þeirrar frjálslyndu
stefnu, sem hann er beint fram-
hald af“. Hann taldi framtíð
flokksins byggjast á því „að frjáls-
lyndið verði mönnum kærara en
stjórnlyndið," segir í bókinni um
Ólaf Thors.
Hin uppsprettan:
Frjálslyndi
flokkurinn
„Þegar fhaldsflokkurinn var
stofnaður," segir í „Ólafi Thors,
ævi og störfum", „töldu fimm al-
þingismenn sig áfram til Sjálf-
stæðisflokksins (innskot: fyrra
flokks með því nafni), þeir Bene-
dikt Sveinsson, Bjarni Jónsson frá
Vogi, Hjörtur Snorrason, Jakob
Möller og Sigurður Eggerz. Þeir
héldu nafni Sjálfstæðisflokksins
um hríð, buðu fram til landskjörs
ásamt Félagi frjálslyndra manna í
Reykjavík 1926 ...“
Jakob Möller, sem var einn
helzti leiðtogi Frjálslynda flokks-
ins, kemst svo að orði, eftir sam-
runa hans við fhaldsflokkinn og
stofnun Sjálfstæðisflokksins í
blaðagrein 1929 (og er enn stuðzt
við bókina um Ólaf Thors):
„Eins og kunnugt er, þá var
gamli Sjálfstæðisflokkurinn starf-
andi á þingi fram á síðasta kjör-
tímabil, en leystist upp í lok þess.
Hafði þá verið stofnað hér í
Reykjavík Félag frjálslyndra
manna, en fyrir stofnun þess
höfðu gengizt þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins, sem þá áttu sæti
á Alþingi og búsettir voru hér í
bænum, ásamt ýmsum fleiri göml-
um sjálfstæðisflokksmönnum.
Fyrsta og helzta stefnuskrár-
ákvæði þess félagsskapar var að
vinna að sambandsslitum við
Danmörku og fullkomnu sjálf-
stæði landsins út á við... Nú hef-
ur verið stofnaður Sjálfstæðis-
flokkur á ný með óbreyttri stefnu
gamla Sjálfstæðisflokksins, þeirri,
að vinna að því að Íslendingar taki
öll mál í sínar eigin hendur, að
liðnu 25 ára samningstímabili, og
öll gæði landsins til afnota fyrir
landsmenn eina ... Og þess ber
að gæta, að það er ekki sjálfstæð-
ismálið eitt sem nú tengir
íhaldsmenn og frjálslynda saman.
Það er einnig sameiginlegt með
þeim að vilja vernda það þjóð-
skipulag, sem nú er.“
Tvær uppsprettur
- einn farvegur
í stefnuskrá Sjálfstæðisflokks-
ins, eins og hún var fyrst fram
sett, gætir þjóðræktarstefnu
Frjálslynda flokksins öllu meir en
fjármálastefnu íhaldsflokksins.
Um þetta efni segir svo í ævisögu
Ólafs Thors, sem þetta bréf styðst
við:
„Meginstefna Frjálslynda
flokksins var barátta fyrir algeru
sjálfstæði íslendinga ..., frjálsri
verzlun og einstaklingshyggju
gegn hagsmunabaráttu stétta-
flokka, þannig að einstaklings-
framtak var grundvöllur flokksins
í innanlandsmálum. En alþjóðar-
heill skyldi vera sett yfir stéttar-
baráttu og einstaklingshagsmuni.
í stefnuskrá íhaldsflokksins var
meginatriði samkvæmt yfirlýs-
ingu flokksins í upphafi viðreisn á
fjárhag landssjóðs, einkum með
því að draga úr opinberum álögum
á atvinnuvegina og leggja niður
eða sameina landsstofnanir og
fyrirtæki, sem flokkurinn taldi, að
þjóðin gæti án verið eða dregið
saman.
Af þessu sést, að stefnuskrá
Frjálslynda flokksins var ekki sízt
kjölfesta hins nýja Sjálfstæðis-
flokks. í yfirlýsingu flokksins,
þegar hann var stofnaður, segir,
að flokkurinn vilji:
• í fyrsta lagi „vinna að því og
undirbúa það, að ísland taki að
fullu öll sín mál í eigin hendur og
gæði landsins til afnota fyrir
landsmenn eina, jafnskjótt og 25
ára samningstímabil sambands-
laganna er á enda“.
• f öðru lagi, „að vinna í innan-
landsmálum að viðsýnni og þjóð-
legri umbótastefnu á grundvelli
einstaklingsfrelsins og atvinnu-
frelsis með hagsmuni allra stétta
fyrir augum".
• Þá hefur meginstefnu flokksins
verið lýst á landsfundum á þessa
leið: Varðveita og tryggja sjálf-
stæði og frelsi íslands og standa
vörð um tungu, bókmenntir og
annan menningararf íslendinga.
Treysta lýðræði og þingræði.
Beita nútímaþekkingu og tækni
svo að auðlindir landsins verði
hagnýttar í þágu þjóðarinnar.
Skapa öllum landsmönnum félags-
legt öryggi “
Gæfa og styrkur
borgaralegra
sjónarmiða
Það hefur verið gæfa og styrkur
borgaralegra afla hér á landi að
standa saman í stórum og sterk-
um stjórnmálaflokki, sem helgað
hefur sig varðveizlu fullveldis út á
við og velferð og frelsi einstakl-
ingsins inn á við. Flokks, sem
stendur vörð um þjóðfélagsgerð
þingræðis og lýðræðis, þjóðlegar
hefðir, og höfðar til allra starfs-
stétta. Það hefur oft reynt á þessa
samstöðu og það á oft eftir að
reyna á hana. Það er ekkert eðli-
legra en að skoðanir verði skiptar
um einhver mál í svo stórum og
víðfeðmum flokki. Samstaðan
felst hinsvegar í órofa stuðningi
við grundvallaratriði. Þá sam-
stöðu þarf að varðveita til langrar
framtíðar.
Baráttan fyrir fullveldi þjóðar-
innar og frelsi einstaklingsins,
sem skilað hefur mörgum sigrin-
um (heimastjórn 1904, fullveldi
1918, lýðveldi 1944, 200 mílna
landhelgi 1976), heldur áfram. Að-
ild (slands að Atlantshafsbanda-
laginu, varnarsamtökum vest-
rænna þjóða, er viðleitni til að
tryggja fullveldi og öryggi þjóðar-
innar til frambúðar í viðsjálum
heimi. Þessi aðild áréttar og sam-
starfsvilja með þjóðum, sem
skyldastar eru okkur að menning-
ararfleifð og þjóðfélagsgerð, til
varðveizlu almennra mannrétt-
inda og borgaralegrar þjóðfélags-
gerðar.
Þjóðfélagsgerð okkar er ekki
gallalaus, en engu að síður sú
bezta sem völ er á. Hún hefur
þann kost að geta þróazt friðsam-
lega eftir leiðum lýðræðis til meiri
fullkomnunar. Almenn lífskjör
eru hvergi betri og almenn þegn-
réttindi hvergi meiri en í ríkjum
V-Evrópu og N-Ameríku.
Gunnar Gunnarsson, einn
fremsti rithöfundur íslendinga á
þessari öld, komst svo að orði um
varnarviðleitni vestrænna þjóða
árið 1954:
„Sá er í einvígi illa settur, sem
áttar sig ekki á aðstöðu sinni fyrr
en á hólminn er komið, mætir þar
vopnlaus og berskjalda hertygjuð-
um óvini harðsnúnum. En einmitt
þannig stóð á um Vesturveldin þá
er loks var hafizt handa um
bandalag það, sem kennt er til
Atlantsála og vér íslendingar,
óherskáastir allra þjóða, en forn-
vígðir hugsjónum mannúðar,
mannhelgi og mannréttinda, njót-
um þess heiðurs að eiga hlutdeild
að.“
Þessi meitluðu orð hins mikla
rithöfundar eiga erindi við okkur
enn í dag, kannski frekar en
nokkru sinni. Gunnar Gunnarsson
vitnaði í þessari sömu ræðu til
orða eins af forvígismönnum Sov-
étríkjanna á þeirri tíð, Manuilsky,
sem fullyrti að fyrr eða síðar hlyti
að sverfa til stáls milli hins
frjálsa heims og kommúnismans,
en hann sagði: „Sigurvon eigum
vér því aðeins, að oss takist að
koma óvininum á óvart. Vér verð-
um að svæfa borgarastéttina. Það
munum vér gera þann veg, að
hleypa af stokkunum mestu frið-
arsókn, er um getur. Mun þá rísa
hrifningaralda, og í hinu og þessu
hljótum vér að hliðra til. Auð-
valdsríkin, rotin og sauðheimsk,
munu hlakkandi samstarfa oss við
eyðileggingu sjálfra sín. Þeim er
tamt að fagna hverju vinarhóti.
En um leið og slakað er á vörnun-
um munum vér láta reiddan hnefa
mala þau mjölinu smærra."
Borgaralega þenkjandi fólk þarf
að halda vöku sinni, bæði heima-
fyrir, í eigin þjóðfélagi, og út á við,
í samstarfi við aðrar þjóðir. I
þeirri varðstöðu er Sjálfstæðis-
flokkurinn sverð þess og skjöldur.
Uppspretturnar eru tvær: íhald
fornra dyggða og frjálslyndi til
framtaks, framfara og mannúðar.
En farvegurinn er einn, sjálfstæð-
isstefnan, hin straumþunga elfa
borgaralegra hugsjóna og mark-
miða í íslenzku samfélagi.